Böylece Havana, Amerika, Asya ve Afrika’daki birçok devrim ve bağımsızlık hareketine destek verdi. Aralık 1961’de Küba yardımından ilk yararlanan Cezayir oldu. Ayrıca Fransız kolonisine karşı savaşında Fidel Castro, Cezayir’in yardım çağrısına cevapsız kalmadı ve Milli Özgürlük Cephesi’ne asker gönderdi. (1)
Aynı şekilde ırk ayrımcılığına karşı yapılan savaşta önemli bir rol oynadı ve 1975-1988 yılları arasında Güney Afrika’nın üstünlükçü askerlerinin saldırılarına karşı cephe almaları için Angola’ya 300.000 kadar asker gönderdi. Batılı güçler tarafından desteklenen faşist rejime nihai noktayı koyan, Angola’nın güneybatısındaki Cuito Cuanavale’de, Ocak 1988’de Küba ordusuna arşı alınan yenilgi oldu. 1991’de Matanzas, Küba’da yaptığı konuşmada Nelson Mandela, Castro için şunları söyledi:
Başladığı ilk günden beri Küba Devrimi, tüm özgürlükçü halklar için ilham kaynağı oldu. Küba halkı, Afrikalı halkların kalbinde çok özel bir yere sahip oldu. Kübalı enternasyonalistler, ağımsızlığa, adalete ve özgürlüğe eşi benzeri olmayan büyük bir katkı sağladılar. Deneyimlerinden öğrenebileceğimiz çok şey var. Bilhassa Afrika kıtası ve Afrika halkları ile tarihsel bir bağa imza attık. Onun, ırkçılığın sistematik imhasına dair sabit kararlılığının bir eşi daha yok. Küba halkına büyük bir borcumuz olduğunun bilincindeyiz. Küba’nın Afrika ile ilişkilerinde gösterdiği ilgiyi başka hangi ülke gösterebilirdi? Cuito Cuanavale’deki bozgun olmaksızın organizasyonlarımız meşrulaştırılamazdı! Cuito Cuanavale’de faşist ordunun bozguna uğratılması, benim bugün burada sizlerle olmamı sağladı! Cuito Cuanavale, Güney Afrika’nın özgürlük hareketindeki mihenk taşı olmuştur!(2)
Güney Afrika’nın Küba büyükelçisi Thenjiwe Mtintso, Küba’nın Güney Afrika’daki anlaşma girişimini hatırlatarak: “Bugün Güney Afrika birçok yeni arkadaş edindi. Dün bu arkadaşlar, ırk ayrımı Güney Afrikası’nı bir yandan desteklerken bizim diğer yandan kendi ülkelerinden bizi sıkıştırıp liderlerimizi, savaşçılarımızı terörist diye adlandırıyorlardı. Bugün, aynı arkadaşlar Küba’ya karşı olmamızı istiyorlar. Cevabımız çok basit, Afrika topraklarında bu arkadaşlarımızın değil, Kübalı şehitlerin kanları yer almakta ve vatanımızın ağacına can vermektedir.” (3)
Henry Kissinger, 1973-1977 Birleşik Devletler sekreteri, Küba’nın Afrika’ya müdahalesinden sonra bir bombalama planı yaptı. 24 Mart 1976’da başkomutan General George Brow “Askeri güç kullanmaya karar verirsek zafere kadar durmadan ilerlememiz gerekir. Ortalama işler yapamayız.” beyanında bulundu. Kissinger, başkan Gerald Ford’la olan görüşmesinde daha kesin bir duruş sergiledi: “Sanırım Castro’yu susturmamız gerekecek. Fakat muhtemelen seçimlerden önce (1976 başkanlık seçimleri) harekete geçemeyeceğiz.” Başkan Ford ise Kissinger’a katıldığını belirtti. (4) Kissinger ırk ayrımının devam etmesi için her bedeli ödemeye hazırdı: “Eğer Kübalılar Rodesia’yı yıkarlarsa, listenin ilk sırasında Namibia ve sonrasında Güney Afrika olacak. Namibia veya Rodesia’da bir hareket başlarsa onları yok etmek zorunda kalacağız. Tüm bu düşmanlığa rağmen Kissinger, Küba Devrimi’nin tarihi liderine saklayamıyordu. Kissinger’a göre “muhtemelen iktidardaki en özgün ve gerçek devrimci lider” oydu. (5)
Aslına bakılırsa Küba, on yıllarca tüm dünyadaki devrimciler için bir tapınak oldu. Aynı zamanda Fidel Castro, Washington destekli diktatör militanlarca sürülen birçok politikacıyı da sahiplendi.
