Biliniyor, biz Marksistler için, sınıf mücadelesinde her zaman somut durumun somut analizi önemli bir yere sahiptir. Zorluklarını, en azından teorik olarak saptamak mümkündür. Bugünü, bugün süren sınıf savaşımını, sınıfların durumunu, egemenin ve işçi sınıfının ruh hâlini vb. saptamak, mesela 10 yıl sonrasından bakınca, daha kolaydır. Oysa yaşanılan andan bakılınca, işin birçok zorluğu var. Bir de elbette analizi yapan bir taraftır ve doğrusu objektiflik adına bu taraf olma hâlinden vazgeçmek diye bir şey de yoktur. Tüm bunlar yanılgıları beraberinde getirebilir. Ama yine de “somut durumun somut analizi” büyük bir öneme sahiptir.

Ekonomistler ve tarihçiler için mesela, istatistikler sonradan gelir. Bu nedenle, birçok durumda, eğilimleri saptamak büyük önem arz eder.

Yaşanan ânın analizi, her zaman kendine has zorluklar içerir ve doğrusu, sınıf mücadelesinde, işçi sınıfı için bir devrimci örgüt olmazsa, bu çok daha zor hâle gelir. Bu nedenle, aslında “somut durumun somut analizi”, bir bireysel çaba olarak ele alınamaz, alınmamalı.

Mayıs 2023 “seçimleri”nden sonra, ortaya çıkan durumu analiz etmek, egemen sınıfta, TC devletinde, Saray Rejimi’nde meydana gelen değişimleri anlamak, işçi sınıfı cephesinde, sol kesimlerde ortaya çıkan eğilimleri doğru anlamak büyük öneme sahiptir.

Yeni, yerel seçimlerin öncesinde, bu açıdan bazı saptamaları yapmak gerektiği kanısındayız.

1

Mayıs 2023 seçimleri, bir müsamere idi. Egemen, bu konuda bir anlaşma yapmıştır ve anlaşmanın sonuçlara kadar detaylı bir anlaşma olduğu artık söylenebilir. Yani birkaç gazetecinin seçimin akşamında daha ilk sonuçlar yayınlanır yayınlanmaz, seçim sonucunun %52-48 olduğunu “bilmeleri”, öyle yüksek olasılıkla gerçekleşen tahminlerden değildi. Bu onlara fısıldanmıştı. Çünkü egemen, aslında sonuçların “meşru görülmesi”ni istiyordu. Sadece sonuçları açıklamak değil, o sonuçlara “halkın inandırılması” da meselenin bir parçasıydı. Yoksa seçim yapılmadan da bu sonuçlar açıklanabilirdi. Halkın inandırılması, elbette, bir reklam çalışması, bir ajans çalışması, bir propaganda çalışması, bir karartma çalışması demektir. Bunu yaptılar.

CHP ve diğer burjuva siyasal partiler, yani devlet partisinin diğer şebekeleri (tüm partiler bir tek devlet partisinin kollarıdır) seçim sonuçlarını hemen “meşru” ilan ettiler.

Zavallıdır. Zavallıdır çünkü TC devleti, Saray Rejimi, tüm kadrolarını o pozisyona itmek zorundadır. Kişisel almamalıdır. İnce’dir. Kalın’ın yanında rol almak istemiştir. Ama ufku dardır ve Kalın’ın yanında İnce tel olmak, ancak sazlı çalgıların bir bölümünde vardır, TC devleti, öyle işlemez. Ve mayıs seçimlerinin sonrasında, “Muharrem İnce haklıymış” gibi stampalarla yazılamalar yaptırmaktadır. Oysa Kılıçdaroğlu da bu yolu izlemelidir. Hemen ve daha üst düzeyden sahne almalıdır.

İnce, önceki seçimleri “meşru” ilan etti. Ondan önce referandum “meşru” ilan edildi. Ve şimdi de Mayıs 2023 seçimleri meşru ilan edildi.

Buna rağmen, kimse Erdoğan’a seçilmiş gibi bakmıyor. En çok da seçilmediğinin kendisi farkındadır. Zira kendisini seçen egemen, kendisini sandıktan çıkartma karşılığında ona görevler vermiştir ve görevler, oldukça ağırdır. İstese de, yapabileceği tartışma konusudur.

2

Egemen seçim süreci ile birkaç şeyi hâlletmek, yoluna koymak, sistemi sağlamlaştırmak istemiştir. Buna, Saray Rejimi’nin güçlendirilmesi diyelim. Onlar da öyle diyorlar. Başaracakları için değil ama istekleri ve ihtiyaçları budur. Yani onların cephesinden, somut durum bunu gerektirmektedir.

İlki, Erdoğan’ı seçenlerin kendisine verdiği göreve hazırlıktır. Görev, tetikçiliğin ileri götürülmesidir. Tetikçiliğin “kurumsallaşması” da diyebilirsiniz. Her ne demekse bu “kurumsallaşma”, çok tuhaf anlamlarda da kullanılmaktadır. Faşizmin kurumsallaşması gibi. Bunu sonraya bırakalım.

Saray Rejimi’nin güçlendirilmesi için bazı adımlar attılar. Artık diğer partiler, muhalefet rolünü bırakıp, Saray için, “devlet için” hizmet etmeye yöneldiler. Akşener yetmezdi, Kılıçdaroğlu da bunu yaptı. Tek başına da yapmadı.

Bir devlet partisi, birden fazla parti görünümüne bürünmüştür. Uzun zamandır böyledir. Egemen bunu yapmak için, her birinin başına bir devlet memuru koymuştur. Hepsi öyledir. Kılıçdaroğlu’nu eleştirirken, İnce’yi eleştirirken, Akşener’i eleştirirken vb. her birinin devlet memuru olduğunu unutmamak gerekir. Bizim ülkemizde, ticaret yapanlar, “devlet memuru kafası” diye bir deyim kullanırlar ve anlamı, ufukları dar anlamına da gelebilmektedir. Sadece ticaretten anlamazlar demek değildir bu ama aynı zamanda rüşvet almakla yetinmek anlamına da gelmektedir. Oysa tüccar, sadece rüşvetle yetinmez. Kâr diye bir konusu vardır ve rüşvet ile adam satın almayı, en çok devlet ile ilişkilerinde kullanırlar.

İşte, bu partilerin hepsi, hep birlikte, zaten bir parçası oldukları Saray Rejimi’ni güçlendirmek için, seçim sürecinde rol almışlardır.

Rolün büyüğü CHP’ye düşmüştür. Solu “demokrasi” vaadi ile sistemin partilerinden biri olan CHP’nin kuyruğuna takmayı başardıklarını kabul etmek gerekir. Bu, onların başarısından çok, bizdeki solun başarısıdır. Sol hareket, bu “başarısını” en çok Kemalist sol ve liberal sola borçludur. Bugün büyütülmeye çalışılan UluSol, bu sürecin yeni dönemdeki gerekleri için hazırlanmaktadır.

Böylece Saray Rejimi, TC devleti, egemen, sisteme karşı bir tehdit olarak düşünülecek direniş eylemlerini yalnızlaştırmayı hedeflemektedir.

İkincisi, seçim sürecinde, muhtemelen Mart 2023’te, TC devletinin alacaklıları için bir çözüm üretilmiştir. Kurulan bir uluslararası konsorsiyum, ekonomiye el koymuştur. Bunu bir çeşit “Düyûn-ı Umûmiye” olarak algılamak mümkündür. Borçlar, bu konsorsiyumun denetiminde, daha yüksek faizlerle “ödenir” hâle gelmiştir. %8-11 ile alınan borçlar, %25 faizle yenilenmiştir. Bu yüksek faizin ödenebilmesi için ilave vergiler konulmuş ve ekonominin denetimi, konsorsiyumun iki memuruna devredilmiştir, Gaye Hanım ve Şimşek Efendi bu konsorsiyumun memurlarıdır. Bu elbette, Erdoğan’ı savaş için çalışmak koşulu ile seçen efendilerin anlaşmasının sonucudur.

Üçüncüsü buna bağlıdır. Savaş kabinesi oluşturulmuştur. Kabinenin Fidan, Kalın, yeni Savunma Bakanı, propaganda için Altun ve İçişleri Bakanı’ndan oluştuğunu ya da onların bu konuda görev aldıklarını söylemek mümkündür. Bu NATO’ya, bu yolla ABD’ye bağlı bir kabinedir. Savaş kabinesi, elbette Saray Rejimi’nin güçlendirilmesi de demektir.

Bunun için, eskisinden daha fazla “yasa tanımama” devreye girmiştir. Atalay’ın davasındaki tutumlar bunun kanıtıdır. Aslında yeni de değildir. Sadece daha açık oynanan bir oyundur bu. Artık maskelere gerek yoktur. Vergiler için nasıl yasalar önemli değil ise, nasıl parlamento diye bir şey süs ise, şimdi bu yolda daha ileri gitmeleri de öylesine beklenendir.

3

İçişleri Bakanı’nın açıklamaları ile öğrendiğimiz, mafya çetelerine karşı operasyonlar, kara para konusunda efendilerin AB bölümünün isteklerinin gereğidir ve elbette Ağar ve çeteleri, bu durumdan memnundur. Zira kara para cennetine dönmüş olan Türkiye’de, Ağar’ın yaptığı işin yönetilmesi için bazı önlemler gereklidir.

Bu aslında eski bir uygulamadır. Çok fazla eroin kaçırmak için biraz “biti kanlanmış” olan bazı gruplar feda edilir. Buna benzerdir. Bu yolla, kara para trafiğinin kontrol altında olduğu hissi, egemenlerin ortak adımları için gereklidir.

Demek oluyor ki, Saray Rejimi’nin güçlendirilmesi, tam da sistemin tüm dişlilerinin ortaya çıktığı bu durumun “normal” ilan edilmesi demektir.

Bu bir “kurumsallaşma” değildir.

“Faşizmin kurumsallaşması” yanlış bir vurgudur. Saray Rejimi, gitmek için gelmemiştir. Böylesi bir şey, yani gitmek için gelmek, devlet makinasına aykırıdır.

Saray Rejimi’ni ortaya çıkartan üç etken vardır. Saray Rejimi, TC devletinin olağanüstü örgütlenmesidir. Bunun üç dayanağı vardır. İlki, emperyalistler arasında süren paylaşım savaşımıdır. Türkiye, sömürgesi olduğu Batı emperyalizminin ortak alanıdır. Burada siyasal alan, NATO mekanizması ile ABD tarafından kontrol edilmektedir. Ekonomik alan ise, AB ekonomisine bağlıdır. ABD ve AB arasındaki savaş, Ukrayna savaşına kadar daha önde idi. Ukrayna savaşı, ABD’nin yeniden AB’yi “teslim alması” sonucunu doğurmuştur. Bu belki aşırı bir vurgu da olabilir. Ama en azından bugün görünen budur. Bu vurgu ile, artık bu güçlerin, ABD, Almanya, Japonya, İngiltere ve Fransa başta olmak üzere Batılı güçlerin kendi aralarında savaşmadıklarını söylemiyoruz. Ama Ukrayna savaşı ile, ABD önderliği altında bu güçler, Rusya ve Çin’i sömürgeleştirmek için birlikte davranmaya başlamışlardır. Çözülen ABD hegemonyası düşünülürse, bu adım, ABD’nin cephe gerisinde ilk zaferi olarak ele alınabilir. Bu süreç, TC devletini çözmekteydi ve hâlâ bu süreç devam etmektedir. Öyle ise Saray Rejimi kendi kendine niye gitsin? İkinci etken, Kürt devrimidir. Kürt devriminin TC devletini nasıl çözdüğünü zaten biliyoruz. Kürt devrimi içinde, biri Barzani kanadı, diğeri ise devrimci kanat olmak üzere iki eğilimin varlığı, en başından beri vardır. Bu, konunun bir başka boyutudur. Üçüncü etken ise Gezi Direnişi ile başlayan, bizim direniş hattı diye tanımladığımız etkendir. Gezi Direnişi, TC devletini çok korkutmuştur. Gezi’nin içinde yer alan güçlerin kendilerini aşan bir etkidir bu. Kürt devrimi ile uğraşan TC devleti, Gezi ile birlikte, derinden korku hissetmiştir. Üstelik Gezi, bir örgütlü kalkışma değildir.

Bu üç etkende çeşitli farklılıklar, gelişmeler yaşanmaktadır. Ama bu etkenler hâlâ varlıklarını sürdürmektedir.

Üstelik, TC devleti, Saray Rejimi ile, ABD tetikçisi olarak bölgede bazı hamleler yapmıştır ve bu durum, bir zaferle sonuçlanmadığı sürece, çözücü etkiyi daha da artırmaktadır.

TC devleti, bu olağanüstü örgütlenmesini, Saray Rejimi’ni sürdürmektedir. Üstelik, emperyalist cephe adına, ileri bölgesel roller üstlenmek niyetindedir. Irak Kürdistanı’nda ortaya çıkan yerleşme planları, son dönemde ortaya çıkan asker kayıpları ile yeniden gündem olmuştur. TC devleti için, Kürtlere karşı her türlü katliam fırsatı, kaçırılmayacak fırsat olarak görülmektedir. ABD, TC devletini, sadece Kürtlere karşı savaş için Irak Kürdistanı’na sokmuyor. TC devleti, Saray Rejimi, Kerkük-Musul hayalleri kursa da, Kürtleri imha etmek için fırsatlar arasa da, ABD açısından bu planlar İran ve Ortadoğu ile de ilgilidir. Bir Amerikalı yetkili, Ukraynalı askerlerin kendileri için Rus öldürdüğünü söylemektedir. Bu bir gerçektir. İşte aynı amaçla İran’a karşı savaş için de bir ucu İsrail, bir ucu Kafkaslar, bir ucu da Türkiye olan bir çevreleme hareketi yaptıkları da açıktır. Hamas’ın saldırısı, bu planları en azından zamanlama açısından bozmuştur. Ve bu durum TC devleti için de ABD ile daha ince bir pazarlık için bir olanak sağlamış olabilir.

Tüm bunlar, içeride, zaten bir gerçek olan hukuksuzlukları artırıyor diye, bu duruma “faşizmin kurumsallaşması” denilemez. “Faşizmin kurumsallaşması” denildiğinde, “demokrasinin tamamen kaybolduğu” söylenmek isteniyorsa, zaten hatalı olan da budur. “Demokrasi” öncesinde de yoktu. Bu nedenle vurguluyorduk ve vurguluyoruz, Saray Rejimi seçimle gitmez.

Erdoğan’ın rolünün daha göstermelik hâle geldiğini söylemek mümkün. Bu durumda, “Erdoğan’ın gitmesi önceliklidir” diyenler için, amaçlarına ulaştılar denilebilir mi? Mesele Saray Rejimi’dir. Saray Rejimi’nin devrilmesi, elbette, kitlesel bir direnişi gerektirmektedir. Öyle gidecektir. Ve eğer bu başarılırsa, “demokrasi”ye dönülsün yeter mantığı ile burjuva egemenliğe razı olmak, büyük hata olur.

Kaldı ki tüm kapitalist dünyada var olan Neonazileşme eğilimi, aslında devletin üzerini örttüğü dişlilerinin ortaya çıkması demektir. Avrupa’da, Mussolini, Franco, Hitler örneklerinde gelişmiş olan faşizmin tüm makinaları-devlet yapısı, daha sonrasında, burjuva devlet tarafından içselleştirilmiştir. Bize demokrasi olarak sunulan tüm Batı sistemi, budur. Biz buna, burjuva devletin yeni örgütlenmesi diyoruz ve adına Tekelci Polis Devleti diyoruz. Burada “tekelcilik”, kapitalizmin tekelci aşamasının egemeni olan tekelleri anlatmak üzere kullanılmaktadır. Günümüz burjuva devleti, tekellerin devletidir. Sosyalist blokun olduğu, devrimlerin geliştiği bir dünyada, egemenler, kendi devletlerini iç savaş için yeniden organize etmişlerdir.

4

Bugün, Saray Rejimi ile, devlet eli ile yeni elitler yaratılmaktadır. Bu yeni elitler, yeni zenginleri de içermektedir. Bu yeni zenginlerin yaratılması sürecinde, devlet eli ile sermaye transferi büyük bir rol oynamaktadır. Bu, ABD çıkarlarına da uygundur. Siyasal alana sahip olan ABD, ekonomik alanda, kendine bağlı yeni elitler yaratmaktadır. Bunun belli alanlarda, sektörlerde gelişmesi gayet anlaşılırdır. Bu sektörlerin başında inşaat, enerji, sağlık, silah sanayii vb. gelmektedir. Nerede boşluk varsa orada. Ama bu durum, Erdoğan’ın iktidar döneminde, daha önceden var olan tekellerin zarara uğradığı vb. gibi yorumlanamaz. Koç Holding, dünyanın ilk 500 büyük şirketi içine girmektedir ve bunda petrol işinin büyük katkısı vardır. Petrol şirketi, Koç’a hediye edilmiştir.

Anlaşılacağı üzere, yeni zenginlerin yaratılması, kısa süreli bir iş değildir.

Kimdir egemen?

Egemen, Türkiye söz konusu olduğunda, uluslararası sermayeden bağımsız ele alınamaz. Çünkü Türkiye sömürge bir ülkedir. Onun için, uluslararası şirketlerden bağımsız olarak, ülke içinde “yerli” egemen aramak hatalı olur. Elbette ülkemizdeki tekeller de bu egemenin bir parçasıdır. Başkası da mümkün değildir.

Ülke içindeki sermaye, bağlı olduğu uluslararası sermaye ile birlikte hareket etmektedir.

Egemen, elbette tam olarak homojen değildir. Yani kendi içinde birçok grubu vardır.

Ülke içinde sermaye transferi ile zengin yaratma süreci hakkında konuşulduğunda, kara para ekonomisinin de bunun bir parçası olduğu unutulmamalıdır. AK Parti iktidarı döneminde, Türkiye’nin uyuşturucu baronlarında değişikliklerin ortaya çıktığını tespit etmek mümkündür. Devlet örgütlenmesinden bağımsız bir uyuşturucu ağı olamaz. Bu nedenle, Saray Rejimi, son derece etkili bir biçimde, baronları ya yeni tarzda örgütlemiş ya da bir bölümünü tasfiye etmiştir. Örnek olsun Aksu grubu, anlaşıldığı kadarı ile devre dışıdır. Ağar önemli bir rol üstlenir durumdadır. Bu ABD adına sürece müdahaledir. Bu konuda uluslararası örgütlenmeler olduğu konusunda da şüphe olmamalıdır. Mesela çocuk kaçırmalarının boyutları konusunda Epstein dosyasının bize gösterdiği boyutlar, ciddi boyutlardır. Ve bu durum, basına bile yansımamaktadır. Her türlü kaçakçılık, her türlü kara para trafiği için Türkiye önemli bir rol üstlenmektedir.

Egemen, tüm bunlardan birlikte oluşmaktadır.

TC’nin eski Ergenekoncu örgütlenmesi ile, yeni İslamcı çete-elitlerin, tarikatların vb. egemen içinde yeri vardır. Bu nedenle, zaman zaman bazı kadroların, mesela Kürt’e karşı savaş konusunda birleşen grupların, kendi aralarında çelişkili tutumları ortaya çıkmaktadır. Tüm bunlar egemenin tanımının içindedir. İster tarikat olsun, ister devlet içinde etkin kadrolar, hangi adla adlandırılırsa adlandırılsın, her birinin kendi içinde uluslararası grupların kendilerine bağlı örgütlenmeleri vardır. Her biri, kendini, “ulusal”, “yerli ve milli” diye sunabilir. Bu durumu değiştirmez. Zaten başka nasıl kendi çıkarlarını ifade edecekler? Halka karşı, “ulusal”, “milli” gibi etiketler dışında ne demeleri beklenebilir ki?

Devlet içinde örgütlü bir tarikat düşünelim. Bu tarikatın içinde ABD, Almanya, İngiltere, Fransa ve İsrail gibi örgütlenmeler mutlaka vardır. Bu eğilimleri bizim detayları ile bilmemiz, çıplak gözle görmemiz olanaklı olmayabilir. Ama akıl ile bunları bilmek olanaklıdır.

5

Mayıs 2023 seçimleri sonrasında, bir yandan tarikatların, yeni elitlerin ataklar yapması, hilafet ve şeriat istemeleri ve bunun karşısında “ulusal” ve “laik” bir tepkinin oluşması, aslında, egemene karşı sınıf mücadelesinin üstünü örtme işlevini görmektedir.

Burada tereddüde yer yoktur.

Egemen içindeki çatışmalar, aslında onların arkadan ortak tutum almalarını engeller durumda değildir. İşçi eylemleri, gençlerin istemleri, kadınların direnişleri, Kürtlerin direnişi söz konusu olduğunda, hepsi tekmili birden bir araya gelebilmekte zorluk çekmiyorlar.

Egemen içindeki güçler, kendi güçlerini artırmak için, birçok hamle yapmaktadırlar. Burada işçi ve emekçileri, kadınları ve gençleri, “ulusalcılık” ve “laiklik” ile devlete bağlama girişimleri konusunda çok ama çok uyanık olunması gereklidir.

Ülkede her gün yüzlerce insan ölmektedir. Ama bu, gündem dahi olmamaktadır. İş cinayetlerinde bilinen her gün 4-5 kişinin öldüğüdür. Her gün 3-4 kadın öldürülmektedir. Her gün, Kürt veya asker kaç kişinin öldüğü bilinmiyor. Ülkemizde her gün 100 civarında çocuğun kaybolduğu artık Epstein dosyası ile biliniyor. Her gün açlık veya ekonomik sorunlar nedeni ile intiharlar yaşanmaktadır.

Deprem, öylesine gündem dışına itilmektedir ki, milyonlarca insan temel ihtiyaçlarını sağlayamazken, bu durum gündem hâline bile getirilmemektedir.

Ekonomik kriz, işçi ve emekçiler için, yoksullar için hayatı çekilmez hâle getirmektedir. Hayat pahalı hâle gelirken, ölüm ucuzlamaktadır. Ve bunlar gündem hâline gelmiyor. Bunun yerine bir şeriatçı, tarikatçı tutum ve açıklama ve karşısında “laikliğin” savunusu gündem hâline getirilmektedir. Her iki uç da egemene yaramaktadır.

Böylece, sınıf çelişkileri, artan sömürü, ucuz hâle gelen ölümler, artan pahalılık, soygunlar, derinleşen yoksulluk, işsizlik vb. örtülmektedir.

Dini, çeşitli saldırılarla “öne çıkartarak”, karşısında hiçbir zaman var olmayan laiklik üzerinden, işçi ve emekçilerin laikliği savunması talep edilmektedir. Oysa Saray Rejimi yıkılırsa ve bu kitlesel direniş Saray Rejimi’ni alaşağı ederek burjuva egemenliğe son verirse, zaten gerçek anlamı ile sosyalist bir cumhuriyet kurulursa laiklik diye bir sorun da ortadan kalkacaktır.

6

Saray Rejimi nasıl bir devlet örgütlenmesidir? Bu soruyu yeniden sormalı ve netleştirmeliyiz.

Saray Rejimi, burjuva parlamentonun devre dışı bırakılmasıdır. Parlamento işlevsizdir ve bu yeni değildir. Mayıs 2023 seçimlerinden sonra daha da fazla işlevsizliği ortaya çıkmaktadır, çıkacaktır. Can Atalay kararı, aslında Kavala ve Demirtaş kararlarının devamı demektir.

Demirtaş esir olarak tutulmaktadır. Saray Rejimi’nde hukuk, aslında doğrudan ve çıplak şekli ile kolluk kuvvetinin bir devamıdır. Bu durum, “hukuksuzluk” olarak ele alınamaz. Elbette durumun olumsuzluğunu anlatmak için “hukuksuzluk” denmesi anlaşılırdır ama yanlıştır. Ortada var olan şey, iç savaş hukukudur.

Örneğimiz açıktır; yeni adı ile DEM’in, eski adı ile HDP’nin kazandığı tüm -ya da tümüne yakın- belediyeler, kayyumla yönetilmektedir. Bu, seçim sisteminin göstermelik olduğunun en açık kanıtıdır. Demek ki genel seçimler meşru değildir. Referandum, seçimin çalınmasıdır. Önceki seçim çalınmıştır. Bizzat Erdoğan, “atı alan Üsküdar’ı geçti” demiştir. Bu itiraftır. Mayıs 2023 seçimi bir müsameredir, meşru değildir. Mevcut iktidar, ABD ve emperyalist ortakları tarafından seçilmiştir. Mevcut kabine, açık olarak bir savaş kabinesidir. Saray Rejimi budur.

