Cirosu Kamboçya’nın GSMH’sinin iki katı!
Kamboçya, Vietnam ve Bangladeş gibi ülkelerdeki 900 tekstil fabrikasında 1.6 milyon işçi, dünyanın en büyük giyim satış mağazasına sahip İsveç tekeli H&M’e giysiler dikiyor. Kamboçya’da üretilen tekstil ürünlerinin en büyük alıcısı H&M’nin cirosu Kamboçya’nın gayrisafi milli hasılasının iki katı.
Geçtiğimiz yıl 27 milyar İsveç kronu kâr eden H&M’nin Kamboçya’daki fabrikalarındaki işçiler, cehennem benzeri koşullarda çalıştırılıyor.
Asia Floor Wage Alliance’in Kamboçya’daki fabrikalarında 251 kadın işçiyle yaptığı söyleşilerin yer aldığı bir belgesel film, H&M’nin işçilerin haklarını güvence altına alan uluslararası sözleşme ve kuralları ihlal ettiğini gösterdi.
Kamboçya’da yasalar çalışanların kadrolu olmalarını güvence altına almasına rağmen yasa H&M’ye üretim yapan fabrikalarda uygulanmıyor. İşverenler işçilerle 3 veya 6 aylık geçici kontrat yapıyor. Hastalanan ya da fazla mesai yapmayı reddeden işçilerin sözleşmeleri uzatılmıyor ve işlerine son veriliyor. İşçilerin sendikalarda örgütlenme çabaları ve düzenledikleri toplantılar da askeri polisler tarafından engelleniyor.
İşten atılmamak için kürtaj yaptırıyorlar
Fabrikalarda kadınlara yönelik cinsel taciz oldukça yaygın. Tola Moeun adındaki kadın işçi, H&M’nin politikalarından, fabrikalarda çalışanların çoğunluğu kadın olduğu için en çok kadınların zarar gördüğünü, hamile kalan kadınların işten atılmamak için çoğu kez kaçak kürtaj yaptırmak zorunda kaldıklarını ve kürtaj sırasında bazı kadın işçilerin yaşamlarını yitirdiklerini söylüyor.
Bu yılın nisan ayında İsveç’in 800 bin tirajıyla en fazla satan gazetesi Aftonbladet de, Kamboçya’da H&M’ye üretim yapan fabrikalarda çalışan işçilerin çalışma ve yaşam koşullarını araştırmıştı.
İşten atılmaktan korktuğunu söylemesine rağmen gazeteye açıklamalarda bulunan Vina adındaki kadın işçi, H&M’nin fabrikalarını, değişik kıstasları temel alarak gümüş, altın ve platin olarak sınıflandırdığını, kendisinin de en iyi kategori olan platin’de yer alan bir fabrikada çalıştığını söylüyor.
Günde 12 saat çalışma ayda 217 dolar maaş
Saat ücretinin 84 cent olduğunu, geçinebilmek için haftanın 7 günü günde 12 saat çalıştığını ve eline ayda 217 dolar geçtiğini söyleyen Vina, “Köyde kalan ailemi ziyaret edemiyorum. Geceleri alışveriş yapmaya bile gidecek zamanım kalmıyor. Hiç bir sosyal yaşamım yok” diyor.
Asia Floor Wage Alliance yetkilileri, geçinebilmeleri ve insan onuruna yaraşır bir yaşam sürdürebilmeleri için Kamboçya’da işçilere en az 410 dolar aylık ödenmesi gerektiğini söylüyor.
Şirketin ortağına fabrikalara ziyaret yasağı
H&M’nin fabrikalarında işçilerin çalışma ve yaşam koşullarına yönelik eleştirilerin yoğunlaşması üzerine H&M’nin hisselerinin 0.5’lik bölümüne sahip Nordea Bankasının şefi Sasja Besik, 2014 yılında Kamboçya’da giderek 1400 işçinin çalıştığı bir fabrikayı ziyaret etmişti. Daha sonra da işçileri 30 derece sıcaklıktaki fabrikada yerde yemek yerken gösteren filmleri Youtube’de yayımladı. Filmin gerçekleri yansıtmadığını iddia eden H&M, Bejik’in diğer fabrikaları ziyaret etmesini yasakladı.
Geçtiğimiz yıl H&M yöneticileri, fabrikalarda çalışan işçilerin ücretlerini 157 dolardan 217 dolara yükseltmek için Kamboçya’da yeni bir proje başlattıklarını ve örnek seçtikleri bir fabrikadaki tüm işçilerin aylık ücretlerinin 217 dolara yükselttiklerini açıkladılar. Ancak aradan bir yıldan fazla bir süre geçmesinen rağmen fabrikanın adını açıklamamakta direniyorlar.
Kamboçya’da H&M’nin bir fabrikasında terzi olarak çalışan Vina, H&M’nin işçiler için bir şey yaptığını görmediğini belirttikten sonra “Tersine durumumuz daha da kötüleşti. Daha fazla, daha hızlı çalışmaya ve fazla mesai yapmaya zorlanıyoruz. Ayda en az 3-4 işçi çalışırken bayılıyor. İşveren tuvalete daha az gidelim diye bize verdiği içme suyunu da azalttı” şeklinde konuşuyor.
Murat Kuseyri / Evrensel – 18 Haziran 2016