Ayrıca Karayip Adası da Birleşik Devletler’de bir türlü rahat bırakılmayan Kara Panterler gibi politik militanların, sığınağı haline gelmiştir. (6)
Fidel Castro, Küba’nın dış politikasının temellerini her zaman uluslararası insanlığa yardım temelleri üzerine kurmuştur. Öyle ki, 1960’ta, medikal gelişim başlamadan bile önce ve hatta 3000 doktor kaybetmişken (1959’daki devrim zaferinden sonra Birleşik Devletler’e göç edenler) Şili’de gerçekleşen depremden sonra Şili’ye yardım elini uzatmıştır. 1963’te Havana başkanı, büyük bir sağlık kriziyle karşı karşıya olan gençlere yardım için, 55 profesyonelden oluşan bir doktor topluluğu göndermiştir. Bu tarihten itibaren Küba, dünyaya, özellikle Latin Amerika, Asya ve Afrika’ya, yardım elini uzatmaktan çekinmeyen bir ülke olmuştur. (7)
Bugün dünyada 66 ülkede 51.000’e yakın Kübalı sağlık çalışanı bulunmakta, bunlardan 25.500’ü doktor, bu 25.500’ün %60’ı ise kadın çalışan. Devrim zaferinden bugüne Küba, 326.000 sağlık çalışanının katılımıyla, 158 ülkede yaklaşık 600.000 görevi tamamladı. 1959’dan bugüne, doktorlar 1.200.000’den fazla medikal konsültasyon yaptı, 2.3 milyon doğuma katıldı, 8 milyondan fazla
cerrahi operasyona katıldı ve 12 milyondan fazla çocuğa ve hamile kadına aşı yaptılar. (8)
Diğer yandan Küba, tüm dünyada çeşitli medikal nesiller yetiştirmiştir. 1999’da kurulan Latin Amerika Medikal Üniversitesi’nde Asya, Afrika ve Latin Amerika’da bulunan 128 ülkeden 38.920
sağlık profesyoneli yetiştirildi. (9)
Mucize Operasyon, Küba’nın yardım politikasının sembolü olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, bugün dünyada yaklaşık 285 milyon insan görme kaybı yaşamaktadır ve bunlardan
39 milyonu kör olmaktadır. Organizasyon, bunların yaklaşık %80’inin iyileştirilebilir olduğunu söylüyor ve kataraktın hâlâ körlüğün ilk sebebi olduğunu ekliyor. Bu görme bozuklukları ilk olarak 50 yaş üzeri insanlarda görülürken 19 milyon çocuğu da etkiliyor. (10) Tüm bu veriler karşısında Fidel Castro, 2004 yılında, “Mucize Operasyon” adı altında bir kampanya başlattı ve bu kampanyanın ilk ayağı olarak Venezuela’ya yardım etti. Bu kampanya, katarakt ve diğer görme bozuklukları olan ve ülkelere göre 5.000 ile 10.000 dolar arasındaki tedavi masraflarını karşılamaya gücü yetmeyen Latin Amerikalıları ücretsiz tedavi etmeye dayanıyor. Bu insanlık görevi zamanla başka enlemlere de yayıldı (Asya, Afrika gibi). Mucize Operasyon’a 165 Kübalı katıldı. Operasyonun 15 Latin Amerika ve Karayip ülkesinde 49 göz merkezi bulunuyor (Küba, Venezuela, Haiti, Honduras, Panama, Guatemala, Saint Vincent ve Granadinler, Guyana, Paraguay, Granada, Nikaragua ve Uruguay). (11) 2004 yılından beri 35 ülkeden, 3 milyondan fazla insanın görme bozuklukları düzeltildi. (12)
Küba’da eğitime ilişkin, 2003 yılında Fidel Castro’nun bizzat başlattığı okur-yazarlık programı “Yo, Sí Puedo” “Evet, Yapabilirim”den bahsedilebilir. UNESCO’ya göre dünyada 796 milyon okuma
yazma bilmeyen yetişkin bulunuyor. Bunların %98’i üçüncü dünya ülkelerinde yer alıyor. Bunların üçte ikisi ise kadın. UNESCO 2015’te okuma yazma bilmeyenlerin sayısını %50 azaltmak için
bir çağrıda bulundu. UNESCO’ya göre bu durumun tersine dönmesi için hükümetlerin sağduyulu davranması gerekiyor. Bununla birlikte UNESCO, Latin Amerika ve Karayipler’in “Evet, Yapabilirim” programıyla bu konuda bir istisna olduğunu söylüyor.