Saray Rejimi’nde siyasal partilerin bir önemi yoktur. Her biri, resmî devlet partisinin bir şebekesidir. MHP, AK Parti vb. birer parti değildir. Yerel seçimler için dahi, DEM Parti dışında önseçim yapan hiçbir parti yoktur.

Yerel seçimler, daha çok, rant paylaşımını belirlemek için ele alınmaktadır.

Saray Rejimi’nde tarikatlar, “sivil toplum” örgütleri olarak tarif edilmektedir. Bu yolla, egemen içinde bir kanat, kendine kadrolar hazırlamaktadır. Futbol da bu alanın içindedir. Yakında tüm uyuşturucu şebekeleri de “sivil toplum” örgütleri olarak tanımlanırsa şaşmamak gerekir. Bizim liberal solcularımıza, sivil toplum örgütlenmeleri adı altında tüm demokratik kitle örgütlerini (DKÖ) yok etmeye çalışan ideolojik saldırıları organize edenlere, bunları savunmak düşecektir.

Saray Rejimi budur.

Daha başka örnekler de sayılabilir.

Ancak gerekli değildir. Artık her gün “uzman” sıfatı ile karşımıza çıkan ve “TC devleti, laik, demokratik, sosyal bir hukuk devletidir” tekerlemesini bir dua gibi tekrarlayanların gerçek yüzünü, niyetleri ne olursa olsun, görmek gerekir. Özetle bize, halka, şunu söylüyorlar, “bu yönetim kötü, eski devleti savunalım.” Kendilerine teşekkür ediyoruz ama bu masallarını, gitsinler efendilerine anlatsınlar.

Biz, “efendi” dediğimiz zaman, uluslararası egemenleri kastediyoruz. Onlar adına iş görenler, daha çok kâhyalardır. Onlar, ceplerini doldurmakla meşguldürler. Biliyoruz, kâhya ne kadar cebini doldurursa doldursun, efendiler paranın sahibidirler ve sahipler, sonunda parayı geri almasını bilirler. Örnek mi, Saddam’a bakın. Onun için, efendiler-sahipler açısından “Bay Yüzde On”un serveti sorun değildir. Parayı alıp uzaya ya da öbür dünyaya götürecek değiller ya!

Sınıf savaşımı sertleşmektedir.

Egemen, Saray Rejimi, sınıf mücadelesini her yolla örtmekte, karartmaktadır. Ama sıra saldırılarına geldiğinde, tüm devlet çarkı ile, iktidarı ve muhalefeti ile, uzmanları ve basını ile, polisi, ordusu ve hukuk sistemi ile, topu, TOMA’sı ve copu ile direnişlerin karşısına çıkmaktadırlar. Bir yandan baskı ve şiddeti artırmaktadırlar, bir yandan iç savaş hukukunu devreye sokmaktadırlar ve diğer yandan ise her türlü karartma ile gerçekleri saklamaktadırlar.

Sınıf mücadelesi daha da sertleşecektir.

Bu koşullarda işçi sınıfının, emekçilerin, direnen herkesin, kadınların ve gençlerin aklının berrak olması gereklidir. Devletin, egemenin, para babalarının, uluslararası ve yerli tekellerin devleti, onların örgütü olduğunu bilincimize kazımamız gerekir. Devlet içinde iyi ve kötü yetkili, iyi ve kötü paşa vb. yoktur. Olur da böylesi ortaya çıkarsa onlara bağlı olarak bir çözüme ulaşılamaz. Tersine, işçi sınıfına, kendi örgütleri lazımdır. Bu mücadelede işçi sınıfı örgütsüz olduğu için, Saray Rejimi bu denli güçlüdür. İşçi ve emekçiler, kendi örgütlerini geliştirmek zorundadırlar. Devrimci örgütlenme yoksa, işçi sınıfı devrimci değil ise, bir sonuca ulaşması mümkün değildir.

Gezi Direnişi’nden bu yana sürekli olarak, küçük veya büyük direnişler devam etmektedir. Devlet, işçi sınıfını denetim altında tutmak için sendika mafyasını, çeşitli “uzman”larını, basınını, polisini vb. devreye sokmaktadır. Bu denetimi, bu ablukayı yarmak için, işçi sınıfı kendi örgütlenmelerini geliştirmek zorundadır. Bu konuda aklımızın berrak olması gereklidir.

Ve nihayetinde, devrimci mücadele, sertleşen sınıf savaşımına uygun olarak, saflarını daha sıkı tutmak zorundadır. Burjuva ajanlarının, her türden ve her boydan burjuva uzantılarının devrimci saflarda yeri yoktur.

Bu, sınıf savaşımıdır. Egemene karşı, kapitalizme karşı, sömürüye ve aşağılanmaya karşı, özgürlük ve sosyalizm savaşımıdır. Bu savaşta, aklımızın berrak, saflarımızın sıkı olması gereklidir.

Rusya’nın “özel askerî operasyon” olarak adlandırdığı, Ukrayna’da, NATO güçleri tarafından organize edilen Neonazi örgütlenmeye karşı harekete geçmesi, sanırım tarih olarak 22 Şubat 2022’dir. Yani, üzerinden iki yıl geçmiş demektir. Demek ki Ukrayna, 2 yıldır, Rusya ile NATO arasındaki savaşın arenası hâlindedir.

Bu savaşın ilgiye değer bir “özel” savaş olduğunu söylemek mümkündür. Burada “özel”, kendine has anlamında da ele alınabilir. Zira mesela Moskova’da yaşayan birisi için savaş durumu, çok da günlük yaşamının bir parçası değildir. Aynı şey, Kiev için de söylenebilir. Kiev’de günlük yaşamın Moskova’daki kadar rahat olmadığını söylemek mümkün elbette. Ama yine de bilindik savaş sahnelerinden uzak olduğunu söylemek de çok zor olmasa gerek.

Oysa Kiev’den çok, Moskova ile Washington’daki savaş yansımalarını karşılaştırmak daha doğru olurdu. Bunu düşünüyorsanız, bence de haklısınız.

Ama savaşın bu özel hâli de bu sonuca yol açıyor. Savaş, aslında Ukrayna’da yaşanıyor. Savaşın iki cephesi olan NATO-ABD ile, Rusya ve Çin sanki savaştan çok uzakmış gibi bir gündelik yaşama sahne olmaktadır. Ama ABD, savaşı Ukrayna eli ile yürütüyor ve Ukrayna, eşine az rastlanır bir “salaklıkla”, kendi kıymetini, kendini kukla olarak kullanan efendilerinin hizmetine daha fazla girmekle artıracağını sanıyor.

Sömürgeleşmek, çağımızda yeni “özel” biçimler alıyor; sömürgeleşmek, aynı anda kukla olmak anlamına da geliyor.

Bizim ülkemizde kuklalaşma sürecini, özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında yakinen biliriz. Ama Ukrayna’daki süreç, sömürgeleşmenin modern biçimi, bir çeşit “varlığın içinin boşalması” şeklinde ilerliyor. Sanki önceleri daha uzun süre alan bu süreç, şimdi, önce “ruh”un emilmesi ile çok daha hızlı hâle getiriliyor. Tıpkı IŞİD’in bir anda, kafa kesme operasyonları ile reklamını yapan Batı medyasının, onun “devlet” ilanını gizli veya açık tanımasındaki hız gibi. Her ikisi de, emperyalizmin, modern tekelci kapitalizmin ne kadar çürümüş ve elini değdirdiği şeyi de ne denli hızla çürütmekte olduğunu göstermektedir.

Çürümedir bu.

Ukrayna, Neonazilerin ellerine, son derece hızla geçti ve kuklalaştı. NATO ve onun yerli ortakları, katliamlara başladılar ve bu yolla, Rusya’yı “hırpalamak” pahasına, kendi ülkelerini savaş alanı hâline getirmekten çekinmediler.

ABD-İngiltere ve NATO’nun, dünyanın efendilerinin bunu istemesi anlaşılmaz değildir. Ama bir ülkenin kendini bu noktaya getirmesi, kendi topraklarını savaş alanı, kendi halkını da savaş hedefi hâline getirmesi, büyük ölçüde “özel” olarak adlandırılabilir.

Oysa Rusya’nın “özel askerî operasyon” demesi, daha farklı nedenlere dayanıyor. Muhtemelen, Ukrayna savaşı denilmesini kabul etmiyor ve Rusya ve Ukrayna arasında bir savaşı düşünmüyor. Ve yakın zamana kadar, Batı medyası, Rusya-Ukrayna savaşı demeyi sürdürdü. İsrail’e dönük Hamas saldırısı ve ardından, Biden, “iki cephede savaşı götürebilecek kapasitede olduklarını” ifade etti. Yani Biden, savaşın yeni cephesi, Ortadoğu’da, planladıklarından önce patlatılınca, savaşın eski cephesine, “Ukrayna-Rusya savaşı” demek yerine, onun kendi savaşları olduğunu kabul etti.

Artık savaşın adı konulmuş oldu ve bu yaklaşık 1,5 yıl sürdü. 1,5 yıl sonra, ABD, Rusya ile NATO üzerinden savaşta olduğunu kabul etmek durumunda kaldı.

Rusya, hâlâ, Ukrayna’daki müdahaleye, “özel askerî operasyon” demeyi sürdürüyor. Bu Ukrayna halkına karşı topyekûn bir savaş yürütmeme iradesini de göstermektedir. Ama artık savaş daha kapsamlı bir savaştır ve öyle anlaşılıyor ki Rusya, bu savaşı belli ölçülerde kontrol edebilir durumdadır.

Buraya kadar bile, açıktır ki, sadece Ukrayna üzerinden konuşarak, savaşı anlama, durumu kavrama noktasından çok uzaktayız.

Sadece, açık hâle gelmiştir ki, savaşın Ukrayna sahasında bile lokalize edilmesi (Ukrayna’nın her yerinden bu savaşı hissetmek günlük yaşamda izlerini görmek mümkün değildir. Bazı yerlerde savaşı günlük yaşamın içinde hissetmek olanaklı değildir demek abartı olmaz.) gerçekte savaşın dünya çapında sürdüğü gerçeğini örtmemelidir. Ukrayna’daki savaşın bu açıdan özel bir hâli vardır ve Rusya, savaşı tüm Ukrayna’ya yaymamak için dikkat harcamaktadır.

1

Savaş, gerçekte, başta beş emperyalist ülke olmak üzere, Batılı emperyalist güçler arasında başlamıştır. Bu beş emperyalist ülke, ABD, Almanya, Japonya, İngiltere ve Fransa’dır. Diğerleri daha az önemli idi. Hep öyle olacağı anlamına gelmez.

Bu Batılı emperyalist dünya, dünyanın yeniden paylaşılması için, ABD hegemonyasının bitişini hedef alarak, kendi konumlarını güçlendirmeye, SSCB çözülür çözülmez başlamışlardır. SSCB yoksa, artık, emperyalist dünyanın başında ABD gibi bir “hoyrat şef”e ihtiyaç olmadığı fikri, elbette sır değildi. Ve bu savaş, ekonomik alanda başladı. Volkswagen’e karşı ABD’nin kestiği cezalara karşı, Google’a Almanya’nın kestiği cezalar devreye giriyordu. Bu konuda hafızasını tazelemekte zorluk çekenler, biraz olsun eski gazete haberleri arasında dolaşırlarsa, epeyce veriye ulaşacaklardır.

Avustralya ile Fransa arasındaki askerî denizaltı anlaşmasının nasıl İngiltere ve ABD hamleleriyle ortadan kaldırıldığını bulun ve okuyun.

Ama sanırım, Merkel’in dinlenmesi sürecinin bizzat Alman istihbaratınca patlatılması ya da Macron’un “NATO’nun beyin ölümü gerçekleşmiştir” şeklindeki tarihe geçecek sözlerini ya da benzer politik olayları herkes hatırlayacaktır.

Bu süreç, sadece masa başında, gizli odalarda, istihbarat teşkilâtları arasında yaşanmadı. Aynı anda, savaş bölgesel savaşlar biçiminde de sürdü. ABD, Irak, Afganistan işgali ile işe başladı. NATO, Afganistan’da tam teşekküllü ama Irak’ta daha az istekli üyelerle arkasındaydı. Her iki savaş da ABD için yeni mevziler tutmak, rakipleri olan Almanya, Japonya, İngiltere ve Fransa’ya karşı avantajlı olduğu askerî alandan engellemeler gerçekleştirmek istiyordu. Paylaşılacak alanların çevrelenmesi için mevzi tutuyordu. Ama her ikisi de, tam istenen sonuçları vermedi. Evet, ABD, aslında tam anlamı ile kaybetti denilemez ama kazandı da denilemez hâldeydi. Irak, birçok uzman tarafından, giderek İran etkisine açık bir alan olarak ele alınmaya başlanmıştı. O kadar ki, ABD zaferi İran’a mı yaradı soruları dahi soruluyordu. İran’ın artan etkisi bir gerçek olmasına rağmen bu görüşe katılmıyor olsak da, bu hamlelerin ABD’nin derdine ilaç olmadığını söylemek mümkündür. Nihayetinde, savaşın sonu gelmeden, kimin ne kazandığına karar vermek acelecilik olur. Ve öyle anlaşılıyor ki, savaşın başındayız.

Bu savaşın başı ile sonu arasındaki süre, eğer savaşın başlamış olduğunu kabul etmezsek, görünen o ki, çok uzun olmayacaktır. Savaşın zaten başladığını söylemek mümkündür. Sakıncası da yoktur. Bu durumda, İkinci Dünya Savaşı’ndan uzun süreceğini söylemek mümkündür. Bu açıdan, savaşın, tam bir dünya savaşı hâline gelmiş olmadığını görmek doğru olur. Diğeri, savaş zaten başlamıştır, elbette bir vurgudur.

ABD, Afganistan ve Irak savaşları ile derdine çare bulamadı. Neydi derdi? Derdi, hegemonyasını sürdürmek, ABD hegemonyasının çözülmesini önlemek. İyi ama Batı, eski ortakları, neden bu hegemonyayı, eskisi gibi, SSCB varmış gibi kabul etsinler? Etmek istemezlerdi elbette. Bu nedenle, Libya dosyası açıldı ve AB, ağzına çalınan bu bir parmak bal ile, ABD’nin planlarına tekrar rıza göstermeye yöneldi. Bu noktada, en çok siyasal olarak Fransa’nın, ekonomik olarak ise Almanya’nın hamleleri vardı.

Libya’nın ardından, sıra Suriye’ye geldi.

Suriye, “pandoranın kutusu” oldu.

Suriye savaşı, 2011’de patlatıldı. Ortak NATO operasyonu idi. Bu kez öne çıkan ülkeler, ABD, İngiltere, İsrail, Türkiye, Suudi Arabistan ve Katar oldu. Suriye, kolay lokma sanıldı. Ama hayat kimseye, bir cuma sabahı yola çıkıp, öğlen namazını Emevi camiinde kılma hayalini bu denli kusar gibi söyletmemiştir. Davutoğlu ve Erdoğan ikilisi, ağızlarının salyaları akarak, ABD planlarına balıklama daldılar ve TC devleti, bir ABD tetikçisi olarak, NATO’da da özel bir rol almaya başladı. Artık AB ile ABD arasındaki farklılıklar daha net hâle gelmekteydi. Ekonomisi AB’ye bağlı olan Türkiye, siyasal olarak bağlı olduğu ABD’nin tetikçisi olarak, aslında kendi ekonomisini tahrip etmekte örnekler yarattı. Savaş ve ganimet, Türkiye egemenlerinin çok ilgisini çekti. Kanlı kârlar, soslu et hesabı daha iştah açıcı göründü tekellere. Zaten efendileri de bunu istiyordu. Bugün, Epstein dosyasında ortaya çıkan çocuk ticareti, organ ticareti ve köle yetiştirme programında yer alan 48 bin Türkiyeli çocuğun varlığı, işte bu siyasete, bu yağma-rant ve savaş ekonomisine bağlıdır.

2

Suriye savaşı, nihayetinde Rusya’nın sahaya indiği an oldu. Ve o tarihten başlayarak, ABD savaşın rotasını değiştirmeye yöneldi.

ABD, eski ortakları olan AB ve Japonya’yı yeniden kendi denetimine almak için, NATO’yu finansal açıdan desteklemeyeceğini Trump ağzından kükreyerek söyledi. Ama fazla işe yaramadı. ABD, bu arada, yükselmekte ve dünya pazarına kendi markaları ile girmekte olan Çin’e karşı önlemler almaya, “America First” sloganını yükseltmeye başladı. Trump’ın, meşhur Meksika sınırına duvar örmesi girişimi de bunun bir parçasıdır. Zira ABD, kendi içinden, mesela Teksas’ın ayrılmak isteği gibi bir sürecin yaşanabileceği ihtimaline önlem alıyordu. Doğru ya da yanlış, duvarın, bunu nasıl önleyeceğini kimse bilemedi. Ve duvar, Meksika’dan gelen göçmen akınını önleyemedi. Şimdi, hava ile tokalaşma uzmanı Biden, duvarın yerine bir kanal öneriyor ve kanalda timsahların yüzdürülmesini planladığını söylüyor. Böylece, sınırı geçeni timsahlar yesin, diyor. Bunu ciddiye almalıyız, zira TC devleti, bu tip projeleri duyar duymaz harekete geçer. ABD’den gelen her fikir, onlar için kutsaldır ve hemen harekete geçiricidir. Mesela Suriye sınırına kanal yapıp, içine timsah atmaya kalkarlar. Meksikalılar, timsahların kolay avlanabileceğini söylüyorlar.

Suriye savaşı ile birlikte, ABD kendine yeni bir yol daha çizmeye başladı.

Eski ortaklarını kendi denetiminde tutmak istiyordu.

Önce, radikal İslam’ı kullanmak istediler. Avrupa’da, başta Fransa olmak üzere çeşitli eylemler organize edildi ve doğrusu IŞİD eli ile yapılmış bu eylemlerin CIA eylemleri olduğunu bilmeyen yoktur. Ama radikal İslam, Avrupa’da bir korku yaratsa da, ABD’nin eski ortaklarının ABD hegemonyasını eskisi gibi kabul etmelerine olanak tanımadı. Yani demek ki zayıf kaldı.

İşte Ukrayna hazırlığı o zaman başladı.

Ukrayna, 2014’te darbe ile ele geçirildi ve ardından, azgınca katliamlar, çocuk öldürmeler, insan yakmalar devreye sokuldu. AB, bunu önlemek, buna dur demek yerine sessizliği seçti ve ABD’nin yardımcısı oldu. İngiltere açık olarak devreydi.

Rusya, 2022’nin şubatında, Ukrayna askerî operasyonunu başlatınca, Avrupa’nın, ABD tarafından teslim alınması, birkaç ay bile almadı. Avrupa, Biden’ı “welcome” haykırışları ile karşıladı. Macron, “NATO’nun beyin ölümü gerçekleşmiştir” teşhisini koyan doktor olmaktan çıktı ve süt dökmüş kedi gibi boynunu bükmüştür. Almanya, her nasıl korkutulmuş ise, büyük bir istekle savunduğu Kuzey Akım 2 projesinin ABD tarafından sabotaja uğratılmasına neredeyse sevinmiştir. Japonya, aynı biçimde kontrol altına girmiştir. Ve ABD, “eski lider”liğine kavuşmuş edasıyla, Ukrayna savaşında, her yolla Ukrayna’ya silah yığmaya başlamıştır. Ve nihayetinde, bugün, İsrail’e gerçekleşen Hamas saldırısı sonrasında, Ukrayna’da cephede olduklarını açıkça kabul etmiştir.

Savaş, bu aşamadan sonra, ABD önderliğinde NATO ile Rusya ve Çin ittifakı arasında bir savaş hâline geldi.

3

Savaş, gerçekten de ABD-NATO güçleri ile, Rusya ve Çin arasındaki bir savaş hâline gelmeye başladı. Ama burada duracağı kesin değildir. Değildir, çünkü hayat akmaya devam ediyor ve her gün yeni gelişmeler cepheleri farklılaştırıyor.

ABD neden savaşı Rusya ve Çin’e karşı savaşa çevirdi?

Bunun başlıca iki nedeni var.

İlki şudur: ABD, kendi hegemonyasını sürdürebilmek için, tek yol olarak ancak ve ancak diğer emperyalist rakiplerini eskisi gibi kendi denetimi altında tutacak bir araç bulmak istiyordu. Ukrayna süreci, tüm Avrupa’yı teslim alması için büyük bir olanak sağladı. Yine Amerikalı, Avrupa’nın kurtarıcısı oldu. Hem de Normandiya’dan havalı bir çıkış da yapmadan. Onun yerine, Ukrayna topraklarında Naziler eli ile kan dökerek. Kendilerini ABD için feda etmesi beklenen Norveçliler ve Danimarkalar, Hollandalılar yerine, rolü Ukraynalılar aldı ve kendilerini feda etmek için histerik bir istekle, çocuk kanı dökmekte tereddüt etmediler. Ve Avrupa, kendi topraklarını savaş alanına çevirmek için Ukrayna’nın kukla yöneticilerinin oynadığı oyundan çok etkilendi, yerlere kadar eğildiler ve bir daha başlarını kaldırmak istediklerinde, ABD’nin ellerini başlarının üzerinde hissettiler. ABD, daha savaşın ilk gününde bir zafer elde etmişti. Avrupa’nın her yeri Amerikan askerleri ile dolduruldu. Avrupa, işgal edilerek, daha güvenli hâle mi geldi?

Böylece, ABD hegemonyası, “mecburen” AB tarafından, “gönüllüce” ve “kendi güvenlikleri için” kabul edilmiş oldu. Artık bu beş emperyalist güç arasındaki savaş, bu yeni durum altında, üstü örtülü olarak sürmek zorundadır.

Bunun bir de kendisi kadar önemli bir sonucu da var. ABD, bu yolla, savaşı, tıpkı ilk iki dünya savaşında olduğu gibi, kendi topraklarından uzak bir alanda yürütmek istiyor. Birinci Dünya Savaşı ABD topraklarında olmadı. İkincisi de. Bunun faydasını çok gördüğünü söylemek mümkündür. Öyle anlaşılıyor ki ABD, Ukrayna savaşı yolu ile, AB’de örtülü bir işgale varan bir yerleşim gerçekleştirmeyi başarabildiği ölçüde, savaşı da Avrupa’da kabul edebileceğini düşünmektedir. Hayatın böyle akıp akmayacağı ayrı bir konudur. Zira kıtalararası füzeler vb. artık var. Yani bu savaş, nükleer bombaların olmadığı bir dünyada yaşanmayacak.

Bu gerçeğe rağmen, ABD’nin buna hazırlık yaptığı, Avrupa’da Rusya’ya karşı bir duvar diktiği söylenebilir.

İkincisi, ABD, savaşı, Rusya ve Çin’e karşı bir savaşa çevirdi. Bunun için, emperyalist Batılı ortaklarını sadece tehdit etmedi, onlara bir de “havuç” hayali verdi. Bu hayal, Rusya ve Çin’in yenilerek sömürgeleştirilmesi. Bu öyle bir hayal ki, ekonomik kriz içindeki emperyalist dünya için bu, altına hücum, Hindistan’ın “keşfi”, Amerika kıtasının “keşfi”, sınırsız sömürgecilik ve yağma dönemi anlamına geliyordu. Ve hâlâ da bu hayali canlı tutmaya çalışıyorlar.

Çalışıyorlar diyoruz ama şimdiden Alman burjuvazisi, ABD bizi “deindustrializasyon” sürecine soktu, keşke Putin konuşulabilecek birisi olsa, gibi yakınmalara başlamıştır bile.

4

Bu süre içinde, ABD, İngiltere ve NATO, Rusya’nın çoktan yenileceğini öngörüyordu. Rus ekonomisinin yaptırımlar karşısında diz çökeceğini öngörüyordu.

Dahası, Çin ile Rusya’nın birbirinden uzaklaşacağı fikrine sahiptiler.

Her ikisi de gerçekleşmedi.

Anlaşılan, karşı taraf, efendilerin bu öngörülerini önceden hesaba katmış gibidir. ABD Doları’nın rezerv para olması durumunun yaratacağı tehlikeleri öngörmüş ve kendi önlemlerini almakta tereddüt etmemişlerdir.

Rusya, muhtemelen birkaç aylık bir yaptırım etkisinin ardından, hem hazinesini daha da güçlendirerek hem de ekonomik olarak büyüyerek sürece karşılık verebildi. Dahası, IMF, Rusya’nın, 2024 büyüme tahminini, 1,3’ten 2,6’ya çıkartmıştır. Ve yine bildiğimiz kadarı ile, Avrupa’nın, işsizliği en düşük ülkelerinden biridir.

