İran ve P5+1 ülkeleri arasında uzun bir süredir devam eden ambargo ve müzakerelerin sonunda, 2 Nisan günü İsviçre’nin Lozan kentinde çizilen uzlaşma çerçevesinde mutabık kalındığı bildirildi. Anlaşma ambargo ve yaptırımların kaldırılması için yeni bir adım olarak görülüyor.
Anlaşmada Neler Var
Anlaşmaya göre BM silah ambargosu 5 yıl daha yürürlükte kalacak. Füze yaptırımları ise 8 yıl daha kaldırılmayacak. BM müfettişleri, haklı gerekçeler gösterme koşuluyla İran’da askeri tesislere girebilecek, denetleme hakkı İran’da olacak. İran anlaşmaya uymazsa yaptırımlar 65 gün içerisinde tekrar yürürlüğe girecek.
Anlaşmayla birlikte BMGK’nın uyguladığı ticari yaptırımlar ile nükleer enerji alanında faaliyet gösteren özel ve tüzel kişilerin seyahat yasağı kalkacak. ABD ve AB’nin yaptırımlarının kaldırılmasının yolu, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) olumlu raporundan sonra açılacak.
İran, gelecek 10 yıl boyunca nükleer AR-GE çalışmalarına devam edebilecek ancak 15 yıl boyunca elindeki uranyumu kritik seviye olan yüzde 3,67’nin üzerinde zenginleştiremeyecek.
Çalışır durumdaki santrifüj sayısını üçte iki oranında azaltarak 6 bin civarına indirecek ancak bunların sadece 5 binini zenginleştirme işleminde kullanabilecek.
Zenginleştirme işleminde sadece düşük verimli eski nesil santrifüjleri kullanılacak. Santrifüjlerle ilgili araştırmalar da denetime tabi tutulacak.
İran gelecek 15 yıl süresince yeni uranyum zenginleştirme tesisi ya da ağır su reaktörü inşa edemeyecek. Süreci UAEA denetleyecek.
İran 10 bin kilogram olan zenginleştirilmiş uranyum stokunu 300 kilograma indirerek 15 yıl süreyle bu miktarda tutacak.
Fordo nükleer tesisinde 15 yıl süreyle santrifüj ve fisil madde bulunduramayacak olan İran bilimsel deney yapabilecek. Arak ağır su reaktörü UAEA denetçileri nezaretinde hafif su reaktörüne çevrilecek.
Açıklamalarda ‘Umut’ Vurgusu
İran Devlet Başkanı Hasan Ruhani resmi twitter hesabından yaptığı bir paylaşımda”bu gereksiz krizin çözülmesinin yeni ufuklar açtığını” ifadelerini kullandı. İran Dışişleri Bakanı Muhammed Cevad Zarif’in ise “Bunun tarihi bir an olduğuna inanıyorum. Bu hepimiz için önemli bir gelişme. Kapsamlı olmasa da olabilecek en iyi anlaşma bu. Bugün umudun sonu olabilirdi, ancak yeni bir umut faslı başlatıyoruz.” dediği bildirildi.
İran nükleer programının başındaki isim Ali Ekber Salihi ise, anlaşma sonrası yaptığı açıklamada “İran’ın Parçin askeri üssü konusunda ‘kırmızı çizgilerine’ saygı gösterildiğini” vurguladı.
AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Mogherini ise yaptığı açıklamada, “Anlaşma silah programından daha fazlası. Bu karar uluslararası ilişkilerde yeni bir sayfa açabilir. Bu tüm dünya için bir umut işareti” ifadesini kullandı. Mogherini ve Zarif tarafından yapılan ortak basın açıklamasında anlaşmanın dengeleri gözeten ve tüm tarafların çıkarlarına uygun bir şekilde dizayn edildiği belirtildi. Açıklamada bunun sadece bir anlaşma değil iyi bir anlaşma olduğu da vurgulandı.
13-14 Haziran tarihlerinde yapılan BRICS zirvesinde de IŞİD ile savaşmak için İran’a uygulanan ambargonun kaldırılması gerektiğinin altı çizilmişti.
Netanyahu: “Tarihi Bir Hata”
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu yaptığı ilk açıklamada anlaşmayı tarihi bir hata olarak değerlendirdi. “İran’ın nükleer hırslarını engellemek için elinden geleni yapacağını” ifade eden Netanyahu, “”İran nükleer silah yoluna koyuldu. Hedefine ulaşmasına engel olan birçok yaptırım kaldırıldı” dedi.
İran’ın yaptırımların kaldırılmasıyla yüklü miktarda para kazanacağını belirten Netanyahu, bu sayede “bölgede ve dünyada terör ve saldırganlığa devam edeceğini” savundu ve bunu “tarihsel boyutları olan kötü bir hata” olarak değerlendirdi.
Obama: Başka Bir Yöntem Yok
Varılan anlaşma ile ilgili açıklama yapan ABD Devlet Başkanı Barack Obama, bu anlaşmanın güven üzerine değil tetkik üzerine kurulu olduğunu ifade etti. Anlaşmanın ABD önderlik geleneğini yeniden gösterdiğini söyleyen Obama, bu anlaşmanın ABD diplomasisinin ‘gerçek ve anlamlı’ değişimler getirebileceğini gösterdiğini belirtti. Bu anlaşmanın olmaması durumunda İran’ın herhangi bir baskıyla vazgeçeceğini düşünmediğini belirten Obama; ambargonun devamını ve silah kullanarak İran’ın durdurulmasını isteyenleri de eleştirdi. Obama, bir çok ülkede, bir çok durumda güç kullanmak ‘durumunda kaldıklarını’ ifade ederken, şu an ulusal güvenlik çıkarları doğrultusunda, İran’ın nükleer silah geliştirmesinin engellenmesi gerektiğine inandığını ifade etti. Anlaşma dışında uzun süreli, kalıcı bir çözüm olmadığını belirten Obama, İran anlaşmasını engelleyecek herhangi kanunu veto edeceğini belirtti. Konuşmasında anlaşmadan başka bir çözüm olmadığını sık sık belirten Obama “Nükleer silahlar ile silahlanmış bir İran daha fazla istikrar bozucu olur ve dostlarımıza ve tüm dünya için daha tehlikeli olur. Herhangi bir anlaşmanın olmaması Ortadoğu’da daha fazla savaş olma olasılığını arttıracaktır” dedi.
Kaynak: direnisteyiz.net