“Evet, Yapabilirim” programı, 19 Latin Amerika ülkesinden 12’sinde uygulandı. (13)
José Martí’nin “Herkesin eğitim hakkı vardır ve herkes her düzeyde parasız eğitim alma hakkına sahiptir” sözü baz alınarak, Latin Amerika ve Karayipler Pedagoji Enstitüsü 2003’te okur-yazarlık sayısını artırmak amacıyla “Evet, Yapabilirim” programını devreye soktu. Bu hareketle dışlanma ve yoksulluğa karşı ilk kalenin ilk burcu inşa edilmiş ve Martí’nin “insanlık haysiyeti” cümlesi anlaşılmış oldu. UNESCO eğitimin hayat kurtardığını ve annelerin eğitilmesi durumunda çocuk ölüm sayısında azalma olduğunun altını çiziyor. Bu durumda, anneler ortalama bir eğitim aldıkları takdirde yılda 1,8 milyon çocuğun hayatı kurtarılmış olacak. Ayrıca eğitimle erken yaşta anneliğin de önüne geçilebilecek. (14)
“Evet, Yapabilirim” programı, Venezuela, Bolivya, Ekvator ve Nikaragua’da son 10 yılda 1.5 milyondan fazla kişiye okuma yazma öğreterek başarıyla uygulandı ve UNESCO’ya göre bu ülkeler eğitimsizliğe karşı savaşan yegâne Latin Amerika ülkeleri oldular. Program, kıtanın diğer ülkelerinde ve dünyadaki diğer ülkelerde, Fransızca ve Hindu dillerinde de uygulandı.
“Evet, Yapabilirim” programı İspanya’da da uygulamaya kondu. Sevilla’da Profesör Carlos M. Molina Soto vatandaşları arasındaki okur-yazarlık oranını artrırmak amacıyla programa başvurdu. (15)
Belediyenin yaptığı çalışmalardan sonra, Endülüs Bölgesi’nin başkenti Sevilla’da yaşayan 700.000 kişiden 34.000’inin okuma yazma bilmediği anlaşıldı. Şehirde 2 yılda, 30 eğitim merkezinde 1.100 yetişkin okuma yazmayı öğrendi. Ülkenin diğer şehirlerinde de, 2 milyon okuma yazma bilmeyen kişi için Küba’nın metodunun uygulama imkânları araştırılıyor. (16)
Avustralya’da, okuma yazma eğitimi, %60’ı okuma yazma bilmeyen Aborjin nüfusu üzerinde uygulanıyor. Okuma, yazma ve temel cebirin yanısıra Küba, Aborjinlere yeni teknolojileri kullanmayı
da öğretiyor. (17) Avustralya, insani gelişimde dünyada Norveç’ten hemen sonra gelerek dünyada 2. sırada yer alıyor. (18)
“Evet, Yapabilirim” programı, insani gelişime katkılarından dolayı 2006 yılında UNESCO King Sejong Okuma Yazma Ödülü’ne layık görüldü. Birleşmiş Milletler genel başkanı İrina Bokova,
Güney-Güney İşbirliği’ni model alan metodun altını çizerek övgüler yağdırdı.(19) Program, 2003’ten beri 5 farklı kıtadan, 9 milyon kişiye okuma yazma öğrenme şansı verdi.(20)
Fidel Castro, gezegenin en zarar görmüşlerinin, durumlarını düzeltme şanslarının mümkün olduğunu göstermiştir. Gösterdiği cömertlikle Küba Devrimi’nin lideri, mütevazı enternasyonalizmde
bir sembol hâline dönüşmüştür.