Üstelik Batı, topluca Rusya’nın Batı’daki varlıklarına el koymaktadır ve Rusya henüz böylesi bir yanıt vermiş dahi değildir.

Öte yandan Çin, Davos’ta, tüm yalıtlama ve Rusya’ya karşı tutum alma süreçlerini reddetmiş ve net tutum almıştır.

Demek ki savaş, ABD ve NATO tarafından öngörüldüğü gibi sürmüyor.

Ukrayna’daki sivil kayıpların azlığı, Gazze’deki soykırım düşünülürse, Rusya’nın hanesine yazılacak bir artı olarak ortada duruyor.

Rusya ve Çin, sömürge olmayı kabul etmiyor.

Elbette bu durum, her iki ülkenin de eski sosyalist geçmişlerine gönderme yapmak zorunluluğunu da beraberinde getiriyor. Rusya ve Çin, kuşkusuz sosyalist değildirler. Ama bu süreç nedeni ile zorunlu olarak da olsa sosyalist geçmişlerine yaptıkları her vurgu, emperyalizme karşı direniş tarihini yeniden canlı hâle getirmekte iş görmektedir, kıymetlidir.

5

Gazze savaşı, İsrail’in Filistin’de ortaya koyduğu soykırımının bir yeni aşamasıdır.

Öyle anlaşılıyor, ABD-İngiltere-İsrail, ortaklaşa, İran’a bir saldırı planı yapmışlardı. Yapmışlardı diyoruz, çünkü en azından bunun tarihinin değiştiği, planın ortaya çıktığı açıktır. Bu nedenle, planın tümü ile rafa kalktığını söylemek mümkün olmasa da, bazı değişikliklere uğradığını düşünüyoruz, bu nedenle “yapmışlardı” diyoruz. Yoksa hâlâ bu planları devrededir.

Öyle anlaşılıyor, 2024 yılının baharında, İsrail, bir bahane ile İran’a saldıracaktı. Bu plan, Hamas’ın, İsrail’e saldırısı ile bir anlamda, erken patladı. Durumun ne kadar değiştiğini söylemek o kadar kolay değil. Savaş daha sürmektedir.

Ama eğer bu plan işleseydi, ABD ve İngiltere devreye girmeden önce, muhtemelen, Azerbaycan üzerinden ya da Kafkaslardan İran’a bir saldırı daha gerçekleşeceği düşünülmüş olmalıdır. Nereden çıkartıyoruz? Elbette bilemeyiz ama TC devletinin, IŞİD’li, Afganistanlı bazı savaşçılara, ayda 2 bin dolar maaşla, TC yeşil pasaportunu vererek, çeşitli ülkelere gönderdiğini biliyoruz. Bu süreç, bir emekli asker tarafından, sanırım YouTube’da açık olarak detayları ile anlatılmaktadır. Buradan biliyoruz ki, Avrupa’ya da gönderilen böyle “çeteler” var ama en çoğu, Gürcistan üzerinden çıkış yapmıştır. Sayılarının binlerce kişiyi bulduğu söyleniyor. İşte Azerbaycan üzerinden saldırı görüşü, bu sürece dayanıyor. Azerbaycan üzerinden İran’a bir saldırı ortaya çıktığında, bu durum TC’nin de savaşa (İran’a karşı) girmesi için bir kolaylaştırıcı olacaktır. İşte, Erdoğan’ın yeniden “görevlendirilmesi”nin nedeni, bu savaş planlarıdır. Mesela TC devletinin, bugün, Gazze’de soykırım yaşanırken, ekonomik ve askerî ilişkileri kestiğini düşünün ve ardından, Erdoğan’ın neden “seçilmiş” olduğunu tekrar düşünün.

İşte Gazze’den Hamas eli ile yapılmış olan saldırı, gelişen direniş, sürmekte olan soykırım, bu savaş senaryolarında bazı değişikliklere yol açmış olabilir. Bunu elbette biz bilmiyoruz, bilmemiz de mümkün değil.

Ama Ukrayna bir cephe ise, Ortadoğu, ABD’nin hava ile el sıkışan marifetli lideri Biden tarafından, ikinci cephe olarak adlandırılmıştır.

Ve bu ikinci cephe, daha zorlu bir cephedir.

Bugün, bu ikinci cephede, Irak’ta, Suriye’de, Filistin’de, Kürdistan’da, Yemen’de, Türkiye’de, İran’da, Lübnan’da, İsrail’de savaş etkisini göstermektedir. Yani aslında savaş bölgeyi sarmaktadır.

Tam da bu noktada, BRICS’in genişlemesinden söz etmenin yeridir. BRICS, İran, Etiyopya, Mısır, Suudi Arabistan ve Katar’ı alarak genişlemiştir. Evet, BRICS bir askerî pakt değildir. Ancak bu durum, ABD hegemonyası, hatta onunla birlikte Batı hegemonyası dışına çıkmaya başlamış olan bir dünyanın oluşmakta olduğunu göstermektedir. BRICS ekonomisi, şimdiden G7 ekonomilerini geride bırakmış durumdadır.

Ve Çin’in Ortadoğu pazarında geliştirdiği ilişkiler, ABD dışında bir dünyanın oluşmakta olduğunun da kanıtıdır. Bu durumu, detaylıca ele alacak değiliz ama şu sonuca varabiliriz: Tek kutuplu Batı dünyası artık bitmiştir, elbette Batı dünyası orada duruyor ama artık tek kutuplu değildir dünya. Bu nedenle, süreç, tüm bu savaş hamlelerine rağmen, ABD aleyhinde işlemektedir.

İşte ABD’nin, NATO şemsiyesine sarılmasının bir nedeni de budur.

Elbette bu durumda ABD’nin saldırganlığı durmayacaktır. Bundan emin olunabilir. ABD, hegemonyasını kaybetmektedir ve bu durum, öyle sindirerek kabul edeceği bir durum değildir. Tersine, efendi, kendi hegemonyasını, kendi cenneti olarak görür.

6

ABD saldırganlığı, bugün, başlıca 5 noktada ortaya çıkmıştır, çıkacaktır. Elbette, bu 5 nokta, ABD için bir sınır değil. Değil çünkü ABD’nin, saldırmak söz konusu olduğunda, denemeyeceği hiçbir yer ve nokta yoktur.

Bu noktalardan biri Ukrayna’dır. Biliyoruz. Ve Ukrayna topraklarında savaş, aslında NATO’nun yenilgisi ile sonuçlanmıştır. Ukrayna en son, Ukraynalı esirlerin olduğu uçağı düşürmüştür, pazar yerlerini bombalamıştır vb. Aslında bu Ukrayna’da NATO’nun, ABD’nin, işinin bitmediğinin de kanıtıdır. Yenilmişlerdir ama Rusları oylamak için kaç Ukraynalının öleceğinin bir önemi de yoktur. Ve savaşa devam edeceklerdir.

İkinci cephe zaten açıktır, Ortadoğu’dur. Ortadoğu’da, savaşın elinin değmediği yer kalmamış gibidir. Türkiye ve İsrail’in saldırmadığı, ABD ve İngiltere’nin kundaklanmadığı yer yoktur Ortadoğu’da. Ve öyle anlaşılıyor ki, ABD-İsrail-İngiltere, İran’a karşı savaş için yollar aramaktadır. ABD, bölgeye savaş gemilerini yığmıştır.

Ancak buna karşılık, iki gelişme ortaya çıkmaktadır. Bunlardan birincisi, İran, Rusya ve Çin ortak tatbikatıdır. Bu tatbikat, belli ki, İran’a karşı saldırı ihtimalini önlemek için devrededir. Caydırıcı olması beklenendir.

İkinci gelişme ise, Rusya ile İran arasında bir askerî anlaşmanın, kapsamlı bir askerî anlaşmanın imzalanması için oldukça yol alınmış olmasıdır.

Öte yandan ise, İsrail, tüm şiddeti ile Filistin soykırımını sürdürmekte, Lübnan’a saldırmakta, Suriye’ye saldırmaktadır. Aynı konularda, TC devleti ile gelişmiş bir işbirliği vardır. Türkiye, kürsüden İsrail’e sayıp söverken, aslında arka tarafından İsrail ile her türlü işbirliğini sürdürüyor.

Üçüncü saldırı noktası, henüz açılmamış cephelerdendir, Tayvan’dır. Tayvan, özellikle Çin’e karşı ABD’nin saldırı alanı olarak düşünülmektedir. Çin’in bu konudaki tutumu ya da Tayvan sorununun gerçekte ne olduğunun bir önemi yoktur. Vardır ama ABD açısından tüm bunlar birer bahanedir.

Dördüncü cephe, Kafkaslar gibi görünmektedir. Kafkaslarda sürekli olarak ABD’nin bir arayışı olduğunu zaten biliyoruz. Kaldı ki Kafkaslar, İran’a karşı saldırı için, kuzeyden kullanılabilecek bir alan olarak da görünmektedir.

Beşincisi, Karadeniz’dir. ABD, Ukrayna’da kaybettikçe, İngiltere ile birlikte, Karadeniz üzerinden askerî hamleler yapmaya yönelecek gibidir. Bunun belirtileri, Boğazlar ile ilgili hukuku delme girişimlerinde ortaya çıkmaktadır.

Elbette ABD, dünyanın her alanında, her yerde, sorun ve gerilim çıkartmakta bir beis görmez, her türlü gerginlik ve savaş kundakçılığını yapmaktan kârları vardır. Bu nedenle, bugün öne çıkan bu beş nokta, yarın bir başka nokta ile beslenir.

7

Öyle anlaşılıyor ki ABD, hegemonyasını kaybetmemek için, her türlü hamleyi göze alacaktır. Bu da savaşın daha da büyümesi demek olacaktır.

2024 yılının kasım ayında ABD seçimleri var. Bu seçimlerin öncesinde, eğer bir şey yapacaklarsa, muhtemelen bunu kısa zaman içinde yapacakları beklenmelidir.

Biliyoruz, sonuçta savaş, emperyalist efendilerin her zaman çıkarınadır.

Savaşı önleyecek tek şey, aslında, dünya çapında işçi sınıfı hareketinin ayağa kalkması, dünya halklarının kendi kaderlerini kendi ellerine alma girişimidir. Savaşı, savaşan her ülke için iç savaşa çevirme devrimci taktiği, bugün, savaşı önlemenin, bu savaş sürecinden bir sosyalist devrim çıkışı yaratmanın tek yoludur.

“Kadınların emeğini kapitalistler için çekici kılan,
Yalnızca daha düşük ücretli olması değil, aynı zamanda
Kadınların daha itaatkâr olmalarıdır.”^[2]

Farkında mısınız, biz kadınlar, son zamanlarda krizden daha az söz eder olduk… Arşivleri bir karıştırın, 2001, 2009 ve en son da pandemi dönemi 2020’de krizin kadınlar üzerindeki etkisi üzerine tartışmalar dolduruyordu gazete-dergi sayfalarını, ekranları, sosyal medyayı ve salonları. Sendikaların, kadın örgütlerinin başlıca gündem konusu buydu… Covid-19 pandemisinin sonu ilan edildikten sonra bu tartışmalar duruldu, kriz adeta gündemden düştü.

Peki, bitti mi? Bu sorunun yanıtını vermek için ekonomi uzmanı, borsa simsarı, yatırım danışmanı filan olmanıza gerek yok. Geçen hafta gittiğiniz marketteki ya da çıktığınız pazardaki fiyatlarla bu haftakileri kıyaslamanız, geçen aya kadar satın alıp da bu ay almaktan vazgeçtiğiniz gereksinimlerinizi hatırlamanız yeterli…

Hayır, kriz bitmedi. Kronikleşti… 2000’li yılların başından bu yana, kapitalist metropollerin 1970’lerin krizini atlatabilmek için giriştikleri “model değişikliği”nin, yani neoliberal ekonominin onmaz, geri dönüşsüz krizinin içinde yaşıyoruz. Bu nedenle belki alıştık, belki “krizsiz günler”in neye benzediğini unuttuk… Ya da korku filmi bağımlıları gibi, korkmak için bir öncekinden daha dehşetli, daha ürkütücü sahneyi bekliyoruz…

“Geri dönüşsüz” dedim, gerçekten de içinde debelendiğimiz kriz, artık sistemin kendini restore edebileceği boyutları aştı. Bunun en önemli nedeni, yalnızca iktisadî/malî olmaması. Neoliberal ekonominin frensiz talan mantığının itimiyle mevcut hâl,  yaşamımızın farklı veçhelerindeki krizleri tetikleyip onlarla örtüşerek bir “uygarlık krizi”ne dönüştü. Artık “normalleşme” mümkün gözükmüyor. Ve üst üste düşen iktisadî/malî, sosyal/beşeri, siyasal ve ekolojik -krizler kapitalist sistemin kendini onarma yetisini dumura uğratıp daha da saldırganlaşmasına yol açarken, kadınların yaşamlarını da derinden sarsıyor.

O zaman gelin,  bu dört veçheli krizin coğrafyamızda kadınların yaşamlarında ne gibi etkilere yol açtığını kısaca da olsa, irdeleyelim.

İKTİSADÎ/MALÎ KRİZ

 İktisadî/malî krizlerin kadın emekçiler üzerinde (Janus heykeli misali) çifte etkisi olduğu yıllardır söyleniyor. Bunlardan ilki, kadınların kitlesel olarak hane-dışı üretime çekildiği “sanayi devrimi”nden bu yana geçerli: “yedek işgücü” olarak görülen kadınlar, kriz zamanlarında evin esas “ekmek getiricisi”ne yol verip, yeniden üretim maliyetlerini düşürmek üzere yine işten çıkartılıyorlar.

Ancak son dönemlerde bunun tersi bir eğilimin devreye girdiğini gözlemliyoruz. Kadın emekçilerin daha ucuza, daha uzun süreler çalışmaya razı olup aynı zamanda yeniden üretim “işlerini” de bedelsiz olarak üstlenmeye yatkın olduğunu sezinleyen patronlar, kriz dönemlerinde kadın işçi istihdamına yönelmeyi tercih eder gözüküyor. Nitekim Türkiye’nin en “güvenilir” (?!!) kurumlarından biri olan TÜİK’in verileri de bütün ihtiyat payına rağmen, bu eğilimi doğruluyor. Bu verilere göre Türkiye’de erkek işsizliği oranı Aralık 2022’de % 8.2 iken Aralık 2023’de % 7.1’e düşmüş gözüküyor. Erkek işsizliğinde 1 yıllık gerileme oranı: % 1.1. Buna karşılık Aralık 2022’de % 14.4 olan kadın işsizliği, Aralık 2023’de yüzde 12’ye gerilemiş. Gerileme oranı: % 2.4. Bir başka deyişle patronlar, işe almada kadınları tercih etmiş…^[3]

Sizce neden? Patronlar kadınların “güçlendirilmesi” gerektiğine inanıp buna katkıda mı bulunmak istiyorlar? Yoksa tarihsel işbölümü içinde kadınların itaatkâr, uysal, konsantrasyon yetisi yüksek, dikkatli ve de en önemlisi, talepkârlık düzeyi düşük olması nedeniyle mi, yani kâr marjlarını korumak ya da yükseltmek için mi tercih ediyorlar onları? Öyle ya, geleneksel işbölümü kadınlara, çalışıyor da olsalar, esas görevlerinin eve, çoluğa-çocuğa bakmak olduğunu belletmiştir. Bu nedenle de kendilerini genellikle esas ekmek getiren olarak görmezler. Zorunluluklar nedeniyle çalışıyorlardır, güçlükler atlatıldığında eve dönme hayaliyle… Kendilerini “geçici işçi” olarak algılamaktan vazgeçemezler bir türlü.

Bildiğimiz bir şey daha var: Pandemi sürecinde hizmet sektöründe yaygınlaşan “evden çalışma modelini” patronlar çok sevdi. (Hemen ekleyelim; “evde çalışma” özellikle taşra KOBİ’lerinin tercih ettiği bir model olarak pandemiden önce üretim sektöründe yaygın olarak uygulanıyordu: özellikle tekstil sektöründe, parça başı çalışma olarak…) Sevmekte kendi açılarından haklılar da: personelin yemek, ulaşım, aydınlatma, ısınma, hatta tuvalet giderlerini kendisine yükleyip tasarruf edebiliyor, üstelik de böylelikle işyerindeki örgütlenme, grev, iş yavaşlatma, protesto gibi “nifak unsurlarından kaçınabiliyorsunuz. TÜSİAD’ın, TÜRKONFED’in, TİSK’in, MÜSİAD’ın evde(n) çalışmaya, ya da bir diğer adıyla “esnek çalışma”ya övgüler yağdırması boşuna değil.

Peki “evde(n) çalışma”yı en çok kimler gerçekleştiriyor? Doğru tahmin ettiniz, yine kadınlar… Öyle ki, resmi kaynaklar “esnek çalışma” [yani part time, geçici, evde(n)… bir başka deyişle düşük ücretli, güvencesiz, izole…] modelleri sayesinde kadın istihdamının arttığını bildiriyor; Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş da (düşünün, Çalışma bakanı bile değil!)  “kadınların ev ve iş hayatı arasında tercih yapmak durumunda kalmaması için” esnek ve uzaktan çalışma, hibrit çalışma modelleri üzerinde durduklarını müjdeliyor!

Bu “müjde” bizi iktisadi krizin kadınlar üzerindeki ikinci yüküne getiriyor. Ev işleri, yani yeniden üretim faaliyetlerinin hemen tümüyle kadınların sırtına yıkılması… Krizde işçilerin, emekçilerin, emeklilerin, dar gelirlilerin alım güçleri daha da düşer. Daralan bütçeyle evi idare etmek, indirimli ürünleri, pazarın ucuz saatlerini kollamak, belki çöpleri karıştırmak, sökükleri dikmek, eski giysileri bollaştırıp onarmak, evdeki yaşlılara, hastalara bakmak, makarna, yumurta, tarhanayla mucizeler yaratmak, Halk Ekmeklerde kuyruk beklemek, evde yalnızken ısıtıcıyı kapatmak, ek gelir için evlere temizliğe gitmek, çorap, bere, atkı örmek… onlara düşer. Bir işte çalışsalar da çalışmasalar da…

Yani kadınlar kapitalizm için çalışsalar da çalışmasalar da “üretim maliyetini düşürücü unsurlardır”… Ucuz, örgütsüz işçilikleri ve bilabedel gördükleri ev işleriyle…^[4]

Bu durum kadınlara değer katmaz. Tam tersine, değersizleştirir. Bu “değersizlik”in temelinde kadınlarla erkekler arasındaki tarihsel “hiyerarşi” vardır, hiç kuşkusuz. Erkek çocuk doğduğunda bayram eden, kız doğduğunda yasa bürünen, kız çocukları “babaya itaat, kocaya hizmet” zihniyetiyle yetiştiren, bu coğrafyada yaşayan kadınların yarıya yakınının koca eline bakıyor olmasından beslenen, bekâret zarı takıntılı bir hiyerarşi…

SOSYAL/BEŞERÎ KRİZ

 Ancak kadınların yaşadığı ve giderek bir korku filmini çağrıştıran kadın cinayetleri ve kadına yönelik şiddet sarmalı, yalnızca bu “geleneksel” hiyerarşiyle ilgili değil. Aynı zamanda, genel bir değer yitimine yol açan “sosyal/beşerî kriz”in bir sonucu… Kabul etmeli ki 1980’li yıllardaki neoliberal birikim rejimine geçiş, bu ülkede kapsamlı bir “değer altüstlüğü”nü tetikledi. “İyilik yap, denize at…”, “Ne verirsen elinle, o gider seninle”, “alçak uçan yüce konar, yüce uçan alçak konar”, vb. atasözlerinde tezahür eden alçakgönüllülük, paylaşımcılık ethosu, kısa sürede “kafayı kullan, köşeyi dön”, “altta kalanın canı çıksın”, “gemisini kurtaran kaptan”cılığa dönüştü.

Ülke içi gelir bölüşümündeki uçurum açıldıkça ve birilerinin servetine servet katmasının ancak yığınların yoksullaşmasıyla mümkün olacağının bilince çıkmasıyla birlikte, yeni bireyci ethos, bir insanî çürüme/yozlaşmaya tahvil olacaktı. Empati yerini kibirli bir benmerkezciliğe, acıma duygusu sadizme, okumaya, ilme duyulan saygı hoyrat bir cehalet güzellemesine dönüşürken, toplumun yeni rol modelleri, ne idüğü belirsiz “tiktok fenomenleri” olacaktı…

Bu sosyal/beşerî krizden kadınların payına düşen ise, giderek ağırlaşan, önü alın(a)mayan ve her gün en az bir kadının hayatına mal olan şiddet oldu.  Ve tabii kadınların bedenlerini metalaştıran fuhuş ve porno sektörlerinin vardığı boyut… Eğer bugün depremzede kız çocuklarının Jeffery Epstein’ın pornografik adasında milyarderlere, politikacılara, ünlülere ikram edilmek üzere kaçırılmış olma ihtimalini konuşuyor isek eğer ve dünya yıkılmıyorsa, bu, değersizleşmenin vardığı boyutları bize göstermektedir.

SİYASAL KRİZ

“Sosyal/beşerî kriz”, bir yönüyle malî/iktisadî krizin getirisiyse, bir yanıyla da siyasal krizle bağlantılı. Küresel kapitalist sistemde parlamenter demokrasilerin bir simülasyona dönüşmesi ve yeni-faşizmin yükselişiyle tezahür eden siyasal krize, Türkiye’de egemen sınıfın “kabuk değiştirmesi” eklemleniyor. Taşra kökenli Anadolu Kaplanları’nın “laik” Marmara Baronları’nı tahtta indirmek için giriştikleri kıran kırana mücadeleden söz ediyorum. Akit yazarı Sinan Burhan’ın, sermayenin el değiştirme sürecine değgin “itiraf”ından okuyalım:

“Şöyle 20 yıl geriye doğru bir gidelim…

Türkiye ne hâldeydi ne hâle geldi… Kendini dindar hisseden, mağdur hisseden insanımız bugün özgürlüğe ve konfora kavuştu.

28 Şubat sürecinde Refah Partisi kapatıldı, hükümet devrildi, başörtüsü yasaklandı, imam hatip okulları kapatıldı, devlet daireleri dindarlara kapatıldı. Dindarlar öksüz, dindarlar yetim; dindarlar Necip Fazıl’ın deyimiyle paryaydı. Ekonomik olarak Beyaz Türkler ülkeyi idare ediyordu. Boğaz’da yaşayanların ülkesiydi, bir elleri yağda bir elleri baldaydı, garip guraba umurlarında değildi.  (…)

Bu ülkede Beyaz Türklerin çocukları diplomat oldu, vali oldu, emniyet müdürü oldu, büyükelçi oldu, gazeteci oldu; Anadolu çocukları işe işçi oldu, şoför oldu, ırgat oldu… Ne zaman ki Erdoğan iktidara geldi; insanın kaderi değişti, fakir fukaranın kaderi değişti, Boğaz’daki bir avuç elite karşı doğru insanın önü açıldı. Anadolu insanı bakan oldu, milletvekili oldu, büyükelçi oldu.. Anadolu insanının cebi para gördü, Anadolu insanı tatil yapmaya başladı. Bunları kim yaptı!? Recep Tayyip Erdoğan yaptı. Başörtülü öğrenciler üniversiteye giremedi, Erdoğan önlerini açtı. Başörtülü polis var, başörtülü asker var. Bunlar hayaldi gerçek oldu.

Nankörlük yapmayın gerçekleri görün. Daha düne kadar adam yerine konulmayan insanlar bugün Erdoğan’ı eleştiriyorlar. Erdoğan Anadolu insanının zincirlerini kırdı, Anadolu insanlarını mahkûmiyetten, esaretten kurtardı. Siz de yapabilirsiniz, ayağa kalkın dedi. Başörtülü kardeşlerimiz askeri tesislere giremezdi daha düne kadar. Cumhurbaşkanının eşi GATA’ya giremiyordu.

Erdoğan bu engellerin hepsini kaldırdı, Türkiye’yi demokratikleştirdi, Türkiye’yi bir avuç azınlıktan kurtardı, Türkiye’yi diktatörlerden, zalimlerden kurtardı. Erdoğan’ın kıymetini bilmek lazım.

Efendim hırsızlık yapanlar varmış, yolsuzluk yapanlar varmış! Hırsızlık yapar, yolsuzluk yapar suçlu Erdoğan!

Ne yapacak adam günah dinlemiyorsa, hukuk dinlemiyorsa? Herkesin vebali kendi boynuna. Erdoğan her birinin vicdan bekçisi olacak değil ya!”^[5]

Çok açık, değil mi? Sinan Burhan “Tayyip Erdoğan Boğaz’dan ülkeyi idare eden (seküler/Batıcı) elitlerin yerine Anadolu insanını (İslâmcıları) geçirdi; bununla da kalmadı, kamu görevlerini İslâmcılara açtı; yeni biçimlenen siyasal İslâmcı egemen sınıfa payanda olacak bir İslâmcı orta sınıf yarattı. (Kamu görevlerinin AKP üyeleri, cemaatler ve İmam-Hatip çıkışlılar arasında pay edildiği unutulmamalı!) Bunlar olurken bir miktar yolsuzluk, hırsızlık da olmuş, e o kadarını da idare ediverin artık…” diyor.

Şöyle söyleyeyim, 2002’den bu yana hükümet olan AKP eliyle sürdürülen bu mücadele, toplumda muhafazakârlaşma/İslâmcılaşma yönelimli bir dönüşümü gerçekleştirme uğraşıyla atbaşı gidiyor. Toplum, İslâm referanslı bir iktidar eliyle, Batıya dönük seküler bir yönelimden, Ortadoğu’ya dönük İslâmi bir yönelime geçişi hedefleyen bir “toplum mühendisliği”ne zorlanıyor.

Bu “toplum mühendisliği”nin kadınlar açısından ağır bir bedeli var. “İslâmcılaşma” esas olarak kadınların bedenleri ve yaşamları üzerinden yürütülüyor. Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi, boşanmanın güçleştirilmesi, nafakanın sınırlandırılması hedefli tartışmalar, kürtajın fiilen olanaksızlaştırılması, toplum üzerindeki “ahlâk cenderesi” daraltılırken kadınların giysilerini, kamusal alanda boy göstermelerini, özel yaşamlarını hedef alan bir “namus bekçiliği”nin devreye sokulması, özgürlük peşindeki, mücadeleci kadınlara karşı “misogyn” (=kadın düşmanı) bir nefret dilinin kışkırtılması… bu bedele içkin…

EKOLOJİK KRİZ

 Ve nihayet, günümüz kapitalizminin, yeryüzü kaynaklarını büyük bir hızla ve geri dönüşsüz biçimde tüketmesi, mevcut kriz dinamiklerine ciddi bir ekolojik boyutun da eklenmesine yol açtı. Tarımda, örneğin, iklim değişikliğinden kaynaklanan büyük verim kaybı yaşanıyor. 2021 yılı için yalnızca buğday rekoltesinde % 50’ye varan bir düşüşten söz ediliyor. Bu, bir yönüyle kırsal çöküş,  diğer yönüyle ise açlık anlamına gelmekte… BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO)’nün 2023 tarihli raporuna göre dünya nüfusunun üçte bire yakını, iklim değişikliği, çatışmalar ve salgın hastalıklar yüzünden gıda erişiminden mahrum kaldı. 691 ila 783 milyon insanın açlıkla karşı karşıya… FAO, gıda krizine bağlı olarak, her gün 1,6 milyon kişinin güvenli olmayan gıdalar sonucu hastalandığını ifade ediyor. Aynı rapora göre, 3.1 milyardan fazla insan da yeterli beslenememekte…^[6]

Ülkemizde 2 milyona yakın kadının tarımda çalıştığı düşünüldüğünde, kırsal çöküşün; beslenmenin geleneksel olarak bir kadın işi olduğu düşünüldüğündeyse, açlık tehlikesinin doğrudan birer kadın sorunu olduğu, görülecektir. Kadınlar, kırsalın çöküşünün de, açlık tehdidinin de, ekolojik felaketlerin yol açtığı göçlerin de birinci elden mağdurlarıdır.

NİHAYET

Tüm bunlar neyi mi anlatıyor? Öncelikle kadınların yaşadıklarının ve çektiklerinin iktisadi-siyasal ve toplumsal sistemden yalıtarak ele almanın mümkün olmadığını… Kadınlık durumunun sistemdeki kırılmalardan etkilendiğini… Dahası, aynı zamanda ataerkil işbölümünün kendilerini yerleştirdiği kırılgan konum nedeniyle kadınların erkeklerden farklı biçimlerde ve fazlasıyla etkilendiklerini… Yani kapitalizmin ve onun krizinin bir “kadın hâli”nden söz etmek gerektiğini… Ve nihayet, çürüyen ve çürüten bir sistem (kapitalizm) içerisinde kadın mücadelelerinin kadim hedefi eşitliğe ulaşmanın mümkün olmadığını…

Bu nedenledir ki, kadınların eşitlik savaşımları, artık baştan başa bir kriz rejimine dönüşen kapitalist sistemi hedef almadıkça, ancak kısmî, geçici ve palyatif başarılara ulaşabilecektir. Kadınlar mevzi kaybettikçe daha geri konumlara razı oluyor, daha azla yetinmeye alış(tırıl)ıyorlar. Örneğin, çalışma hayatının yanı sıra ev işlerini de tek başına yüklenmek zorunda olan bir kadın, zamanını dilediği gibi kullanabileceği yanılsamasıyla, “evde(n) çalışma” seçeneğini bir kurtuluş olarak görebiliyor… Aile bütçesini denkleştirebilmek için çırpınan bir kadına verilen sadaka mahiyetindeki destekler (evde bakım ödeneği, evlenme ödeneği, doğum yardımı, “cep harçlığı”, dulluk yardımı…) karşılığını “Allah devlete zeval vermesin” minnettarlığında buluyor… Yoksulluk ve kör şiddet sokağa hâkim olduğunda, başını sokacak bir yuva ve içkisi-kumarı olmayan bir koca, “bulunmaz Hint kumaşı” oluveriyor… Böylesi bir zeminde biçimlenen asgari beklenti düzlemi, kadınların elde ettiği her türlü kazanımı kırılganlaştırıp, geri alınabilir kılmakta.

O zaman, kadın mücadelesi, kendini asla sınıf mücadelesinden ayırmaksızın, çalışıyor olsun-olmasın emekçi kadınları saflarına katmayı hedefleyerek sürdürülmelidir. Örgütlenme alanları fabrikalarda, atölyelerde, bürolarda, tarlalarda çalışan, evlere temizliğe giden, evde(n) çalışan, işsiz kadınlar, küçük dükkânlarını çevirmeye çalışan esnaf kadınlar, ev kadınları, okuyan, iş arayan genç kadınlar… yani yaşayabilmek, geçinebilmek için uğraş vermek zorunda olan tüm kadınlardır.

Ve hedef, kadınların sorunlarını çözmek değil, bu sorunları dile getirmek, taleplere dönüştürmek ve kadınları kendi sorunlarını çözme konusunda kararlı, ısrarlı, kolektif davranmayı ve paylaşmayı bilen mücadele öznelerine dönüştürebilmektir…

15 Şubat 2024, İstanbul.

N O T L A R

^[1] Sosyalist Kadın Hareketi’nin 25 Şubat 2024 tarihinde İstanbul’da düzenlediği “Kadınlar: Yetti Artık!” başlıklı forumda yapılan sunum.

^[2] Clara Zetkin.

^[3] Belirtmeden geçmeyeyim, TÜİK’in açıkladığı, “dar tanımlı” işsizlik oranları… Bir başka deyişle TÜİK, iş bulmaktan umudunu keserek iş aramayı bırakmış olanları, ya da geçici, eksik zamanlı çalışanları, mevsimlik işçileri vb. “işsiz” saymıyor. Bunlar da katıldığında, geniş tanımlı işsiz oranının % 24.7’yi bulduğunu görüyoruz. Bu oran erkeklerde % 19.7’de seyrederken, kadınlarda yüzde 33.2’ye çıkıyor. (“Gerçek TÜİK rakamlarının üç katı: Bir ayda bir milyon kişi işsiz kaldı”, Birgün, https://www.birgun.net/haber/gercek-tuik-rakamlarinin-uc-kati-bir-ayda-1-milyon-kisi-issiz-kaldi-506138)

^[4] Unutmayalım, bu ülkede 33 milyon küsur 15 yaş üstü kadının 14.7 milyonu, yani yarıya yakını “ev kadını” (işsizlik istatistiklerinde adı olmayan) “ev kadını”dır.

^[5] Sinan Burhan, “Erdoğan Daha Ne Yapsın Nankörler!”, Yeni Akit, 11 Şubat 2024. https://www.yeniakit.com.tr/yazarlar/sinan-burhan/erdogan-daha-ne-yapsin-nankorler-44523.html

^[6] Aslı Atakan, “Büyük Gıda Krizi Kapıda: İklim Değişikliği ve Savaşlar Milyonlarca Kişiyi Aç Bırakacak”, İklim Haber, 14 Ağustos 2023, https://www.iklimhaber.org/buyuk-gida-krizi-kapida-iklim-degisikligi-ve-savaslar-milyonlarca-kisiyi-ac-birakacak/.

“Nihil est ut videtur”^[1]

Uyuşturucu meselesinin ya da daha doğru bir deyişle narkopolitiğin devreye soktuğu yıkım tüm vahametiyle yerküreden coğrafyamıza karşımızda…

Kapitalizm için bir sermaye birikimi (sömürü) sektörü olarak uyuşturucu “ticareti”nin ne demek olduğu İngiltere’nin 1832’de Çin’e karşı afyon savaşları gerçeğiyle tarihin belleğine kayıtlıdır ve bu bağlamda kapitalizmin “uyuşturucu ile mücadelesi”(?), kocaman bir yalandır.

Geçerken ekleyeyim: ‘Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi’nin (UNODC) raporuna göre, 2020’de yeryüzünde haşhaştan elde edilen afyonun yüzde 85’inden fazlası Afganistan’da üretiliyor. Aynı rapora göre; 2021’de sadece 1 yıl içinde Afganistan’da, tüm dünyadaki kullanıcılara yaklaşık 320 ton saf eroin sağlanıyor.

Afganistan’dan Türkiye’ye doğru akan yoğun göç ile birlikte burada üretilen haşhaş menşeili uyuşturucular da, hızla Türkiye’ye giriyor. Zira Afgan göçmenlerle birlikte uyuşturucu rotası da yeniden düzenlendi. Giriş çıkışlarda hiçbir denetimin olmaması, Afganistan’dan göç eden pek çok kişinin bu yeni oluşturulan rotada birer taşıyıcı olmasına yol açıyor.

Bunun da ötesinde, ülkeye esas uyuşturucu Latin Amerika kartelleri üzerinden giriyor. Bir süredir Latin Amerikalı uyuşturucu kartelleri, Avrupa ve Ortadoğu’ya uyuşturucuyu Türkiye üzerinden sokuyor. Bu uğurda pek çok kartelle ve kimi Latin Amerika hükümetleriyle çeşitli ilişkiler kuruldu. Mersin Limanı bu işler için tahsis edilmiş bir alana çevrildi.^[2]

Bunlar böyle olunca uyuşturucu ticareti, tüm yıkıcılığıyla sınırsızlaşıyor!

Örneğin ‘Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi’nin (EMCDDA) ‘2023 Avrupa Uyuşturucu Raporu’na göre, AB içerisinde 2011-2021’de ele geçirilen uyuşturucudaki en büyük artış yüzde 416 ile kokainde, yüzde 260 ile bitkisel kenevirde, yüzde 135 ile metamfetaminde, yüzde 126 ile eroinde, yüzde 123 ile MDMA’da, yüzde 77 ile kenevir reçinesinde ve yüzde 42 ile amfetaminde tespit edilirken;^[3] BM’nin bağlı UNODC’un 2023 raporunda, 2021’de dünyada her 17 kişiden biri, toplamda 296 milyon kişi uyuşturucu kullandı: Yani 2021’de dünyanın yüzde 4’ü esrar kullandı, 1 yılda uyuşturucu kullanma oranı yüzde 18, uyuşturucudan ölenlerin sayısı yüzde 17.5 arttı.

Yine UNODC’un raporunda, dünyada kokain tüketiminde ciddi bir artış yaşandığı, buna bağlı olarak arzın da arttığı bilgisi yer aldı. Verilere göre, kokain üretimi, 2021’de 2020’ye oranla yüzde 35 arttı. Kokain pazarının ABD’de ve Avrupa’nın bazı bölgelerinde oldukça yoğunlaştığı, ancak Asya, Afrika ve Avrupa’da 2020’deki tahmini 21.5 milyon olan kokain kullanıcısı sayısının 55 milyona çıkabileceğine dikkat çekildi.^[4]

Dünya genelindeki en yaygın uyuşturucu maddesi eroin ve 12 ila 21 milyon arasında kişi afyon ve türevi madde kullanıcısı durumundayken; afyon ve türevleri arasında en çok kullanılan uyuşturucu madde sıralamasında yüzde 75’le eroin birinci sırada yer alıyor.^[5]

Bunlarla birlikte ABD’de eroin benzeri madde kullanımı patlaması yaşanıyor. 2018’den 70 binden fazla kişi aşırı dozdan yaşamını yitirdi. Söz konusu maddelerden kaynaklanan ölümlerin sayısı, aynı yıl trafik kazalarıyla gerçekleşen ölümleri geçiyorken; her yıl giderek artan rakamlara göre günde 130 Amerikalı eroin benzeri madde kullanımına bağlı hayatını kaybediyor.^[6]

Öte yandan ‘ABD Ulusal Sağlık İstatistikleri Merkezi’ açıklamasında, 2021’in Nisan’ında sona eren bir yıllık dönemde 100 binden fazla kişinin aşırı doz nedeniyle öldüğü bildirildi. 2020’de de söz konusu nedenden ölümlerin 78 bin civarında olduğu anımsatılarak, yüzde 30 yükseliş görüldüğü ifade edildi.^[7]

* * * * *

Gelelim bu meselenin coğrafyamız ile bağıntısına!

Türkiye’de uyuşturucu, büyük bir toplumsal problem hâline geliyor. Çünkü uyuşturucu tüketimi burada artık bireysel değil toplumsal bir karakter kazanmaya başladı. Uyuşturucu baronları ve karteller için paha biçilmez bir yer artık Türkiye. Bunun belli başlı birkaç nedeni var:

Belirttiğim gibi Afganistan’dan Türkiye’ye insan kaçakçılığı işi yapan pek çok çete bir süre sonra daha kârlı olduğu anlaşılan afyon kaçakçılığı işine giriyor. Afganistan’dan çıkan herhangi çeşit bir uyuşturucu çok rahat şekilde insan kaçakçılığı yapan bu çeteler eliyle ülkeye sokuluyor.

Ama ülkeye esas uyuşturucu Latin Amerika’dan giriyor. Meksika’nın en tehlikeli uyuşturucu çetesi Sinaloa kartelinin, fonda mehter marşıyla bozkurt işareti yapan çete üyelerinin Türkiye’deki ortaklarına selam yolladığını gösteren videoları çok konuşuldu. Bu selamlaşma, aslında uyuşturucu trafiğinde oluşan yeni rotayı ifade ediyor.

Kolombiyalı uyuşturucu çetesi Cali kartelinin organize ettiği uyuşturucu sevkıyatının son durağı ise yine Mersin Limanı. Uyuşturucular Kolombiya’dan; çiçek, muz ve kahve kolileri arasında uçakla ABD ve Hollanda rotasını izleyerek İtalya üzerinden Mersin Limanı’na ulaşıyor.

Kolombiya’dan gelen uyuşturucunun bir kısmı Mart 2021’de ele geçirilmişti. Ayrıca Tarım Bakanlığı’nın “Venezüella’dan beyaz peynir ithal edebilir” onayından sonra, Venezüella’dan Türkiye’ye gelen ve Ekram Yıldırım’a ait olduğu söylenen bir gemide, tonlarca kokain yakalanmıştı

Ağustos 2021’de ise Brezilya polisince yakalanan ve son durağı Türkiye olan özel Türk jetinde, 1300 kilo kokain ele geçirildi. İşin ilginç yanı adı geçen uçak, uzun yıllar Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı tarafından kullanılmış TC-ATA tescilli Gulfstream 4 tipi özel jetti.

Balkan mafyasının önde gelen isimlerinin Türkiye’yi üs seçtiği biliniyor. Mafya lideri Vukotiç geçtiğimiz günlerde İstanbul’da öldürüldü. Sırp mafyasının önemli ismi Milan Vujotiç ise İstanbul’da yakalandı. (Peki, Balkan mafyasını bir mıknatıs gibi Türkiye’ye çeken şey neydi?)

Balkan mafyası uyuşturucu ticareti ile hayatta kalan bir organizasyon. Balkan çeteleri uyuşturucunun Avrupa’ya çıkarılması işinde uzmanlaşmış durumda. Anlaşılıyor ki Türkiye’deki varlıkları da uyuşturucu rotasının Türkiye merkezli şekilde yeniden düzenlenmesiyle alâkâlı.

Uyuşturucunun Türkiye merkezli şekilde yeniden organizasyonu kaçınılmaz olarak coğrafyamızda uyuşturucuya ulaşmayı kolaylaştıran bir etki yarattı. Ulaşımın kolaylaşması beraberinde kullanımının da artması demek. Bunun ne kadar büyük bir tehlike olduğu yakında anlaşılacak.

Uyuşturucu probleminin açtığı derin yaralarla yüzleşiyoruz. Çünkü uyuşmuş beyinler bireysel trajedileri de beraberinde getiriyor. Bağcılar’da kafa kesmeyle sonlanan vahşet, bunun bir prototipiydi. Bu prototip salgına dönüşüyor.

Türkiye’de bugün her sınıftan ve ekonomik gelir grubundan insana göre uyuşturucu bulunabiliyor. İsteyen herkes kendi bütçesine uygun uyuşturucuya çok hızlı ve rahat biçimde ulaşabiliyor. Bir ülkede en hızlı ulaşılabilir şeyin uyuşturucu olması korkunç değil mi?^[8]

* * * * *

Elbette ve daha da fazlası söz konusu!

Emniyet Genel Müdürlüğü, eroin ile eroinden sonra en tehlikeli narkotik madde olan sentetik metamfetaminin üretiminde kullanılan hammaddenin trafiğinde de Türkiye’nin güzergâh olduğunu açıkladı. Güney Amerika ve Güney Asya’dan gelen uyuşturucunun ara durağı olan Türkiye aynı zamanda, çift yönlü olarak Afganistan’a hammadde geçirilmesinde de kullanılıyor. Ülkede 2021’in Nisan ayında 4.5 ton eroin üretmeye yetecek miktarda 9 ton sıvı asetik anhidrit ele geçirilmesi trafiğin hacmini gösteriyor.

‘Narkotik Suçlarla Mücadele Dairesi’nin hazırladığı ‘2020 Uyuşturucu Raporu’na göre, Türkiye coğrafi konumu ve genç nüfusu sebebiyle uyuşturucudan doğrudan etkilenen ülkeler arasında yer alıyor. Raporda, Türkiye’nin Asya’da üretilen ve Avrupa’ya transfer edilen başta eroin olmak üzere, afyon türevleri kaçakçılığında hedef ülke olduğu bildirildi.

Aynı zamanda Avrupa’da üretilen ve Asya’ya sevkıyatı yapılan sentetik uyuşturucu ve ara kimyasal kaçakçılığında Türkiye’nin transit ülke olduğu kaydedildi.^[9]

Evet, Türkiye onlarca yıldır Avrupa’yı hedefleyen eroin kaçakçılığının kilit noktasında yer alıyor. En çok kullanılan yol; Afganistan-İran-Türkiye-Balkanlar güzergâhı. Buna “Balkan Rotası” deniyor. Afganistan hariç dünyada yakalanan eroinin yüzde 60’ı bu rotada ele geçiriliyor. Avrupa Birliği ülkelerinin tümünde yılda 5 ton eroin yakalanırken Türkiye’de bir senede ele geçirilen eroin 20 tondan fazla. Yani tüm AB’nin 4 katı.^[10]

Yine ‘BM Uluslararası Narkotik Kontrol Kurulu’nun (INCB) 2022 raporuna göre Türkiye’nin, uyuşturucuların Orta Doğu ve Avrupa’ya ulaştırılmasında köprü vazifesini görüldüğü teyit edilirken; ülkede 2022’de ele geçirilen kokain, 2021’e kıyasla yüzde 42 artışla 2.8 tona ulaşarak rekor düzeye ulaştığına dikkat çekildi ve 2014-2021 arasındaki 7 yıllık sürede toplam ele geçirilen kokain miktarının tam 7 kat arttığı ifade edildi.^[11]

* * * * *

Söz konusu narkopolitiğin yol açtığı beşeri sonuçlara gelince; o da şöyle!

i) Türkiye’de uyuşturucu kullanımını hızla artıyor. Ve daha da acısı bu ülkenin sorunlar yumağının içine bir gündem maddesi olarak bile giremiyor. ‘2022 Türkiye Uyuşturucu Raporu’nda tüm rakamlar mevcut. Uyuşturucu kaçakçılığında Türkiye tarihinin rekorları kırılıyor. Türkiye artık transit ülke olmanın ötesinde büyük bir pazar. 2019’da yakalanan metamfetamin (kısa adıyla met) 1 ton 42 kilo iken bu rakam 2020’de 4 kat artmış, 2021’de de 5.5 tona ulaşmış. 81 ilin tamamında satılıyor.^[12]

ii) ‘Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi’nin (EMCDDA) ‘2023 Uyuşturucu Raporu’na göre, Türkiye en çok eroinin yakalandığı ülke. Rapora göre, AB ülkelerinde 2021 yılında 9.5 ton eroin ele geçirildi. Sadece Türkiye’de ele geçirilen eroin miktarı ise 22.5 ton.^[13]

iii) Emniyet Genel Müdürlüğü’nün ‘2022 Uyuşturucu Raporu’na göre, kokainin Avrupa’ya girdiği kapılardan biri olan Türkiye’de yakalanan kokain miktarında yüzde 44.9, şüpheli sayısında ise yüzde 6 oranında artış kaydedildi.^[14]

iv) Ülkede her 5 hükümlüden biri uyuşturucu suçlusu! Ceza infaz kurumlarında 2022 sonu itibarıyla 340 bini aşan nüfusun 60 bin 258’i uyuşturucu suçlularından oluşuyor.^[15]

v) ‘Türkiye Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi’ (TUBİM) başta olmak üzere bazı araştırma ve rapor sonuçlarına göre 10 yılda madde kullanmaya başlama yaşının düştüğü ve yaygınlaştığı ortaya çıktı. 10 yılda uyuşturucu madde bağlantılı suçlardan ceza infaz kurumlarında bulunanların sayısı yüzde 401, tedavi merkezlerine ayakta başvuruda yüzde 674, yatan hasta sayısında ise yüzde 381 artış meydana geldir. Alkol ve madde bağımlılığı tedavi ve eğitim merkezlerinin sayı ve yatak kapasitelerinin artırılmasına rağmen artan hasta talebini karşılayamıyor.^[16]

vi) Bütün dünyanın kâbusu olan bir şey metamfetamin. Türkiye’de de sokak aralarında satıldığını, internetten bile ulaşıldığını duyuyoruz. Çok tehlikeli bir uyuşturucu, eroin kadar tehlikeli ve bağımlılığa yol açıyor.^[17]

vii) Sentetik uyuşturucu metamfetamin kullanımı uyuşturucu kaynaklı her iki ölümden birinin nedeni olacak şekilde büyüdü. 2009’da İstanbul, 2015’de ise 54 ilin sokaklarında görülen metamfetamin 81 ile yayılmış durumda.^[18]

viii) Uyuşturucu ticaretinin geçiş noktası olan Türkiye’de uyuşturucu satışları da sosyal medyaya yansımış durumda. WhatsApp, Telegram gibi haberleşme uygulamaları üzerinden kurulan gruplarda zehir tacirleri insanlara ulaşıyor. Özellikle ‘Metin Amca’ diye tabir edilen metamfetamin satışları oldukça fazla. Gruplarda anlaşan alıcı ve satıcılar alışveriş yapıyor. Bunun dışında diğer uyuşturucu ürünleri de satılıyor. Ayrıca silah ve sahte para satışları da bu gruplarda yapılıyor.^[19]

ix) Türkiye, metamfetamine bağlı ölümlerde Avrupa’da ikinci sırada yer alırken; madde kullanma yaşı 14’e kadar düştü.^[20]

x) Sentetik uyuşturucu kullanımı kaynaklı ölümlerde Avrupa ülkeleri arasında ilk sırada yer alan Türkiye’de, “Bağımlılıkla Mücadele” için belirlenen hedefler tutturulamadı. Gençlik ve Spor Bakanlığı, hedefteki gençlerin yalnızca yüzde 27’sine ulaşabildi. 2020’de Bağımlılıkla Mücadele eğitimi verilmesi planlanan 171 bin 525 gencin yalnızca 46 bin 500’üne ulaşıldı.

xi) ‘BM Uyuşturucu ve Suç ile Mücadele Dairesi’ (UNODC) verilerine göre, 2019 istatistikleri, sentetik uyuşturucu kullanımı sonucunda yaşanan ölümlerde Türkiye’nin Avrupa ülkeleri arasında birinci sırada yer aldığını ortaya koydu. Türkiye’de büyük ölçüde dini vakıf ve cemaatlere bırakılan, “Uyuşturucu ile mücadele” konusunda Gençlik ve Spor Bakanlığı, belirlediği hedeflere ulaşamadı.^[21]

xii) Türkiye’de 2.5 milyon kişi en az bir kez uyuşturucu kullanıyor. Bağımlıların ailelerini ve yakınlarını hesaba kattığımızda, en az 10 milyon kişinin uyuşturucu sorununun etkilerini yakından hissettiği görülür. 2021’de güvenlik birimleri uyuşturucuyla mücadele kapsamında 215 bin 228 operasyon yapmış, 293 bin 905 kişi gözaltına alınmış. Uyuşturucu kullanımı, hızla yayılarak 81 ili sardı.^[22]

xiii) Türkiye’de uyuşturucu kullanımının ulaştığı dramatik boyutta; ‘Uyuşturucu ile Mücadele Danışma Hattı’nın (ALO 191) verilerine göre yapılan başvuru sayısında 2022’de adeta patlama yaşadı. Veriler, Türkiye’deki dramatik tabloyu açığa çıkardı: 7 yılda 12 kat artan başvuru sayısı 2022’de 730 bine ulaştı.^[23]

xiv) Tedavi gören madde bağımlısı hastaların yüzde 54’ünü işsizler oluştururken son yıllarda merkezlere ayakta başvuruda yüzde 674, yatan hastada yüzde 381, madde bağlantılı ölümde de yüzde 220 artış oldu. Bir türlü çözülemeyen işsizlik sorununun madde bağımlılığının artmasında önemli bir etken olduğu, madde bağımlılığı sorunundan işsiz ve yoksulların çok daha fazla etkilendiği ortaya çıktı. Tedavi gören hastaların yüzde 53.9’u işsiz, yüzde 10.4’ünün düzenli işi yok, yüzde 28.9’unun düzenli işi var ve yüzde 2.7’si ise öğrenci.^[24]

xv) Türkiye’de 2022 “uyuşturucuda rekor yılı” olarak kayıtlara geçerken; uyuşturucu ile mücadele çalışmaları kapsamında 2022’de, yalnızca Ticaret Bakanlığı’na bağlı birimlerin 555 adet yakalama gerçekleştirdiği öğrenildi. 2022’de ele geçirilen uyuşturucu maddenin büyüklüğünün 2021’e oranla yüzde 33 daha fazla olduğu bildiriliyor.