Salim Lamrani
Dipnotlar:
* Al Mayadeen, Çeviri: Didem Demirci
1 Cuba Defensa, «Misiones militares internacionalistas cumplidas por las Fuerzas Armadas Revolucionarias de la República de Cuba», 2014. http://www.cubadefensa.cu/?q=misiones-militares(sitio consultado el 23 de febrero de 2015)
2 Salim Lamrani, Cuba. Ce que les médias ne vous diront jamais, Paris, Editions Estrella, 2009, prólogo.
3 Piero Gleijeses, «Cuito Cuanavale: batalla que terminó con el Apartheid», Cubadebate, 23 de marzo de 2013.
4 The National Security Archive , « Kissinger Considered Attack on Cuba Following Angola Incursion”, 1 de octubre de 2014, George Washington University.http://www2.gwu.edu/~nsarchiv/NSAEBB/NSAEBB487/ (sitio consultado el 21 de febrero de 2015).
5 Henry Kissinger, Years of Renewal, New York, 1999, p.785 in PieroGleijeses, “Carta a Obama”, Cubadebate, 3 de febrero de 2014.
6 The Guardian, “New Jersey hopes Cuba-US relations thaw will help extradite former Black Panther”, 18 de diciembre de 2014.
7 Roberto Morales, «África está urgida de la solidaridad in ternacional», Cuba Debate, 12 de septiembre de 2014. http://www.cubadebate.cu/especiales/2014/09/13/africa-esta-urgida-de-la-solidaridad-internacional/ ( sitio consultado el 14 de septiembre de 2014).
8 Ibid.
9 Ibid.
10 Organisation mondiale de la santé, «Cécité et déficience visuelle», Aide-Mémoire n°282, octubre de 2011. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs282/fr/index.html ( sitio consultado el 15 de febrero de 2013).
11 Ministerio de Relaciones Exteriores, «Celebra Operación Milagro cubana en Guatemala», República de Cuba, 15 de noviembre de 2010.http://www.cubaminrex.cu/Cooperacion/2010/celebra1.html ( sitio consultado el 15 de febrero de 2013); Operación Milagro, «¿Qué es la Operación Milagro?». http://www.operacionmilagro.org.ar/(sitio consultado el 15 de febrero de 2013).
12 Cubadebate, «Más de 3 millones de beneficiados con Operación Milagro en diez años», 1 de julio de 2014. http://www.cubadebate.cu/noticias/2014/07/01/mas-de-tres-millones-de-beneficiados-con-operacion-milagro-en-diez-anos/#.VOsmsWP7uu4 ( sitio consultadoel 23 de febrero de 2015).
13 Ibid. , p. 37, 76.
14 Ibid ., p. 39.
15 Correspondencia con el Profesor Carlos M. Molina Soto, 17 de noviembre de 2011.
16 Antonio Rodrigo Torrijos, “Torrijos pregunta en el pleno del Ayuntamiento sobre el futuro de Yo, sí puedo”. Al pleno del Ayuntamiento de Sevilla”, 15 de septiembre de 2011. Véase tambiénCubainformación, «Alfabetización cubana en Sevilla », 7 de febrero de 2008. http://www.cubainformacion.tv/index.php?option=com_content&-task=view&id=3286&Itemid=86 (sitio consultado el 12 de abril de 2008).
17 EFE , «Un método desarrollado en Cuba enseña a leer y a escribir a aborígenes australianos», 1 de julio de 2012.
18 Programme des Nations-unies pour le développement, «Indice de développement humain IDH, classement 2011», 2011. http://hdr.undp.org/fr/statistiques/ (sitio consultado el 15 de febrero de 2013).
19 Granma, «Reconoce la UNESCO el método cubano de alfabetización», 25 de mayo de 2011. http://www.granma.cubaweb.cu/2011/05/25/cubamundo/artic02.html (sitio consultado el 15 de diciembre de 2011).
20 Granma, «Nueve millones de alfabetizados con el programa cubano Yo, sí puedo», 21 de enero de 2015. http://www.granma.cu/cuba/2015-01-21/nueve-millones-de-alfabetizados-1con-el-programa-cubano-yo-si-puedo (sitio consultado el 6 de marzo de 2015).