Ticaret Bakanlığı’nın 2022 faaliyetlerine ilişkin verilere göre, 2022’de toplam 14 bin 2 ton uyuşturucu madde ele geçirildi. 2022’de Ambarlı Limanı’nda 2.1 ton captagon hap yakalandığı ve bu tutarın, “Türkiye’de tek seferde ele geçirilen en yüksek miktarlı captagon yakalama olayı olduğu” kaydedildi.

Uyuşturucu maddenin yanı sıra uyuşturucu yapımında kullanılan ara kimyasal maddeler de uyuşturucu ile mücadele faaliyetlerine takıldı. Bu kapsamda 2022’de 58 bin 351 kilogram ara kimyasal madde yakalanırken, yakalama oranında 2021’de göre yüzde 30 artış yaşandı.^[25]

xvi) Avrupa’daki şehirlerin atık sularında en çok metamfetamine rastlanan ülke Çekya oldu. Bunu Litvanya, Türkiye ve Kıbrıs izledi. EMCDDA’ın 2022 verileri, ülkenin uyuşturucu batağına saplandığını gözler önüne serdi: İstanbul ve Adana, metamfetamin kullanımının yükseldiği kentler arasında.^[26]

xvii) Önemli bir örnek! Antalya Adliyesi’nde memurların uyuşturucu ticareti: Emanetten çalıp satıyorlarmış! Antalya’da evinde 117 gram kokain ele geçirilen şahıs, kokaini Antalya Adliyesi Adli Emanet Memurluğu’nda görevli zabıt katibi Gençay H.A.’dan aldığını söyledi. Bunun üzerine başlatılan soruşturmada, adliyenin emanetinde kontrol yapıldı ve 6 kilo kokainin eksik olduğu tespit edildi. Memurlar ile şahıslar arasında geneli milyonlarca lirayı bulan yoğun ve düzenli para akışının olduğu belirlendi.^[27]

xviii) Türkiye’de yoksul ve eğitimsiz kesim arasında uyuşturucu kullanımı çok yüksek oranda. Emniyetin istatistiklerine göre uyuşturucu kullananların sadece yüzde 7’si yükseköğrenim görenlerden oluşuyor.^[28]

xix) Uyuşturucu kullanımı artarken ‘Emniyet Genel Müdürlüğü 2022 Yılı Faaliyet Raporu’na göre bağımlılıkla mücadele için ayrılan bütçenin sadece üçte birini kullanarak 310.6 milyon TL harcadığı ortaya çıktı.^[29]

* * * * *

Ve beşeri yıkım: Küresel çapta artış gösteren uyuşturucu madde sorunu, toplumların geleceğini tehdit etmektedir. Uyuşturucuyla bağlantılı suç ve asayiş olaylarında patlama yaşanmaktadır. Örneğin, Türkiye’de, ceza infaz kurumlarında uyuşturucu madde bağlantılı suçlardan dolayı 100 binin üzerinde tutuklu ve hükümlü bulunuyor. Yapılan araştırmalar 12-18 yaş arası gençlerin büyük risk altında olduğunu, bağımlıların büyük kısmının 25-35 yaş grubunda olduğunu göstermektedir.^[30]

Uzmanlar, “Bir toplumun yüzde 4’ü uyuşturucu illetinin kurbanı olduktan sonra o toplumun kendi kendini sağlıklı bir şekilde idame ettirmesi mümkün değil” diyorlar!^[31]

Ayrıca eklemeden geçmeyelim: Uyuşturucu coğrafyamızın en derin yaralarından. En tepedekilerin yani uyuşturucu baronlarının Türkiye’de at koşturmasına izin verildiği sürece bitmeyecek.

Farkında mısınız? AB’nin ‘Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi’nin 2019 raporu, (üstelik Türkçe olarak da açıklansa da) her nedense(?) insanlığın, çağımızdaki bu önemli sorununun 98 sayfalık raporu, özetle de olsa, basınımızda yer almadı!

Bir başka önemli sorun da “narkotik olayların” tümü basınımıza ve TV’lere, hatta “uyarıcılar (sitümilan)” bile “uyuşturucu (depresan)” olarak yansıtılıyor olmasıydı ki bu da tesadüf değildi!^[32]

* * * * *

“İyi de bunlar neden mi”?

“Kapitalizm yasal mafyadır; mafya da yasa dışı kapitalizm” biçiminde ifade edilen diyalektikten!

Bilmem duydunuz mu?

‘Küresel Organize Suç Endeksi’nde Türkiye, 193 ülke arasında 12. sırada.

BM Raporu’nda ise dehşet verici bir tespit var… Rapor’da, “Türkiye’de devletin suç örgütleriyle arasına yeterince mesafe koymadığı” belirtiliyor.

Ve şu ürpertici teşhis konuyor: “Türkiye’de mafyatik yapılar her zamankinden daha fazla devlet içerisinde yer alıyor.

Türk hükümeti, altın ve petrol ticareti, insan kaçakçılığı ve silah kaçakçılığı gibi belirli suçları sık sık kendi ikbali ve siyasi amaçları için kullanıyor.”

Raporun Türkiye bölümünde şunlar deniyor: “Eroin, Türkiye’deki uyuşturucu ticaretinde açık ara birinci sıradadır.

Türkiye’nin, en önemli eroin üreticisi Afganistan’a yakın olması, ayrıca Avrupa ile Ortadoğu’daki önemli tüketici pazarlarına yakınlığı, Türkiye’yi eroin ticaret zincirinde önemli bir geçiş noktası hâline getirmiştir.

Türk organize suç çeteleri, Avrupa’ya toptan eroin ithalatını büyük oranda kontrol ediyor.”^[33]

Yine ‘Insight Crime’ yetkililerine göre Türkiye’de uyuşturucuya bulaşmış suç örgütlerinin, Asya’dan Avrupa’ya yapılan eroin sevkıyatından ve kaçakçılıktan edindiği deneyim, Asya ve Avrupa’daki organize suç örgütleriyle bağlantıları, kokain ticareti için de önemli olanaklar sunuyor!^[34]

Mersin Milletvekili Ali Mahir Başarır ile Antalya Milletvekili Rafet Zeybek’in hazırladığı kapağında “Mafya-Siyaset-Ticaret İlişkileri” yazan raporda, Türkiye’deki mafyanın siyaset için mi yoksa siyasetin mafya için mi olduğunu sorgulanan, “narkopolitik” tespiti yapılıyor:

“Başta Meksika, Kolombiya olmak üzere Güney Amerika ülkelerinde uyuşturucu kartellerinin kazançlarını korumak, uyuşturucu ticaretini sorunsuz yapabilmek için kendi ülkelerinde kendi işlerine yardımcı olan siyasilere verdikleri destek üzerine oluşan narkopolitik kavramı ile uyuşturucu kartelleri uyuşturucu ticareti için yasal ve politik koruma sağlayacak siyasilere yerel ve genel destek vermektedirler. Karteller oy satın alma ve baskı ile seçmen üzerinde etki etmekte, destek verdikleri siyasilerde yasal koruma ile yargı ve kolluk garantisi vermektedir. (…)

Sedat Peker’in iddiaları uyuşturucu, rant, “FETÖ” borsası, şantaj üzerine kurulan mafya, ticaret, siyaset üçgeninin Türkiye’de siyasi iktidar mensupları ve onlara yakın patronlar üzerinden işlendiğini göstermiştir.

Tüm süreç içinde Panama’da ele geçen ve Mersin Limanı’na gelecek olan gemide 616 paket kokain yakalanması üzerine yeni uyuşturucu rotalarının belirlenmesi iddialarında eski Başbakan Binali Yıldırım’ın oğlu Erkam Yıldırım’ın deniz ticareti iş sahasında olması, Venezüella ziyaretinde bulunması, Kıbrıslı iş insanı Halil Falyalı ile yakınlığı, eski İçişleri Bakanı Mehmet Ağar’ın Bodrum’daki marina yönetiminde olması ve bu marina üzerinden dağıtımın organize edilmek istendiği iddiaları, narkopolitik konusunun ülkemizdeki etkinlik düzeyini göstermektedir.”^[35]

Denilebilir ki devlet-mafya-siyaset üçgeni bataklığına gömülmüş Türkiye’de artık mafya yeraltında değil. Aksine yer üstünde şov yapıyor.^[36]

Türkiye dünyanın kirli ve kanlı parasının temizlendiği çamaşırhaneye dönüştürüldü. Bunun sonucunda Türkiye, OECD’ye bağlı Kara Paranın Aklanmasının Önlenmesine Yönelik Mali Eylem Görev Gücü (FATF) tarafından gri listeye alındı.

İstanbul Fatih’teki bir döviz bürosunun merkezinde yer aldığı dolandırıcılık davasında kara para itirafları yağdığı gibi: “Varlık barışı adı altında Türkiye’ye TIR’larla para getiriyorduk… İki yılda ticaret hacmimiz 100 milyon avrodur… Bu para kayıt dışıdır.”^[37]

* * * * *

Daha fazla söze hacet var mı?

Bu kadarı yeter de artar değil mi?

16 Şubat 2024, İstanbul.

N O T L A R

^[1] “Hiçbir şey göründüğü gibi değil”

^[2] Cem Serhat Halis, “Uyuşturucu Cehennemine Hoş Geldiniz”, Birgün Pazar, Yıl:19, No:812, 2 Ekim 2022, s.3.

^[3] Ayça Söylemez, “Son 10 Yılda Yakalanan Kokain Yüzde 416 Arttı”, Birgün, 20 Haziran 2023, s.9.

^[4] Ayça Söylemez, “Meksika’nın Hayaletleri”, Birgün, 4 Nisan 2023, s.7.

^[5] “Terörün Para Kaynağına Darbe”, Türkiye, 17 Ekim 2013, s.9.

^[6] “Eroin Benzeri Madde Kullanımında Patlama: 2018 Yılında 70 Binden Fazla Kişi Öldü”, 5 Mart 2019… http://haber.sol.org.tr/bilim/eroin-benzeri-madde-kullaniminda-patlama-gecen-yil-70-binden-fazla-kisi-oldu-257888

^[7] “ABD’de Aşırı Doz Uyuşturucudan Ölenlerin Sayısı Bir Yılda 100 Bini Aştı”, 17 Kasım 2021… https://www.indyturk.com/node/436896

^[8] 3 Ekim 2022… https://twitter.com/CanSerhat_Halis/status/1576990038524833792

^[9] Nurcan Gökdemir, “Uyuşturucuda Kilit Rota Türkiye”, Birgün, 25 Mayıs 2021, s.5.

^[10] Timur Soykan, “Kokainin Yeni Rotası: Türkiye”, Birgün, 10 Mayıs 2021, s.7.

^[11] “Türkiye Uyuşturucunun Merkezi: 7 Yılda Ele Geçirilen Kokain Miktarı 7 Kat Arttı”, 29 Haziran 2023… https://odakdergisi2.com/bm-raporuna-gore-turkiye-uyusturucunun-merkezi-7-yilda-ele-gecirilen-kokain-miktari-7-kat-artti-2022-yilinda-ele-gecirilen-kokainde-bir-onceki-yila-gore-yuzde-42-artis-var/

^[12] Özlem Yüzak, “Uyuşturucu… 6’lı Masa Neden ‘Tek Ses’ Olmuyor?”, Cumhuriyet, 4 Kasım 2022, s.11.

^[13] Ayça Söylemez, “Son 10 Yılda Yakalanan Kokain Yüzde 416 Arttı”, Birgün, 20 Haziran 2023, s.9.

^[14] Nurcan Gökdemir, “Türkiye Kokainde Pazar ve Rota”, 17 Temmuz 2022, s.8.

^[15] “Ülkede Her 5 Hükümlüden Biri Uyuşturucu Suçlusu”, Birgün, 20 Haziran 2023, s.9.

^[16] Sibel Bahçetepe, “Madde Kullanımı Korkutuyor”, Cumhuriyet, 5 Ekim 2017, s.12.

^[17] Timur Soykan, “Uyuşturucu Trafiği ve Metamfetamin”, Birgün Pazar, 26 Kasım 2023, s.11.

^[18] Nurcan Gökdemir, “İki Ölümden Biri Metamfetamin”, Birgün, 26 Ağustos 2022, s.10.

^[19] Mustafa Kömüş, “Sohbet Gruplarında Uyuşturucu Satışı”, Birgün, 20 Haziran 2023, s.9.

^[20] Dilan Ayırkan, “Ölümlerde Avrupa’da İkinci Sırada”, Cumhuriyet, 5 Kasım 2022, s.6.

^[21] Mustafa M. Bildircin, “… ‘Bağımlılıkla Mücadele’ Hedefi Tutturulamadı”, Birgün, 24 Ekim 2020, s.6.

^[22] Yüksel Mansur Kılınç, “Uyuşturucu ve Toplum Huzuru”, Cumhuriyet, 30 Mayıs 2022, s.2.

^[23] Mustafa Bildircin, “Bir Yılda 730 Bin ‘İmdat’ Çağrısı”, Birgün, 23 Mart 2023, s.7.

^[24] Olcay Büyüktaş, “İşsizlik Madde Bağımlısı Yapıyor”, Cumhuriyet, 6 Ocak 2018, s.2.

^[25] Mustafa Bildircin, “Uyuşturucuda Her Yıl Yeni Rekor”, Birgün, 16 Mart 2023, s.6.

^[26] “Bu ‘Gurur’ AKP’nin”, Birgün, 30 Mayıs 2023, s.9.

^[27] “Antalya Adliyesi’nde Memurların Uyuşturucu Ticareti”, Birgün, 29 Eylül 2023, s.9.

^[28] Nurcan Gökdemir, “Suç Ülkesinde ‘Ucuz’ Ölümler: Uyuşturucu Kullanımı ‘İşsiz ve Eğitimsiz’ Kesim Arasında Daha Yaygın”, Birgün, 16 Temmuz 2022, s.6.

^[29] Mustafa Kömüş, “Uyuşturucu Bütçesinin Sadece 3’te 1’i Harcandı”, Birgün, 8 Mart 2023, s.9.

^[30] Özkan Yıldız, “Uyuşturucunun Politik, Ekonomik ve Sosyal Etkileri”, Birgün Pazar, 26 Kasım 2023, s.10.

^[31] Mehmet Altan, “Gözleri Çıkarılmış Bir Ama Gibi…”, 28 Ağustos 2023… https://artigercek.com/makale/gozleri-cikarilmis-bir-ama-gibi-263112#google_vignette

^[32] Özgen Acar, “Uyuşturucular, Uyarıcılar… (2)”, Cumhuriyet, 18 Haziran 2019, s.12.

^[33] Mehmet Altan, “Gözleri Çıkarılmış Bir Ama Gibi…”, 28 Ağustos 2023… https://artigercek.com/makale/gozleri-cikarilmis-bir-ama-gibi-263112#google_vignette

^[34] “Uyuşturucunun Merkezi Olduk”, 29 Haziran 2023… https://www.birgun.net/haber/uyusturucunun-merkezi-olduk-449065

^[35] Barış Terkoğlu, “Mafya İçin Siyaset, Siyaset İçin Mafya: Narkopolitik İktidar Kuruldu”, Cumhuriyet, 8 Eylül 2022, s.6.

^[36] Timur Soykan, “Mafya Yapım Sunar”, Birgün, 26 Aralık 2022, s.7.

^[37] Timur Soykan, “Kara Para İtirafları”, Birgün, 28 Aralık 2022, s.10.

Dört yıllık üniversite öğrenimi görüp görmediği tartışma konusu olan biri kendisini ekonomist ilan ettiğinden beri sokakta yürürken kolunuzun değdiği her insan kendisini ekonomist olarak görmeye başladı. Böylelikle ekonomist sayımız da rekor kırdı. Muhtemelen dünyada en fazla ekonomist barındıran ülke hâline geldik.

Hâl böyle olunca, ekonomi ile ilgili yorumlar da tekdüzeleşti. Gerçekte hayli karmaşık bir bilim olan ve bir yorum yapabilmek için derin bilgi birikimi ve yoğun analizler gerektiren ekonomi oyuncak hâline geldi insanların dilinde.

Misal enflasyon; adeta tekerleme oldu enflasyon yüksek mi? O hâlde faizleri yükseltmek gerek. Faizleri yükseltirsin hoop enflasyon düşüverir aşağıya. Ne kadar basit değil mi?

Gerçeğin görünenden farklı olduğunu anlayabilmek için ülke ekonomisinin kayyuma devredilmesi ve kayyum Mehmet Şimşek’in ekonominin dümenine geçmesi gerekiyormuş demek.

Öyle ya beyefendi makamına oturduğu günden bu yana henüz bir yıl bile dolmadığı hâlde TCMB politika faizi %8,5’ten %45’e yükseldi.

Beyefendinin makamına oturduğu tarihte aylık bazda %3,92, yıllık ise %38,1 olan enflasyon Ocak 2024 itibarı ile aylık bazda %6,70 yıllık olarak ise %64,86 olarak gerçekleşti.

Burada referans olarak alınan rakamlar TÜİK verileridir. Elbette gerçeği yansıtmamaktadırlar. Ancak yazının kapsamı açısından bunun bir önemi yok. Çünkü TÜİK verileri de bu gerçeği gizleyemiyor:

Faizlerin yükselmesi enflasyonu düşüremedi.

Peki neden?

Şu soruyu yanıtlayarak başlayalım işe:

Faizin yükselmesi enflasyonu neden etkiler?

Yanıt açık. Yüksek faiz insanların harcanabilir gelirlerinden tasarruf yaparak gerçekleştirdikleri birikimleri değerlendirmeye ve böylece birikimleri ile para kazanmaya yönlendirir. Bir de borçlanarak harcama yapılmasının önüne geçer. Her iki durumda da talep azalır. Azalan talep nedeni ile ürün ve hizmetlerin fiyat artış hızı düşer, bunun sonucunda da enflasyon frenlenir.

Ancak bunların gerçekleşebilmesi için öncelikle insanların temel gereksinmelerini (yeme, içme, giyinme, barınma) karşılayacak bir gelir düzeyine sahip olmaları, ayrıca borçlanmaktan korkmayacak bir iş güvencesine sahip olmaları gerekir. Birleşmiş Milletler Dünya Gıda Programı (WFP) 2022 yılı verilerine göre nüfusunun yaklaşık %20’sinin yeterli gıda tüketemediği, yine Birleşmiş Milletler tarafından 2023 yılında hazırlanmış olan “Sürdürülebilir Kalkınma Raporu”na göre nüfusunun %70’ten fazlasının açlık (ve yoksulluk) sınırı altında bir gelir ile yaşamaya mahkûm olduğu bir ülkede faiz oranlarını yükselterek enflasyon oranındaki artışın kontrol altına alınabilmesi olası değildir. Bu verilerin de açıkça gösterdiği gibi insanların önemli bir kısmının temel gereksinmelerini karşılayabilecek bir gelire sahip olamadığı bir ülkede yaşamaktayız. Bu ülkede insanlar yaşamsal faaliyetlerini sürdürebilmek için gerekli olan gıda vb. harcamalarını gerçekleştirebilmek amacı ile kredi kartı kullanıp borçlanmaktalar. Bu kesimden talep kısmalarını beklemek onların kendilerini açlığa mahkûm etmelerini beklemek olur. Bu da insan aklı ile alay etmek demek.

Şunu ifade etmek istiyorum; insanların yaşamalarını sürdürebilmek için borçlanmak zorunda oldukları ekonomik koşullarda faiz oranlarını yükselterek talebin kısılmasını sağlamak mümkün değildir çünkü talebin ağırlığı yaşamın devam etmesi için gerekli olan temel mal ve hizmetlere yöneliktir. Çok basit bir örnekle; faizleri yükselterek ekmek talebi kısılmaz diyebiliriz söz gelimi.

Bu şartlar altında faiz oranlarını arttırmaya devam edip kredi kartlarına uygulanan faizleri yükselttiğiniz takdirde talebi kısayım derken insanları açlığa mahkûm eder, toplumsal patlamalara neden olabilirsiniz.

İçinde bulunduğumuz ekonomik koşullarda faiz yükseltmenin enflasyonu kontrol altına almak için yetersiz olduğunu çünkü enflasyonun esas olarak talep fazlalığından kaynaklanmadığını açıklamaya çalıştım buraya kadar. Peki, hiç mi yararı olmaz bu önlemin?

Hayli kısıtlı bir yararı olur elbette.

Temel gereksinmelerini karşıladıktan sonra artan geliri olan kesimin içinden bilgisayar, telefon, ev eşyası, tatil gibi kalemlere harcama yapabilecek ancak bu harcamaları bir seferde karşılayamadıkları için taksitlendirmeyi tercih edenler etkilenirler bu durumdan. Bu kesimin güncel korkusu “işini yitirme” olasılığı da işin içine girince bu tür harcamaları daha dikkatli yapacaklar kuşkusuz.^[1]

Bu kesimin yukarıda sözü edilen harcama kalemlerinde daha dikkatli davranması, talebi bir miktar aşağı çekse de enflasyonu aşağı çekecek bir ağırlığı olmaz.

Şu hâlde talebi aşağı çekerek enflasyonu indiremezsiniz Çünkü enflasyonun nedeni talep fazlalığı değil.

Peki ne? Biraz derinleştirelim analizimizi.

Enflasyona neden olan faktörlerin en önemlilerinden biri kamu harcamalarıdır. Eğer kamu harcamaları kamu gelirlerinden fazla ise enflasyon kaçınılmaz olur.

Bu mekanizmanın işleyişi şöyle olur:

Kamu, harcamalarını karşılayabilmek için borçlanmak zorunda kalır. Piyasaya tahvil çıkartır bu amaçla. Tahvillerin alıcı bulabilmesi için mevduat faizi üzerinde bir faiz ödemesi gerekir.

Söz gelimi TCMB politika faizinin %8,5 olduğu dönemlerde devlet tahvilleri ancak %37,5 faiz oranı ile alıcı bulmakta idi (https://www.bloomberght.com). İş bu kadarla kalırsa enflasyon kontrol edilebilir. Ancak borçlanma yolu ile de kamu harcamaları ve kamu giderleri arasında denge kurulamazsa o zaman bütçe açığı meydana gelir. Bütçe açığının oluşması ise enflasyonun dizginlerini boşaltır.

Burada Türkiye’nin bütçe açıklarına bakmak gerekiyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre Türkiye’nin son beş yıllık bütçe açıkları aşağıdaki gibi:

Kaynak: Hazine ve Maliye Bakanlığı.

Gerçi bütçenin açık vermediği yıl yok ama 2022-2023 yılları arasındaki fark ilgi çekici. Aradaki fark tam 11.2 kat.

Peki bütçe açığı nasıl etkiliyor ekonomiyi?

Kamu para basıyor açığı kapamak amacı ile.

Karşılığı olmaksızın basılan para ise ürün ve hizmetler karşısında paranın değer yitirmesine yol açıyor. İşte enflasyon.

Peki önüne geçilemez mi bu açıkların?

Bu soruyu yanıtlayabilmek için bütçe açıklarının nereden kaynaklandığına bakmak gerek.

Buyurun:

– Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre 2023 yılında faiz giderleri 470,9 lira olarak gerçekleşmiş. Bir önceki yıl aynı gider kalemindeki rakam 207,7 milyar idi. Bir yıl içerisinde gerçekleşen artış 263,2 milyar, oransal olarak ise %127.

– Kur korumalı mevduat gideri 60 milyar olarak gerçekleşmiş 2023 yılında. Eğer yılın ikinci yarısında bu politikadan geri dönüş için adımlar atılmış olmasa idi kuşkusuz daha büyük bir tutar ile karşılaşacaktık.

– KÖİ (Kamu Özel İşbirliği) aktörlerini de unutmamak gerek. USD garantisi verilerek inşaatı gerçekleştirilen otoyol, köprü, tünel müteahhitlerine 53,6 milyar, şehir hastaneleri müteahhitlerine ise 46,6 milyar lira ödendi 2023 zarfında. Toplam ödeme 100,2 milyar lira. Adamın biri “bu yatırımlar için devletin kesesinden beş kuruş çıkmıyor” tadında bir cümle sarf etmişti. Hatırlıyor musunuz?

Rantiyelere yapılan faiz ödemeleri, müteahhitlere yapılan USD garantili ödemeler ve KKM uygulamasının maliyeti, işte enflasyonu oluşturan ana nedenler. Şimdi bir de şunu ekleyelim:

Bütçe açığını kapatmak amacı ile basılan karşılıksız paranın ülkede gerçekleştirilen ürün ve hizmetlerin fiyatını yükselttiğinden söz etmiştik yukarıda. Ancak bu uygulama sadece ürün ve hizmet fiyatlarını yükseltmekle kalmaz yabancı paraların da ülke parası karşısında değerinin yükselmesine yol açar. TL’nin yabancı paralar karşısında sürekli değer kaybetmesinin pek çok nedeni olmakla birlikte ana nedenlerinden biri de budur. TL’nin yabancı paralar karşısında sürekli değer kaybetmesi de enflasyonu kontrol edilebilir olmaktan uzaklaştırmakta, şöyle ki:

Ülke sanayisi esas olarak yurtdışından elde edilen hammadde ve yarı mamullerin burada ucuz işgücü kullanılarak montajından ibaret. Yabancı paralar değer kazandıkça üretim daha pahalıya gerçekleşiyor bu durumda. Daha pahalıya gerçekleşen ürün doğal olarak daha yüksek fiyatla piyasaya sürülür. İşte enflasyonu oluşturan bir neden daha. Buna “maliyet enflasyonu” adı verilir literatürde. Bu tür ürünlerde iç pazarda gerçekleşen fiyat artışları yabancı paradaki değer artışının da üzerinde olur. Bunun nedenini de şöyle açıklayabiliriz. Artan maliyetler uluslararası piyasadaki rekabet nedeni ile ihraç edilen ürünlerin fiyatlarına yansıtılamaz. İhracatta oluşan gelir kaybını telafi etmek için iç pazara sürdüğü ürünlerin fiyatını bir miktar daha arttırır üretici firmalar. Böylelikle montajı ülkede gerçekleşen ürünleri yurtdışında yaşayıp aynı ürünleri kullananlara göre daha yüksek bir bedel ödeyerek elde eder ülke insanları.

İş sadece sınai ürünlerde kalsa yine iyi diyeceğim ancak maalesef öyle değil. Tarım ürünlerinde de benzer durum söz konusu. Toprağa ektiğimiz tohumların önemli bir kısmı ithal. “Türkiye Tohumcular Birliği” adlı kuruluşun raporuna göre 2023 yılında 190 milyon USD seviyesinde tohum ithali gerçekleştirilmiş. Rapora göre bu rakam bir başarının ifadesi çünkü geçmiş yıllarda ithalat miktarı daha yüksek. Yine de kaba bir hesapla yıllık tohum tüketiminin %10 kadarının ithalat yolu ile karşılanmış olduğu düşünülebilir. Bu oran da piyasada oluşan tarımsal ürün fiyatları üzerinde hayli önemli bir etki yapar. Bununla da kalmıyor iş. Tarımda kullanılan gübre de ithal ağırlıklı. Yılda yaklaşık 2,5 milyar USD dolayında gübre ithalatı gerçekleşiyor ortalama. Yerli gübrenin ise hammaddesi ithal. Devam edecek olursak eğer üretim süreçlerinde kullanılan enerji yabancı paraya bağımlı. Nakliye dâhil tüm lojistik süreçlerde kullanılan akaryakıt da ithal. Bu durumda yerli üretim denilen tarım ürünlerinin bile önemli ölçüde yabancı paralara bağımlı olduğu ortaya çıkıyor. Bu paralar TL karşısında değer kazandıkça tarım ürünlerinin fiyatı da yükseliyor hâli ile. İthal tarım ürünlerinden söz etmeye bile gerek yok onlar zaten yabancı para. İşte enflasyonun bir nedeni daha.

Bu maliyetler içinde ücretlerin payı nedir? Asgarî ücrette meydana gelen artışlar ürün fiyatlarını nasıl etkiliyor acaba diye düşünebilir insan bir an için. Düşünmeye gerek yok bu konuda. Emek yoğun teknoloji kullanımı ile gerçekleştirilen ürünlerde bile işçilik maliyetinin toplam maliyet içindeki payı %9’un altında (SGK inşaat işlerinde kullanılan işçilik oranlarını esas alarak ulaştım bu rakama). Endüstriyel tarım uygulamalarında ve sınai ürünler içindeki işçilik maliyetlerinde bu oran daha düşük doğal olarak.

Türkiye’nin içinde bulunduğu koşullarda faiz arttırarak, ücretlere baskı yapılarak enflasyonun kontrol altına alınamayacağını açıklamaya çalıştım dilim döndüğünce. Peki, talebi kısmak için aldıkları önlemleri sürdürürlerse ne olur?

Temel mal ve hizmetlerde talebin daha düşük seviyelere çekilebilmesini mümkün görmüyorum. İnsanlar zaten minimumda sürdürmekteler yaşamlarını. Ülkenin yaklaşık %5’lik bir bölümünü oluşturan ve aylık ortalama geliri 10 bin D seviyesinin üzerinde olan^[2] kesimin harcama kalemlerinde de ürün taleplerinde de bir değişiklik meydana gelmez. Aylık ortalama geliri ile yoksulluk sınırının üzerinde bir yerlerde olan kesimin tüketim tercihlerinde ve talep miktarlarında bir değişim yaşanır. Bu kesim toplumun yaklaşık %20-25’lik bir dilimini oluşturmakta. Bu kesim ekonomik canlılığın sürdürülebilmesini sağlıyor. Bunların talebinde meydana gelecek bir azalma piyasaları olumsuz etkiler ve durgunluğa yol açar. Öte yandan yukarıda izahına çalışılan nedenlerle fiyat artışları durmaz.

Ortaya çıkacak olan tabloyu özetlemeye çalışalım:

Halkın %70’i borçlanarak yaşamını sürdürmeye çalışmakta, temel mal ve hizmetlerden minimum düzeyde yararlanmasına karşın borç batağından kurtulamamakta.

Ekonomik canlılığın sürdürülmesinde hayatî rol oynayan %25’lik kesim yükselen faiz oranları nedeni ile harcamalarını kısmış ve bu nedenle azalan talep ekonomik durgunluğa yol açmış.

Yaşanan gelişmelerin hiçbir şekilde etkilemediği %5’lik bir kesim ise yaşananları umursamaksızın hayatına devam ediyor.

Her gün artan borçlarını ödeyemeyen milyonların varlığı, ekonomik durgunluk ve bunlardan etkilenmeyen küçük bir azınlık.

Yakın gelecekte Türkiye’yi bekleyen budur işte.

Peki benim görebildiklerimi ekonomiyi yönetenler görmüyorlar mı?

Görürler elbet. Görürler görmesine de bu gidişi değiştirecek politikalar üretemezler. Çünkü kendilerinin makama gelmesine vesile olan küresel finansal güçler daha yüksek faiz ve daha düşük TL beklemekteler. Aksi takdirde burada yatırmış oldukları paradan bekledikleri kârı elde edemezler.

Bu nedenle; faizler bir miktar daha yükselecek, ekonomik durgunluk baş gösterecek, işten çıkarmalar yoğunlaşıp işsizlik artacak, enflasyon hız kesmeyecek ama küresel finans kuruluşları beklediklerini alacaklar.

İşte 2024 yılında Türkiye ekonomisi.

^[1]    Burada sözü edilenler ağırlıkla bankacılık sektöründe ve/veya teknoloji şirketlerinde çalışmakta olan “beyaz yakalılar”. Geride bıraktığımız 2023 yılında bu sektörlerde yoğun işten çıkarmalar yaşandı. Tahminler önümüzdeki beş yıl zarfında bu eğilimin devam edeceği yönünde.

^[2]    Dünya Eşitsizlik Raporu 2022 verilerinden yola çıkarak yapmış olduğum tahminin sonucudur.

“Hiç düşmanın yok mu? Bu nasıl mümkün oldu? Herhâlde ya gerçeği hiç söylemedin ya da adaleti hiç sevmedin!”
Santiago Rámon y Cagal

Eğer düşünce gerçek düşünceyse onu alt etmek, etkisizleştirmek, engellemek mümkün değildir. Zira düşünce ifade edilip muhatabına ulaştığında, insanlar tarafından duyulup-içselleştirildiğinde artık “gerçekleşmiştir.” Bu yüzden neyin düşünce olduğu, düşüncenin gerçekleşmesinden ne anlaşılması gerektiğine açıklık getirmek gerekir. İnsanın kafasında bir şeyi tasarlaması ya da “aklından bir şeyler” geçmesi düşünce değildir. Aynı şekilde akıldan öylesine geçen şeyler de düşünce değildir. Eğer düşünce bir amaç için tasarlanmış ve söylenmişse ve muhatabı olan insanlara-kitleye ulaşmış, onlar tarafından duyulup-içselleştirilmişse, düşünce sayılabilir, ancak bu durumda gerçek anlamada düşünceden ve düşüncenin gerçekleşmesinden söz edilebilir.

Bu yüzden düşünceler, fikirler kitleler tarafından içselleştirildiğinde, “kitlelere mâl olduğunda maddî birer güç hâline gelirler” denmiştir. Bu niteliğinden ötürü de düşünce baştan sona “soyut” bir şey değildir. Düşünce özgürlüğü de doğrudan sınıf mücadelesini angaje eden bir şeydir…

Tarih boyunca egemen olan sınıflar, yeni, orijinal, aykırı düşüncelerin ortaya çıkıp geçerli egemen ideolojiyi aşındırmasını, hâkim paradigmada gedik açmasını engellemek istemişlerdir. Yeni ve aykırı düşüncelerin egemen-resmî ideolojide açtığı gediğin büyümesinden korkmuşlardır ve bu yerinde bir korkudur. Bu durum bir başka açıdan da önemlidir. Her türlü sömürü, baskı ve zulüm düzenini ayakta tutan, esas itibariyle kaba kuvvet ya da çıplak şiddet değildir. Egemenliği asıl ayakta tutan ideolojik egemenliktir, ideolojik köleliktir, gönüllü kulluktur… Buna “gönüllü kölelik” veya “gönüllü kabullenme” de diyebilirsiniz. İşte, gönüllü köleliği sağlayan da “ideolojik yabancılaşma”dır. Başka türlü ifade etmek istersek “yanlış bilinç”tir. Yanlış bilinç, ezilen ve sömürülen kitlelere, geçerli egemenlik ilişkilerini kabullendirmek ve onların kendilerini ezen sömürü, bağımlılık ve hâkimiyet ilişkileri bütününü sorgulamasını ve kavramasını engellemek üzere oluşturulmuştur.

Eğer düşünceyi engellemek mümkün değilse, ki değildir, o zaman egemen sınıf için düşüncenin gerçekleşmesini engellemekten başka seçenek yoktur. Buradaki amaç, “civcivi yumurtadayken ezmektir.” Nasıl çocuk doğmadan çocuk sayılmazsa, düşünce de ifade edilip hedefine ulaşmadan düşünce sayılamaz. İşte, düşünce yasakları, her türlü baskı ve sansür bu aşamada devreye sokuluyor.

Amaç, düşüncenin, muhatabı olan kitleye ulaşmasını, düşüncenin gerçekleşmesini, realize olmasını engellemektir. Düşüncenin gerçekleşmesinin engellenmesi için de söylenenin duyulmasını, yazılanın okunmasını, resmedilenin görülmesini engellemek esastır. Yasaklar, sansür ve baskı, düşünceyle düşüncenin hedefi olan kitle arasında bağ kurulmasını engellemeyi amaçlar. İşte, gerçek düşünce adamlarının-kadınlarının, sanat adamlarının ve kadınlarının bilim adamlarının ve kadınlarının, duruma göre “zındık”, “yıkıcı”, “bölücü”, “vatan haini”, katli vacip terörist vb. sayılıp suçlanmasının, baskıya maruz kalmasının, cezalandırılmasının nedeni budur.

Her tarihsel dönemde egemen veya resmî ideolojiye karşı görüş ortaya atanlar, egemen düzenin ve onun adamlarının hışmına uğramışlardır. Fakat toplumsal dinamik her zaman egemen ya da resmî ideolojinin oluşturduğu ideolojik-kurumsal çerçeveyi kırma, onu aşma istidadına ve dinamiğine sahiptir. Aksi hâlde tarih diye bir şey de olmazdı. Aynı şekilde, insanlığın bir geleceğinden söz etmek de mümkün olmazdı. Bilindiği gibi, tarihi yapanlar, direnen, başkaldıran, isyan eden insanlardır. Eğer başkaldırı yoksa, mücadele yoksa, tarih de yoktur.

İşte entelektüelin işlevi ve misyonu bu aşamada ortaya çıkıyor (Bizde diplomalı kesime aydın deniyor, diploma uzmanlığın belgesidir ki bir diploma sahibi olmakla ya da mektepli olmakla “entelektüel’ olmak arasında bağ kurmak abestir…).

Entelektüel, şeylerin, olguların, toplumsal süreçlerin ne olduğunu, nasıl olduğunu, neden ve sonuçlarını, bunların kimin için ne anlama geldiğini eleştirel bir yaklaşımla teşhir eden, ortaya koyan, bilince çıkarandır. Entelektüelin misyonu ve varlık nedeni mistifiye edilmiş olanı demistifiye etmektir. Başka türlü söylenirse, yalanın ve tahrifatın üzerine gitmektir. Entelektüel, sorunları bir bütün olarak kavramaya çalışır [zira gerçek bütündedir, hakikat bütündedir…], eleştireldir ve eleştirip aşmak istediğiyle “olması gereken” arasında, başka bir ifadeyle ütopyayla bağ kurandır. Bu yüzden gerçek anlamda entelektüelden yoksun hiçbir toplumsal muhalefetin ya da başkaldırının başarı şansı yoktur. Zira ütopyayı formüle eden entelektüellerdir (Burada söylediklerimden entelektüeli ve onun misyonunu yücelttiğim gibi bir anlam çıkarmamak gerekir. Zaten entelektüelin varlık nedeni de onun bizzat her türlü yüceltmeye karşı olmasıdır).

Sansür, baskı ve yasaklar sadece aykırı, muhalif, yeni ve orijinal fikirleri ortaya atanlara yönelse de, kapsam ve etkinlik alanı sanıldığından daha geniştir. Birilerine yönelik baskı, egemenler tarafından başkalarını “ehlîleştirmenin” bir aracı olarak görülür. Düşüncelerinden dolayı birilerini cezalandırmak, başkalarına gözdağı vermeye yarar. İnsanlar, şunu yazar, bunu söyler veya resmedersem başıma bir iş gelir mi, sorusunu sormaya başladıklarında artık sansür “içselleşmiştir.” Sansürün “içselleştiği” bir toplum, bilimsel, estetik, entelektüel yaratıcılığı ve dinamizmi dumura uğramış bir toplumdur. Böyle bir rejimin sorunları çözme yeteneği de kaçınılmaz olarak zaafa uğramıştır. Bağnaz resmî ideolojinin kıskacındaki bugünkü Türkiye’de olduğu gibi…

Elbette entelektüel işlev sadece bazı fikirler ortaya atmaktan ibaret değildir. Entelektüelin gerçek anlamda entelektüel sıfatını hak edebilmesi için söylediğinin gereği olan bir “duruş” da ortaya koyması gerekir. Velhasıl, “sözünün eri” olmayan birinin entelektüel sayılması mümkün değildir.

Sömürü ve baskı düzeninin hışmına uğrayan entelektüel ya da aynı anlama gelmek üzere, gerçek fikir adamı-kadını sonuna kadar söylediklerinin arkasında duramıyorsa, asla entelektüel sayılmayacaktır. O, hiçbir düşünce yasağına, hiçbir resmî veya egemen ideoloji kategorisine, hiçbir tabuya itibar etmez. Hiçbir kiliseye tâbi değildir. Julien Benda’nın zarif bir şekilde ifade ettiği gibi: “Entelektüel, tüm dünya yalan karşısında secde ederken bile insanlık vicdanını savunabilendir.” Eğer baskı ve yasaklar onun bilincini hapsetmeyi amaçlıyorsa, ki öyledir, buna mutlaka itiraz etmelidir. Bilincini hapisten kurtarmak için vücudunun hapsedilmesini göze almalıdır. Elbette gerektiğinde daha fazlasını da…

Baskı ve yasaklara karşı mücadele, diyalektik bir bütünlük oluşturur. Bunun anlamı, daha özgür, daha demokratik, daha eşitlikçi, velhasıl daha insanî bir toplum ve dünya düzeni için mücadelenin kaldığı yerden yoluna devam edeceğidir. Unutulmamalıdır ki özgürlük mücadelesi söz konusu olduğunda kaybetmek diye bir şey yoktur. İlk adımda özgürleşmeye başlarsın ve öylece sürüp gider… Özgürlük mücadelesi her anı, her aşaması mutlaka kazanılan bir mücadeledir. İnsanlık erdemini sürekli besleyip büyüten bir mücadeledir…

“İnsan bazı şeyleri unutabilir,
hayat bu,
bazı şeyleri de hatırlar.”^[1]

Kanımca, “Serius est quam cogitas/ Vakit sandığından da geç” diye betimlenmesi gereken bir eşikteyiz; “Cennete giden yol cehennemden başlar,” vurgusundaki üzere Dante Alighieri’nin…

Karanlıklardan çıkmayı karanlıklarda öğrenmek gerektiren bu koordinatlarda gerçeklik, ona inanmayı bıraktığınızda ortadan kaybolmayan şeydir ve farkında olunmasa da karşımızdadır; “Gerçek, kasabanın fahişesine benzer. Onu herkes tanır ama yine de sokakta karşılaşmaktan utanç duyar,” ifadesindeki üzere Bertolt Brecht’in…

Hayır, bir şeyleri abarttığım yok!

Hatırlayın: 6 Şubat 2024’te BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Birleşmiş Milletler (BM) Güvenlik Konseyi’nde dünyanın “kaos çağına” girdiğine dikkat çekmişti.

Kısa süreli tek kutupluluk, 11 Eylül sonrasında ABD emperyalizminin jeostratejik hamleleriyle, küresel kaosun başlangıcı olmuştu.

Afganistan’dan Libya’ya kadar uzanan coğrafyada ve geniş Ortadoğu’da askeri gücünü kullanan ABD, Avrupa’da NATO’yu doğuya doğru genişletirken istikrarsızlıklar oluşturup yerküreyi kaosa soktu.

Küresel kaosun genişlemesi ile başta Çin ve Rusya olmak üzere yükselen güçler, ABD’nin korumaya çalıştığı düzene ve bu düzenin liderliğine karşı çıkarken; “yeni” bir durum boy verdi.

“Yeni” durumu bir dönem hem Alman Silahlı Kuvvetleri’nin hem de NATO’un en tepesinde yer alan emekli Orgeneral Harald Kujat, “Savaşın ne Rusya ne de batı tarafından siyasi olarak kontrol altına alınamayacağı bir aşamaya evrilmesi riski var,”^[2] diye tarif ediyordu ki; bu da dünya savaşı uyarısı!

Kabul ya da reddedin, hiçbir önemi yok; yarı çapı giderek genişleyen bir kaosla yüz yüzeyiz.

Kaos, bir düzenin, uyumun, mantığın çöküşünü simgelerken; ‘The New York Times’, ‘The Financial Times’ gibi Batı’nın ekonomik, siyasi arzularını, kaygılarını yansıtan yayınlar bu durumu, “kurala dayalı düzenin dağılması”^[3] olarak algılıyorlar.

Artık soru(n)lar yılı olarak sunulan 2023’de neler olduğundan çok, 2024’de neler olacağına kafa yorulması gereken noktadayız.

Yerkürenin farklı bölgelerinde işler çığırından çıkmışken; 2023’ü iki farklı cephede (Rusya-Ukrayna ile İsrail-Filistin) savaş sürerken bitirmiş olsak da; 2024’de farklı kaos noktaları uç veriyor.

Emperyalist saldırganlık ile krizlerin gölgesinde siyasetin sağa kayması, süreç olarak faşizm(ler), ekolojik yıkım 2024’e damgasını vururken; insanlık Filistin’deki gibi, sivillerin hedef olduğu enkaz altındadır.

Ve söz konusu hâl daha da ağırlaşacaktır. “Nasıl” mı?

2024’de toplam 40 ülkede, genel seçimler, başkanlık seçimleri ve yerel seçimlerde, 4.2 milyar insan, tarihte ilk kez dünya nüfusunun yarısından fazlası, oy kullanacakken; “liberal (denilen!) demokrasi” küresel çapta, açmazlarıyla yüzleşerek geriliyor.

Örneğin Hindistan’da faşist Modi rejimi var, Pakistan’da rejim, iki büyük feodal aile ve ordu arasında debeleniyor.

Endonezya da siyasete hâlâ Suharto’nun otoriter yönetiminin 32 yılı boyunca servetlerini inşa eden bir avuç asker sivil seçkin egemen.

Meksika’da nüfusun yüzde 10’u toplam servetin yüzde 80’ini elinde tutuyor; en alttaki yüzde 50’lik kısmın payı ise yüzde (-0.2) ile negatif. Bu grubun varlıklardan daha fazla borcu var. Chatham House’un yayımladığı araştırmada, “ülke otokrasi ile demokrasi arasında” seçim yapacak deniyordu.

ABD’de Trump’ın artık Hitler ve Mussolini’nin konuşmalarından alınmış “Haşerat” (vermin), “Ulusun kanını kirletiyorlar” (polluting the nations blood) gibi rakiplerini insan kategorisinin dışına itmeyi (dehumanise) amaçlayan propaganda kalıplarını kullanmaya başladığını, hiç çekinmeden “Evet diktatör olmak istiyorum” dediğini, rakiplerini ezmekten, basını susturmaktan söz ettiğini, devleti ele geçirmek için daha şimdiden kadrolaşmaya başladığını görüyoruz.

Haziran’daki AB Parlamentosu seçimlerinde, faşist özellikler sergileyen partilerin, etkilerinin daha da artması bekleniyor.

Arjantin’de yeni seçilen Milei’nin hızla inşa etmeye başladığı rejim de liberal demokrasiyle, haklar ve özgürlükler arasındaki uçurumu sergilemesi açısından iyi bir örnek.

Özetle: Liberal demokrasi hızla tükeniyor, hayalete dönüşüyor. Faşizm ABD ve Avrupa’da, hatta küresel çapta güncel ve yakın bir tehlikeyken;^[4] 2024’e birçok küresel sorunun çözülmek bir yana derinleştiği bir atmosferde girdik.

İsrail Filistin’deki katliamlarını sürdürüyor. Ukrayna-Rusya savaşı emperyalizmin yeni küresel hegemonya mücadelesinin sahnesi olmaya devam ediyor. Göç krizleri ve onun üzerinden yükselen neo-faşizmin yükselişine temel oluşturan din ve etnisite temelli bölünmeler yoksulluğa sürüklenmiş milyonlarca emekçiyi birbirine düşman edip parçalıyor.

Neo-liberal kapitalizmin küresel egemenliği her gün tüm dünyada insanlığın yaşam ve çalışma şartlarını geriye götürüyor. Barınma, sağlık, eğitim, emeklilik gibi on yılların mücadelesi ile kazanılmış haklar, kürenin tamamında finansallaşıyor. En zengin yüzde bir, yüzde doksan dokuzun sahip olduğunun neredeyse iki katı daha zengin. Hızlı finansallaşma, pandemi yönetimi ve emperyalizmin yaydığı siyasal istikrarsızlıklar, zenginliğin bölüşümünü giderek daha adaletsiz hâle getirdi.

İsrail-Filistin krizi, Gazze’de soykırıma dönüştü. Netanyahu liderliğinin Nazileri aratmayan uygulamaları, İran’a Lübnan’a da sıçrayarak Ortadoğu’da yeni bir gerilime kapı aralıyor. ABD emperyalizminin Rusya ve Çin’e yönelik saldırganlığı, kendisini hem ticaret yasaklarıyla hem de bu ülkelerin kendi bölgelerindeki jeopolitik krizlerin derinleştirilmesi ile sürüyor. Rusya-Ukrayna Savaşı sonlanma sinyali vermezken, Çin’e karşı Pasifik’te askerî tahkimat sürüyor, Çin-Tayland gerilimi yükseliyor.

Ağırlığı Ortadoğu’da ABD güdümünde çıkan iç savaş ve işgallere dayanan göç dalgası, Batı siyasetinin ana gündemi hâline geldi. İtalya’da, Hollanda’da, Macaristan’da iktidarlar göçmen düşmanlığından besleniyor, Avrupa Birliği (AB) ise başından itibaren parçası olduğu zorunlu göç dalgalarından, insanlık dışı yasa ve uygulamalarla devasa bir köle pazarı yaratmaya doğru gidiyor.

Batıda, güneyde, kuzeyde ve doğuda siyasal olarak geriletilemeyen emperyalist kapitalizm ancak daha fazla yıkım ve barbarlığı besliyor. İnsanlık her yıl daha geriye gidiyor. Tüm dünyada halkların, kültürlerin birlikte yaşam dinamikleri parçalanırken, tüm toplulukların birbirine düşman, tüm insanlığın ucuz işgücü olduğu bir dünyaya ilerliyoruz.

İklim krizi, yeşil kapitalizm ve şirket aktivizminin ufkunda büyümeye, derinleşmeye devam ediyor. Gezegen giderek yaşanmaz hâline gelirken, iklim göçleri, uluslararası boyuta sıçrayan gıda krizi gibi yan sorunları da beraberinde gidiyor.^[5]

ULUSLARARASI DURUM

“Non omnia possumus omnes/ Hiç kimse, her şeyi yapacak güçte değil”ken belirleyici bir tarihsel güzergâhtayız…

Norman Lock’un, “Tarih bir ses çıkaracak olsaydı, bir çığlık, bir inilti, bir haykırış, bir bağırtı, bir böğürtü, bir homurtu, bir haykırış olurdu bu. Neyse ki, tarih konuşamaz; ağzına tıka basa ölüler, küller, çamur, kan, kemikler, ölüler tıkıştırılmıştır”;^[6] Albert Camus’nün, “Bana öyle geliyor ki, tarih beni haklı çıkardı; bugün kim daha fazla öldürürse o en büyük,”^[7] sapmalarıyla betimlenmesi mümkün hâle ilişkin olarak Avusturya eski Dışişleri Bakanı Karin Kneissl, “Dünyanın ağırlık merkezi değişiyor,”^[8] derken; dünya benzeri en son yüz yıl önce görülen bir değişim sancısı içerisinde. Güç dağılımının yeniden belirlenmeye çalışıldığı, pazarların yeniden kapışıldığı denklemde yaşanan kapışma büyük jeopolitik kırılmanın enerjisini biriktiriyor. Her aktör oluşacak yeni dönemde pozisyon alma, güç devşirme, oyun kurmak için hamleler yaparken, sürecin hızlandığı, her alanda büyük bir yığılmanın oluştuğu görülebilir.

Sözünü ettiğim değişim sancısı yankısını Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in Moskova ziyaretinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’e söylediği “100 yıldır olmayan bir değişim geliyor,” sözlerinde buluyor.

ABD, dış politika çevrelerinde “kurala dayalı uluslararası düzenin” dağılmaya başladığı, Ukrayna’da “siper savaşlarının” yaşandığı, Çin’in yükseldiği, devlet dışı güçlerin etkinliklerinin arttığı, vekâlet savaşlarının sıklaştığı bir dönemde, yeni savunma stratejileri arayışlarını yoğunlaştırdı. ABD istihbarat yapılanmasından ‘RAND Corporation’ın yayımladığı rapor, ABD ile Çin arasındaki süper güç rekabetinin içerdiği riskleri anlamak için, bir “yeni ortaçağ” döneminde yaşadığımızı da anlamak gerekir diyor.^[9]

“Yeni ortaçağ” kavramı yeterince tutarlı olmayabilir ama, bir “zeitenwende” (yeni dönem/vakitler), içinde olduğumuza ilişkin savlar oldukça güçlü. 16 Şubat 2024’deki Münih Güvenlik Konferansı’nın (MGK), teması “Soğuk Savaş sonrasının ‘kazan-kazan’ dünyasından ‘kaybet-kaybet’ dünyasına mı geçtik” sorusu etrafında şekillenmişti.

Konferans için hazırlanmış “Lose-Lose?” başlıklı rapora göre “Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle ortaya çıkan ‘zeitenwende’, bir başarı öyküsüydü. Büyük güç savaşı riski uzak görünüyordu, çok taraflı işbirliği gelişiyordu, demokrasi, insan hakları yayılıyordu, küresel yoksulluk azalıyordu… Şimdi, yeni ‘zeitenwende’ farklı bir yöne işaret ediyor (…) Artan jeopolitik gerilimler ve ekonomik yavaşlama, belirsizlik ortamında, her yönetim artık küresel işbirliğinin faydalarına odaklanmaktan vazgeçiyor, diğerlerine göre daha az kazandığını düşünerek daha fazla kaygılanıyor. Göreli kazançları önceliklendirmek, işbirliğini tehlikeye atarak (…) ‘kaybet-kaybet’ dinamiklerini güçlendirebilir”.

Rapora göre, transatlantik ittifakı, şimdi zorlu bir dengeleme göreviyle karşı karşıya: Bir yandan göreli kazanç düşüncesinin kaçınılmaz olduğu çok daha rekabetçi bir jeopolitik ortama hazırlanmak zorunda. Diğer yandan, daha kapsayıcı küresel büyümeye, acil küresel sorunlara çözüm bulmanın “olmazsa olmazı” küresel işbirliğini canlandırmak zorunda. Rapor bu saptamadan sonra, transatlantik ittifakı, “güçlü otokrasiler” ve “Küresel Güney” gibi farklı perspektiflerden bakınca oluşan hoşnutsuzlukları değerlendirmeye başlıyor.^[10]

Denilebilir ki ABD emperyalizminin hegemonyası gerilerken;^[11] tarihte ilk kez, ABD merkezli Batı medyasında, “Küresel Güney” olarak nitelenen nüfuz alanlarının kaybedilmekte olduğu konuşuluyor. Kazanan hanesindeyse Çin görülüyor. Yani emperyalist sistem, içinde yeni bir hegemonya alanının şekillenmekte olduğuna işaret ediyor.

Tam da bunun için ABD, bir süredir BM’yi “Küresel Güney”in hâkim olduğu bir yapı olarak nitelemeye ve eleştirmeye başladı. İsrail’in BM Genel Sekreteri Antonio Guterres dönemini “dünya barışı için tehdit dönemi” diye suçlamaya kalkması da bundandı.

Konuya ilişkin olarak ‘Uluslararası Stratejik Araştırmalar Enstitüsü’nün (IISS) raporuna göre “Küresel Güney” olarak nitelendirilen 127 ülkenin Ukrayna Savaşı’ndaki pozisyonları, liberal uluslararası düzendeki çatlağın daha da büyüyeceğine işaret ediyordu.^[12]

Ayrıca “Küresel Güney” olarak tanımlanan, emperyalist dünya sistemi içinde geleneksel “paylaşım alanları” olan ülkelerin, Çin’in yeni konumunu olumlu karşılamaları, Çin’i Batı karşısında bir “dengeleyici güç merkezi” olarak görmeleri eğilimi, 2023 ‘de Fransız Devlet Başkanı Emmanuel  Macron’a “Küresel Güney’i kaybediyoruz,”^[13] dedirtecek kadar belirginleşiyordu!

Kadir Has Üniversitesi Öğretim Görevlisi Soli Özel’in satırlarıyla toparlarsak: “Asimetrik çok kutuplu dünya bu. Yani iki büyük güç Çin ve Amerika’nın eline kimsenin su dökmesi mümkün değil ama bir takım bölgesel güçler de kendi kafalarına göre, kendi çıkarlarına göre olayların akışını engelleme ya da onları etkileme imkânına sahipler… Ama bu biraz kaplumbağayla tavşan hikâyesi gibi. Çin zaten almış başını gitmiş. Siz şimdi yeniden koşmaya başlıyorsunuz.”^[14]

‘The Financial Times’dan Martin Wolf Wolf, ‘ABD-Çin İlişkileri Korkutucu Bir Döneme Girdi” başlıklı yazısında ABD liderliğinde Batı bloğuyla Çin’in kapasitelerini karşılaştırıp, Batı’nın üstünlüklerine, ancak aranın da kapanmakta olduğuna dikkat çekip; ‘The New Statesman’dan John Gray ve Robert Kaplan, “dönemi”, “liberal düzenin” dağılmaya başlamasına atıfla “yeni teknolojilerle ve kaynak kıtlığı sıkıntısıyla, yırtılmış küresel Weimar” olarak tanımlıyorlarken;^[15] Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin Moskova’da ABD liderliğindeki ittifaka meydan okuyarak, “Dünya Batı’dan ibaret değil,”^[16] mesajı veriyorlardı.

Görüp, kavramak gerek: ABD hegemonyası altında düzenlenmiş emperyalist sistem istikrarını kaybetmeye başladığından, ABD’nin hegemonya restorasyonu çabaları hızlandığından bu yana ABD hegemonyası gerilemeye devam ediyor.

Değişimin, altüst oluşun, yeni dönemin herkes farkındayken; şimdi ortadaki soru(n) “Yüzyıla kim yön verecek”?

Bu yüzyılın ABD ile Çin arasındaki rekabetle geçeceği ortada. Ekonomik, siyasi, askeri yığınak bu iki küresel aktörün çevresinde şekilleniyor.

Kavga, çekişme derin ve de uzun soluklu. Değişim sancısı hızlanırken “büyük kapışma” için adım adım oyunlar kuruluyor.

Uyuyan dev Çin’in yükselişinin önüne geçmek isteyen ABD, savaşın birinci cephesini Ukrayna’da açtı. İkincisi için de Hint-Pasifik’te yığınak yapıyor. Cephe hattını yeniden tahkim ediyor, ittifak hattını güçlendiriyor, yeni ittifaklar geliştiriyor.

Bu noktada üç coğrafyada yaşanan hareketlilik dikkat çekici: ABD, Çin’in yanı başında Hint-Pasifik’te oyun kurarken, Pekin Washington’a Ortadoğu ve Afrika’da karşılık veriyor.

ABD geriliyor, Çin yükseliyor. ABD ile Çin arasındaki siyasi ve askeri çekişme tırmanırken; yeni bir jeopolitik gerçeklik oluşuyor ve güç-denge ilişkileri de yeniden tanımlanıyor. Tüm bunlar da yeni bir dünya düzeninin doğum sancılarını devreye sokuyor.^[17]

Evet, evet artık kesinlikle Umberto Eco’nun, “Artık anlaşılacak hiçbir şey kalmadığında, her şey anlaşılır,” betimlemesindeki ufuktayız!

ÇOK KUTUPLU HÂL!

Dünyanın çivileri çıkarken; koşulları sürekli değişen çok kutuplu yeni bir dünyanın oluşmakta olduğuna tanık olduğumuz süreçteyiz.

Giderek sertleşen güzergâhta Japonya, Güney Kore, ABD Çin’e karşı Asya-Pasifik’te ittifak yaparken; Pekin’den Washington’a, “Suriye’nin kaynaklarını yağmalama” çıkışı geldi.

Çin hükümeti Washington’dan Suriye’nin kaynaklarını yağmalamayı bırakmasını ve ülkenin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne saygı duymasını talep etti. Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Wang Wenbin, “ABD’yi tek taraflı yaptırımları kaldırmaya ve Suriye’nin ulusal kaynaklarının çalınmasına son vermeye çağırıyoruz,”^[18] dedi.

Çin Shandong Üniversitesi’nden Oktay Değirmenci de şunlara dikkat çekti: “Çin Ortadoğu’daki ekonomik ve diplomatik varlığını, nüfuzunu ve etkinliğini arttırıyor. Özellikle kilit altyapı sektörlerinde stratejik yatırımlar yaparak Ortadoğu bölgesi için ana ekonomik partner hâline geldi. Çin petrol ithalatının yarısını Ortadoğu’dan yapmakta ve özellikle Suudi Arabistan ve İran’ın bir numaralı petrol ithalatçısı konumunda.

Ortadoğu ve hatta biraz daha geniş ifade edecek olursak Ortadoğu ve Kuzey Afrika bölgesi 2021 yılında Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi kapsamındaki yatırımların yaklaşık yüzde 28.5 gibi önemli bir kısmını çekti. Mısır, İran, Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri ve Cezayir Çin’in kapsamlı stratejik ortakları.

Türkiye, Irak, Ürdün, Kuveyt, Umman, Fas ve Katar stratejik ortaklar. 2005’den 2022’ye kadar Çin’in bölgedeki toplam yatırımlarının miktarı 273 milyar dolar oldu. Bölgedeki yatırımlarının yüzde 46’sı enerji sektöründe gerçekleşti.

Çin 2023 Ocak’ında Suriye hükümetiyle imzaladığı anlaşma neticesinde Suriye’nin yeniden inşasına yatırım yapmaya başladı. Irak’ta enerji sektöründe, Mısır’da ise altyapı alanında yatırımlarını arttırdı. Kuşak ve Yol girişimi kapsamında toplamda 21 Arap ülkesini projeye dâhil etmeyi başardı. Mallarının yaklaşık olarak 2/3’si Körfez ülkeleri tarafından yapılan altyapı projeleri vasıtasıyla Afrika ve Avrupa’ya taşınmakta.

Ayrıca, Ortadoğu bölgesi için güçlü ve önemli bir ekonomik partner, bölge krizlerinde başvurulabilecek dürüst bir aracı, askeri, güvenlik ve teknolojik alanda yararlanılması gereken bir partner rolünde.”^[19]

Kolay mı?

Afrika’nın ardından Ortadoğu’da da etkisini artırma arayışındaki Çin’in lideri Devlet Başkanı Xi Jinping, ABD ile Riyad arasında petrol anlaşmazlığı yaşanırken Suudi Arabistan’a gitti. Xi, ABD’nin sadık müttefiki Riyad ile ilişkileri ilerletme peşindeydi…

İki taraf arasındaki ticaret hacmi, Çin-Arap İşbirliği Forumu’nun kurulduğu 2004’te 36.7 milyar dolar iken, 2021’de 330 milyar dolara yükseldi. Ekonomik verilere göre, Suudi Arabistan ile Çin arasındaki ticaret hacmi 2022’nin ilk 10 ayında 2021’in aynı dönemine göre yüzde 37.4 artarak 97 milyar doları aştı. Ayrıca bu dönemde Suudi Arabistan’ın Çin’e ihracatı yüzde 45 artışla 66 milyar doları, Çin’in Suudi Arabistan’a ihracatı ise yüzde 23.3 artışla 30 milyar doları aştı.^[20]

Öte yandan Çin’in toplam küresel sınai katma-değer içindeki payı, 2004-2008 arasında yüzde 8-9’dan 2021’de yüzde 30 düzeyine çıkarak 4.9 trilyon dolarla ABD (2.5 triyon dolar) ve Avrupa’nın (2.5 triyon dolar) toplamına ulaşırken; Çin yeni ekonomik-diplomatik ilişki ağları, kapasiteler (örneğin dünyanın en büyük donanmasını) inşa ederken ABD, İngiltere, Avustralya liderleri, Çin’e karşı, Avustralya’ya nükleer denizaltı vermeyi de içeren AUKUS Anlaşması bağlamında Missouri zırhlısının güvertesinde bir araya geldiler.^[21]

Ancak Violeta Stratan İlbasmış’ın, “Çok kutuplu bir dünya inşa etmeye çalışan Çin, Rusya’yı bir “yarı sömürge” hâline getirebilir. Ukrayna’daki savaş gelecekte bitse bile, Rus ekonomisinin toparlanması Çin’in desteğine ve yatırımına bağlı. Çin, yavaş ama emin adımlarla, askeri olduğu kadar siyasi olarak da gerçekten güçlü bir aktör hâline geliyor,”^[22] notunu düştüğü tabloda, bu kadar da değil!

Çin ABD’nin Japonya’da NATO İrtibat Ofisi girişiminin bölgeyi istikrarsızlaştıracağına dikkat çekerek karşı çıkıyor. Çin Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Mao Ning, “Asya’nın jeopolitik bir savaş alanı olmaması gerektiğini” belirtip, şu uyarıları yaptı: “NATO’nun Asya-Pasifik’te sürekli doğuya doğru genişlemesi, bölgesel işlere müdahalesi, bölgesel barış ve istikrarı yok etme girişimleri ve blok çatışması için zorlaması, bölge ülkelerinin ihtiyatlı olmasını gerektiriyor.”^[23]

“Neden” mi? Çünkü…

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve ABD Savunma Bakanı Lloyd  Austin, ABD’nin Çin’e kuşatma stratejisine uygun olarak Avustralya’dan Japonya’ya askeri bir “Hint-Pasifik NATO’su” hattı inşa etmeye çalışıyor.

Bu yolda ABD hem bu iki merkezi birbirine bağlamak ama hem de kendi bölgesinden desteklemek için iki anlaşmaya yöneldi:

1) Japonya’nın Ogasawara Adaları ile ABD’nin Guam bölgesini birbirini bağlayan zincirin güney ucundaki Papua Yeni Gine ile bir anlaşma imzaladı.

ABD’nin Papua Yeni Gine’yle yaptığı anlaşma şöyle: “ABD ordusuna deniz üssü, havaalanı ile limanlar da dahil olmak üzere altı bölgeye 15 yıl süreyle erişim izni verecek. Anlaşma, Amerikan kuvvetlerinin gemilere ve uçaklara yakıt ikmali yapmasına ve erzak stoklamasına izin verecek.

2) ABD diğer yandan eylülde sona erecek Marshall Adaları ile anlaşmayı yenilemeye çalışıyor. Zira ABD füze testlerini buradaki üste yapıyor. Marshall Adaları da Hawaii le Papua Yeni Gine arasında…

Japonya, bir süredir ABD’nin “onayıyla” silahlanıyor ve yeniden “gerçek ordu” kuruyor. Japonya başbakanı iki yıldır NATO zirvelerine davet ediliyor. NATO ayrıca Japonya’da ofis açıyor.

ABD öte yandan Avustralya ve İngiltere ile “AUKUS”u inşa etti. AUKUS özetle ABD-İngiltere’nin Avustralya’yı Çin’e karşı “nükleer üs” hâline getirme anlaşmasıydı.

Blinken Hint-Pasifik turu sırasında Yeni Zelanda’yı da AUKUS’a davet etti.

ABD işte bu tablo içerisinde AUKUS’u genişleterek ve Japonya-Güney Kore bölgesine uzatarak, ardından içinde Hindistan’ın da olduğu QUAD’la birleştirerek, bir nevi “Hint-Pasifik NATO’su” kurmak istiyor.^[24]

Çok kutupluluk hâli böyleyken; “Çok kutuplu dünya düzeninin kutuplarını incelerken kanımızca dikkat etmemiz gereken, bu kutuplardan birisini oluşturan Çin Halk Cumhuriyeti ile Rusya Federasyonu’nu doğru değerlendirmektir. Bir kere Çin Halk Cumhuriyeti’ni sınırlı ve kontrol altında tuttuğu kapitalist üretim ilişkilerine rağmen, sosyalizm inşasına devam eden bir anti-emperyalist güç olarak tanımlamamız gerekmektedir. Rusya Federasyonu ise öncü emperyalist güçlerin baskısından kurtulmak için emperyalizm karşıtı stratejiler izleyen kapitalist bir devlettir,”^[25] yanılgısına -kesinlikle- “Hayır” demeliyiz…

Blaise Pascal’ın, “Haklı olanı güçlü kılamadığımız için güçlü olanı haklı kılıyoruz!”; Max Horkheimer’ın, “Siyasal bir zafer kazanmadıkları sürece, çoktan hazırlanmış bir ekonomik yenilgi onları beklemekteydi,” uyarılarını “es” geçmeden “çok kutuplu dünya düzeni”nin, ezilenler açısından asla çözüm ol(a)mayacağı unutulmamalıdır!

Bilinir: “ABD hegemonyası ve Batı üstünlüğü altında dünya adil, barışçıl ve eşitlikçi bir yer olmadı. ABD gücünün göreli olarak azalması, kısmen geriye çekilmesi, çevre ülkelere daha az müdahale etmesi tabii ki olumlu gelişmeler olurdu. Batı’nın hâkimiyetinden şikâyetçi olmak sağlıklı bir tepki, ABD’nin küresel siyasetteki alanının daralması iyi bir gelişme olabilir. Ama ABD hegemonyasının gerilediği ve çok kutupluluğa giden bir dünyanın otomatik olarak, kendiliğinden daha eşitlikçi ve adil olacağının garantisi yok. Kestirmeden ifade etmek gerekirse Rusya ve Çin kategorik olarak emperyalizme değil, ABD hegemonyasına karşılar. Bu noktada çok kutupluluk talebi küresel emperyalist düzenden daha fazla pay, küresel artı değerden daha fazla rant istemenin steril hâle getirilmiş adıdır.

ABD sistemi 30 yıldır Rusya ile bazı sınırlı pazarlıklar yapıyor, belli alanları Rusya’nın nüfuz alanı olarak tanıyordu. Örneğin, bazı Orta Asya cumhuriyetleri, Belarus gibi ülkelerin Rusya’ya yakın ve/veya bağımlı olmaları ya da Suriye’de üstü kapalı ABD-Rusya uzlaşısı gibi. Buralardan eşitlik, adil, barışçıl, demokratik düzenler çıkmadı. Bunun küresel düzeyde gerçekleşmesi, XIX. yüzyılın çok kutuplu sistemi içinde, 1884-1885 Berlin Kongresi’nde Afrika’nın masa başında paylaşılması gibi bir emperyalist uzlaşıya varılmasının faydası ne olacak?

ABD, çok kutuplu düzeni kabul etse ve AB, Rusya ve Çin’e Afrika’da nüfuz alanı paylaşımı önerse, bu ülkelerin tavrı ne olacak? Buradan adil, barışçıl ve eşitlikçi bir dünya düzeni çıkarabilecek miyiz?

Çok kutuplu sistem zaman içinde yerleşirse beraberinde kaçınılmaz olarak nüfuz siyaseti gelecektir. ABD şu anda dünyanın çok kutuplu olduğunu kabul etmiyor ama ABD’li yazarlar çok merkezliliğe gidiş olduğundan bahsediyorlar. Bu durumda belli bölgelerde nüfuz alanları, tampon bölgeler, karşılıklı olarak birbirinin alanlarına dokunmama, içişlerine saygıyla birlikte bir kutup başının alanına saygı göstermeleri gerekecek. Küresel bir hâkimiyetin yerini başka bir hâkimiyet alacak.

Çok kutupluluk arayışı kendi içinde bir amaç olamaz. Dünyanın şu anki adaletsiz düzeninin ilacı değildir. Dünya sisteminin altyapı olarak kapitalizm, bunun siyasal üstyapısı olarak güçlü devletlerin denge içinde bulunduğu, birbirinin ayağına basmadığı bir düzen insanlığın varacağı en üst nokta olmamalı. Bunu savunanlar buradan nereye varılacağına ya da varılması gerektiğine dair bir öneride bulunmuyorlar. Önce birçok kutuplu olsun, Çin ve Rusya güçlensin, Atlantik cephesi geriletilsin, gerisi kolay gibi bir anlayış var. Çin ve Rusya, tek kutupluluğa karşı çıkarken küreselleşmeye, neo-liberalizme açıktan itiraz etmiyor.”^[26]

“YÜKSELEN” BRICS FAKTÖRÜ

Malum: BRIC terimini ilk olarak 2001’de ekonomist Jim O’Neill ortaya attı. Brezilya, Rusya, Çin ve Hindistan’ın baş harflerinden türettiği BRIC kısaltmasını kullanan O’Neill, bu ülkelerin 2050’ye kadar dünyanın en büyük güçleri olabileceğini öne sürdü. 2011’de Güney Afrika birliğe üye olarak kabul edilirken örgütün ismi de ‘BRICS’ olarak değiştirildi.

Hayır; çok kutupluluk açısından “yükselen” BRICS faktörünü “es” geçmiyorum; ancak bunun konjonktürel bir hâl olduğunun altını özenle çiziyorum.

Dolar hâkimiyetini sonlandırma ve çok kutuplu bir sistem oluşturma gündemiyle toplanıp, dengeli bir düzen vurgusu yapılan BRICS ülkeleri Zirvesi dünya nüfusunun yüzde 41’ini, küresel ekonominin yüzde 26’sını oluşturuyor.

BRICS’in Johannesburg’daki Zirvesi’nde gündem genişleme, yeni para birimi ve çok kutuplu bir dünya inşasıydı.

ABD ve AB liderliğindeki Batı hegemonyasına karşı ortaya çıkan BRICS’in zirvesine Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Brezilya lideri Lula da Silva, Hindistan Başbakanı Narendra Modi ve Güney Afrika Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa katıldı.

Güney Afrika’nın ev sahipliğinde düzenlenen 15’inci zirveye Putin video konferansla dahil olurken yerine Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’u gönderdi.

40’tan fazla ülkenin birliğe üye olma niyetini ifade ettiği, 20’den fazla ülkeninse resmi başvuru yaptığı ve İran, Suudi Arabistan, Venezüella ve Cezayir gibi enerji zengini ülkelerin yanı sıra; Mısır, Endonezya ve Arjantin gibi bölgesel güçlerin de katıldığı toplantıda Bolivya, Senegal, Tayland, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Birleşik Arap Emirlikleri ve Kazakistan da BRICS’e üyelik için bazı adımlar attı. (Türkiye de üyelik isteğini defalarca dile getirmişti.)

BRICS üyeleri, küresel ticaretteki dolar hâkimiyetini sonlandırmayı amaçlıyorlarken; bunun için yeni bir BRICS para biriminin oluşturulması planlanıyor.

Brezilya lideri Lula da Silva, BRICS Bank’ın ABD öncülüğündeki IMF gibi kurumlardan daha etkili olması gerektiğini belirtmiş ve ülkelerin kendi para birimleriyle ticaret yapabileceğini açıklamıştı.

BRICS tarafından kurulan Yeni Kalkınma Bankası (NDB) da dolara olan bağımlılığı azaltma planının bir parçası olarak Güney Afrika ve Brezilya para birimlerinde kredi vermeye başlamayı planlıyor. NDB’nin başında bulunan Brezilya’nın eski lideri Dilma Rousseff, Şangay merkezli kredi kuruluşunun yaklaşık 15 ülkeden gelen üyelik başvurularını değerlendirdiğini ve muhtemelen 4 ya da 5 ülkenin kabulünü onaylayacağını söyledi. BRICS ülkeler grubu küresel hasılanın yüzde 31’inden fazlasını oluşturmakta.^[27]

Genişleme gündemiyle düzenlenen zirve ardından BRICS, Suudi Arabistan ve İran dahil 6 ülkeyi birliğe dahil etti.

Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, “Genişleme, BRICS işbirliği için yeni bir başlangıç noktası olacak, işbirliği mekanizmasına yeni bir zindelik katacak, dünya barışını ve kalkınmayı daha fazla güçlendirecek,” derken; ülkesinin üye olarak davet edilmesinden memnuniyetini dile getiren Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal Bin Ferhan, Riyad’ın BRICS ülkeleriyle yatırım hacminin 2022’de 160 milyar doları aştığını aktardı ve İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ise, “büyük başarı” olarak nitelediği üyeliğe kabul edilmenin “çok taraflılığı güçlendireceğini” kaydetti.^[28]

Tüm bunlar, nasıl olursa olsun ABD ve Batı yani emperyalizm için bir soru(n) teşkil ediyordu.

EMPERYALİZMİN NATO’SU

İrtifa kaybeden ABD emperyalizminin NATO’yu ihya etmek için gaza bastığı dünyayı militarize etme girişimleri, sultası altındaki öteki emperyalist ülkelerle birlikte dünyanın birçok bölgesinde (Orta Asya’da, Afganistan’da, Irak’ta, Libya’da, Suriye’de, Somali’de, Sudan’da, Mali’de, Körfez bölgesinde, vb.) savaşlar peydahlaması, kapitalizm için vazgeçilmez enerji kaynaklarına, madenlere ve biyolojik çeşitliliğe ulaşma ve başkalarının ulaşmasını engelleme amacı taşıyor.

Fakat yeni savaşların bir özelliği var: Bu seferki savaşlara “önleyici savaş” deniyor… Bu amaçla artık yönetemez duruma gelen, kitlelerin tepkisini etkisizleştirmekte yetersiz kaldığı düşünülen devletler çökertiliyor, toplumların dokusu yırtılıyor ve sürekli bir kaos ortamına sürükleniyor.

Kolonyalist/ emperyalist devletler dünyanın geri kalanını doğrudan sömürgecilik döneminde “uygarlaştırdılar”, yeni sömürgecilik döneminde ‘kalkındırdılar, şimdilerde, Balkanlaşma ve kaos döneminde de oraları “demokrasi”, “barış”, “özgürlük”, “İnsan haklarıyla” donatıyorlar… Ne demeli, şu insanlık ve uygarlık timsali Batılıların “soylu hizmetlerinin”, ‘hayırlı işlerinin” sonu bir türlü gelmiyor!^[29]

Şiddetin dozajı ile yarıçapının genişletilmesinin emperyalizmin III. Büyük Bunalımı ile doğrudan ilişkisi varken; yeni savaş-çatışma cepheleri de ardı ardına açılmaya devam ediliyor. Bu şaşırtıcı değil, sistemin doğası böyle!

Emperyalist merkezlerin tüm güçleriyle hegemonyalarını perçinleştirmeye, yeni nüfuz alanları oluşturmaya çalıştığı reel-politik denklemde, yaşanan gelişmeleri tesadüflerle açıklamak, rastlantısal olarak değerlendirmek mümkün değil.

Tam da bundan dolayı son dönemlerde ne Batı Afrika’da, ne Ortadoğu’da, ne de Kafkasya’da yaşananlar birbirinden bağımsız ele alınamaz. Büyük güçler arasında şiddetlenen hegemonya, güç kavgasında patlak veren krizlerin, gerilimlerin, çatışmaların hepsi birbiriyle ilintili.

Ukrayna’da kuşatılan Rusya, Batı’ya Afrika’da karşılık verirken, ABD/Batı ise Moskova’nın arka bahçesine sızarak Kafkasya ve Orta Asya’dan yanıt veriyor. Son dönemlerde iki sıcak bölgede yaşananlar bu durumu teyit eder durumda.^[30]

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan’ın, “Ukrayna’nın geleceği NATO’dadır,”^[31] vurgusu NATO’nun emperyalist askeri bir örgüt olması yanında siyasi bir örgüt olduğu ve bu işleviyle de ABD’nin üye ülkeleri denetim altında tutma aracı olduğunu ortaya koyuyor.

Kolay mı?

“NATO, küresel kapitalizmin dünya halklarını içinde tuttuğu ‘sürekli savaş’ rejiminin temel aktörü durumda”yken;^[32] kuruluşunun 74. yıl dönümünde Finlandiya’ya da asker konuşlandırma peşindeyken; Rusya’ya karşı Ukrayna’ya her türlü desteği sağlayan örgütün genişleme hamlelerinin yeni gerilimlere yol açacağını “es” geçiyor.

11-12 Temmuz 2023 tarihinde Vilnius Zirvesi’nde NATO’nun savunma ve caydırma yeteneklerinin geliştirilmesi kararlaştırıldı. NATO’nun resmi ifadesine göre, ittifak, Soğuk Savaş’tan bu yana en tehlikeli ve önceden kestirilemeyen güvenlik ortamı ile yüz yüzedir.

NATO, yeni dünya düzeni için devam etmekte olan küresel güç mücadelesinde, ABD’nin korumaya çalıştığı dünya düzenine karşı çıkan Rusya’yı çevreleme aracına dönüşmüştür.

Rusya’yı kuşatan, Çin’i tehdit ilan eden NATO, Kremlin’in burnunun dibinde Litvanya’da Vilnius Zirvesi’ni düzenlerken; bir Atlantik örgütü olarak Pasifik ülkesi Japonya’yı da saflarına katması gündemdeydi…

SORU(N)LARIYLA ABD SALDIRGANLIĞI

Federico García Lorca’nın, “New York ürkütücü, hilkat garibesi bir şey. Sokaklarında yitip gitmeyi seviyorum, ama biliyorum ki New York dünyanın en büyük yalanı. O makinelerle dolu bir Senegal.” “Feci, soğuk, acımasız bir yerdir Wall Street. Dünyanın dört bucağından oraya altın nehirleri akar ve ölüm onu izler. Yalnızca orada toptan bir ruh yoksunluğu hissedersin: Üçten ötesini sayamayan bir sürü insan, altıdan fazla sayamayanları güdüyor, saf bilime burun kıvırıyor, ve şimdiki ana şeytansı bir saygı duyuyor. Ve feci olan şu ki, sokağı dolduran kalabalık, dünyanın hep aynı kalacağına inanıyor ve o dev makineyi gece gündüz, sonsuza dek işletmenin kendi görevleri olduğunu düşünüyorlar”…

“Bazı burjuva ülkelerde (ABD, İngiltere, Federal Almanya, vb.) sınıf mücadelesinin siyasal gelişiminin, seçime dayalı temsil eşiğini bir türlü aşamadığını görüyoruz: Dolayısıyla bu ülkelerde parlamento içinde yaşanan uzlaşmazlıklar, sınıflar arasındaki gerçek uzlaşmazlıkların çok uzak, hatta tamamen çarpıtılmış belirtileri olmaktan öteye geçmiyor”…^[33]

Noam Chomsky’nin, “ABD’de herkes yasadışı göçmendir-yerli rezervasyonlarında yaşayanlar dışında herkes,” betimlemesindeki ABD’de bazıları demokrasiden söz ediyor; sanki ABD’de demokrasi varmış gibi…

Sanki ABD’deki en varlıklı kesimin tepesindeki yüzde 1’lik grubun toplam serveti, en yoksul kesimin yüzde 50’sinin toplam servetinin 15 katından fazla değilmiş gibi…

Sanki ülkede beyazlara oranla 6 kat daha fazla siyah, polis tarafından öldürmemiş gibi…

Herkesin malumu: ABD emperyalizminin dünya düzeni, kurumları ile birlikte Amerikan çıkarlarını öncelemiş, savaşları, yoksulluğu önleyememiş, küresel barışı, gelir dağılımında adaleti sağlayamamış, yüzyılın felâketi iklim krizine karşı çare üretememiştir. Dünyada, ABD militarizminin korumaya çalıştığı bu düzenin eskidiğine, değişmesi gereken bencil bir düzen olduğuna ilişkin genel bir kanaat oluşmuştur.

ABD, dünyanın en güçlü ordusuna sahip olsa da sorunlu bir ülkedir. ‘US National Dept Clock’a göre ABD’nin ulusal borcu 33.925, toplam borcu 103.788, federal bütçe açığı 1.765 trilyon dolardır. ABD’de yaşayanların 43 milyonu yoksul, 610 bini evsiz, 27 milyonu sigortasızdır; 41.3 milyon kişi gıda yardımı ile hayatını sürdürmektedir. Bu ülkede her yıl 120 bin kişi uyuşturucu nedeni ile ölmektedir. ABD’nin toplam dış ticaret açığı 1.04 trilyon, Çin ile dış ticaret açığı ise 181 milyar dolardır.

Bütün bu veriler ABD’nin iç cephesinin sorunlu ve istismara açık olduğunu göstermektedir. Gelir dağılımındaki adaletsizlik, ABD’de iç güvenliği giderek tehdit eden unsura dönüşmektedir. ‘Statista’nın verilerine göre, 2022 yılının üçüncü çeyreğinde bu ülkede tepedeki yüzde onluk kısım servetin yüzde 68’ine, alttaki yüzde ellilik kısım ise sadece yüzde 3.3’üne sahipti.

ABD’nin demografik yapısı da önemli bir güvenlik hassasiyetidir. Nüfusun yüzde 12.4’ünü siyahiler, 18.7’sini Hispanikler, yüzde 6’sını ise Asyalılar olmak üzere mutsuz azınlıklar oluşturmaktadır.

Amerika kötü yönetilmektedir ve bu ülkede liderlik sorunu vardır. Ülkenin geleceği konusunda karamsar olan Beyaz Anglo-Saksonların oluşturduğu terör örgütlerinin sayısı artmaktadır.

Onu “güçlü kılan” doların toplam küresel para rezervinin yüzde doksanını oluşturması ve küresel ticaretin büyük bir kısmının hâlâ ABD’nin kurduğu altyapı üzerinden ve onun kontrolünde yapılmasıdır.

ABD’nin küresel rolünü ve küresel jeopolitiği olumsuz etkileyen asıl unsur ise ekonomiktir, bu ülkenin üretim kapasitesi ile ilgilidir. İkinci Dünya Savaşı sonrasında küresel üretimin yarısını gerçekleştiren ABD’nin küresel üretimdeki payı artık sadece dörtte biridir. ABD bu alanda Çin ile rekabette başarısız olmaktadır. IMF tahminlerine göre, daha çok hizmet üretimine dayalı ABD ekonomisi 2023’de yüzde 1.6, 2024’de 1.1 büyürken mal üretimine dayalı Çin ekonomisi ise 2023’de 5.2, 2024’de 4.5 büyüyecektir.

XXI. yüzyılın ilk çeyreği tamamlanırken ABD, sözde kurallara dayalı düzeni askeri gücü, müttefikleri/ortakları ile askeri önlemlerle, Asya-Pasifik, Avrupa ve Ortadoğu coğrafyalarında sürdürmek çabasındadır.^[34]

Ve bu çaba Başkan Joe Biden yönetiminin çılgın ve obsesif Neo-Con’larının çizdiği ABD dış politikasının (iç de dahil) kriz içinde debelenen oligarşik bir saldırganlığında somutlanmaktadır.

Şurası görülmeli: Kapitalist sistem yapısal bir krizin girdabında, emperyalist tahakkümde çatlaklar var. Bu duruma ilişkin ‘Monthly Review’ baş editör John Bellamy Foster Amerikan emperyalizminin rolünü sorgularken şöyle yazıyor; “1949’da Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği arasında Soğuk Savaş vardı. McCarthycilik yaygındı, sendikalar saldırı altındaydı ve güneyin kurumsallaşmış ırkçılığı tüm iktidar sisteminin ayrılmaz bir parçasıydı. ABD’nin termonükleer denemeleri yeni bir ekolojist hareketin ortaya çıkmasına vesile olurken, kadınlar derin bir sömürü sistemi içerisinde ev içine itildi. Tüm bunlar olurken de ABD’nin emperyal rolü, ‘biçim olarak demokratik, içerik olarak plütokratik’ olan daha baskıcı bir devlet aygıtına yol açtı.”

ABD’nin emperyal rolü o tarihten bu yana değişmedi diyen Foster, şöyle devam eder: “Şu anda yeniden canlanan McCarthycilik ile birlikte Yeni Soğuk Savaş’ın ortasındayız. NATO’nun başındaki Washington, Ukrayna’da Rusya’yı istikrarsızlaştırmayı amaçlayan bir vekâlet savaşı yürütürken, Tayvan konusunda Çin’i geniş çaplı bir savaşla tehdit ediyor. Küresel nükleer imha hayaletinin küresel ekolojik imhada bir karşılığı var. İşçiler, kapitalist sınıfın sendikalara yönelik saldırılarıyla yüzleşirken, yaşam koşullarının kötüleşmesi karşısında yeniden canlanan bir sınıf mücadelesine girişmişlerdir. Black Lives Matter, ırkçılığın ABD sisteminin merkezinde yer almaya devam ettiğini gösterdi. Gerici güçlerin harekete geçmesiyle birlikte kadınların kürtaj hakları ellerinden alınırken, trans bireyler sürekli saldırı altında.”

Foster’a göre İkinci Dünya Savaşı sonrası erken dönem ile günümüz arasında kesin paralellikler varsa da, bugün insanlığın karşı karşıya olduğu tehlikeler, sermayenin yapısal krizi ve bunun olası sonuçları nedeniyle çok daha büyük.

Foster şöyle aktarır: “Amerika Birleşik Devletleri’nin ve diğer çekirdek kapitalist devletlerin göreli ekonomik gerilemesi, tekelci kapitalizm altında birikimin durgunlaşmasına bağlanabilir. Bu durgunluk, birbirini izleyen finansal balonlarla birlikte ancak kısmen telafi edilebilmiştir. (Yaşananlar) artık hızla aşınmakta olan ABD hegemonyasına dayalı doların hâkimiyetinin devamını gerektirmektedir.”

Foster yazısında çarpıcı detaylara yer verir: “ABD ekonomisinin dünya GSYİH’sindeki payı 1950’de yüzde 50 iken 2021’de yüzde 23’e geriledi. Buna karşılık Çin’in dünya GSYİH’sindeki payı 1950’de yüzde 5 iken 2021’de yüzde 18’e yükseldi.”

Tüm mesele de esasında burada yatıyor. Bu gerçeklik ışığında emperyal düzeninin tehlikede olduğunu gören Washington, tek kutuplu bir dünya düzenini güvence altına almak için askeri saldırganlığına hız verdi. Dünyanın dört bir yanında üs açmaya devam eden ABD emperyalizmi, NATO’nun genişlemesiyle birlikte askeri müdahalelerinin temposunu arttırarak gerileyen hegemonyasını tahkim etme arayışında.

Ukrayna’da sürdürülen esasında bir “vekâlet savaşı” olan çatışma Amerikan emperyalizminin bir varoluşsal hamlesidir. Bu etkinlik, nüfuz mücadelesi Ukrayna ile de sınırlı kalmayacaktır. Çoktan “En büyük tehdit” ilan edilen Çin sırada bekliyor. Hint-Pasifik hattına yapılan yığınaktan da bunu pekâlâ görebiliyoruz.

Gerileyen hegemon gücün yarattığı boşluğu dolduran yeni hegemonik aktörlerin varlığı çok kutuplu bir sisteme kapı aralarken tüm bu yaşananlar büyük bir sancıya yol açıyor.

Foster’ın da vurguladığı gibi, aradan geçen 74 yılda değişen pek bir şey yok. Koşullar, yaşananlar aynı, mücadele baki.^[35]

Bu yolda ABD, İngiltere ve Avustralya ortak nükleer denizaltı projesinin detaylarını paylaştı. İngiltere lideri Sunak AUKUS İttifakı’nda Avustralya’nın nükleer güç sahibi yapılacak olmasına tepki gösteren Çin’i hedef aldı.

ABD, İngiltere ve Avustralya arasında 2021’de nükleer denizaltı teknolojisi alanında işbirliğini öngören “AUKUS” anlaşması imzalandı. Üç ülkenin isimlerinin İngilizcedeki kısaltmasından oluşan “AUKUS” güvenlik anlaşması kapsamında Güney Avustralya eyaletinin başkenti Adelaide’deki tersanelerde en az 8 nükleer enerjiyle çalışan denizaltı inşa edilecek. Anlaşma uyarınca, Avustralya’nın sahip olacağı nükleer enerjili denizaltılar, Hint-Pasifik’te taraf ülkelerin çıkarlarını savunacak.

• 2023’ten başlayarak Avustralya askeri, ABD ve İngiltere Donanması’nda eğitim alacak.
• 2030’ların başlarında ABD, Avustralya’ya 3 adet Virginia sınıfı denizaltı verecek.
• 2030’ların sonunda İngiltere ilk SSN-AUKUS’u Kraliyet Donanmasına teslim edecek.
• 2040’ların başında Avustralya’da inşa edilen ilk SSN-AUKUS donanmaya verilecek.^[36]

Evet Hint-Pasifik’te Çin’e karşı ittifak içinde cephe hattını sağlamlaştırmaya çalışan ABD, Japonya ile Güney Kore arasında 12 yıl sonra başkanlar düzeyinde ilk görüşmeyi örgütleyip, AUKUS’un yanına yeni üçlü ittifak eklendi; JAPHUS.

Tokyo’da buluşan Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk-yeol ve Japonya Başbakanı Kişida Fumio ‘hassas meseleler’e rağmen iki ülke ilişkilerinin geliştirilmesi için mutabık kaldı.

Çin’i küresel tehdit algılamasında “baş tehdit” ilan eden ABD, İngiltere ve Avustralya ile birlikte oluşturduğu AUKUS ittifakının liderleri Tokyo’daki zirveden hemen önce Kaliforniya’da bir araya gelmiş ve AUKUS Zirvesi’nde Avustralya’nın nükleer güç sahibi olması için yol haritası belirlenmişti.

Washington AUKUS’un yanında şimdi de “entegre caydırıcılık” stratejisi kapsamında ABD-Japonya-Filipinler’i kapsayan saha sonra buna Güney Kore’nin de eklemleneceği bir hat kuruyor.

Japonya-Filipinler-ABD (JAPHUS) üçlü ittifakı özellikle Tayvan ve Güney Çin Denizi’ndeki adalar sorununda aktif olacak. Washington’ın pasifik stratejisinde önemli bir işlen üstlenmesi JAPHUS, Çin’i Pasifik’te tamamen kuşatmayı hedefliyor.^[37]

Bu amaçla ABD bir süredir askerileştirdiği ve NATO zirvelerine davet ettiği iki müttefikini, Japonya ve Güney Kore’yi, merkezinde kendisinin olduğu üçlü bir ittifakta bir araya getirmeye çalışıyor. Biden bu amaçla 18 Ağustos 2023’de Camp David’de Japonya ve Güney Kore liderlerini ağırladı.

Ortak bildiride Camp David’den “üçlü ittifak” değil, “üçlü ortaklık” çıktı.

Diğer yandan ABD Başkanı Joe Biden, Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk-yeol ve Japonya Başbakanı Kişida Fumio’nun anlaştığı üçlü ortaklık bildirisi, ABD’nin temel hedefini de açıkça ortaya koyuyor. Zira bildiri Çin’i, Kore Demokratik Halk Cumhuriyeti’ni (Kuzey Kore) ve Rusya’yı hedef alıyor.

ABD, Çin’i “baş rakip” ilan ettiğinden beri Asya-Pasifik’te bu ülkeye karşı çevreleme uygulamaya çalışıyor. Bunun için de üçgenler, dörtgenler, beşgenler inşa ederek bunları birbirine zincirlemeye çalışıyor.

1) Beş Göz: Bölgede zaten Soğuk Savaş’tan kalma bir organizasyondu. ABD, İngiltere, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda’nın bu ortaklığı, esas olarak bir istihbarat ortaklığıdır.

2) QUAD (Dörtlü Güvenlik Ortaklığı): ABD’nin Hindistan, Japonya ve Avustralya’yla 2007’de oluşturduğu dörtlü ortaklık, “stratejik güvenlik diyalogu”ndan öteye pek geçemedi.

3) AUKUS: ABD, İngiltere ve Avustralya’nın bu ortaklığı, yapısı nedeniyle ABD açısından en ileri organizasyon. Zira üçlü birliktelik, bir nevi “pakt” özelliğinde. Temel hedefi Avustralya’yı Çin’e karşı nükleer üs hâline getirmek.

4) Ve ABD, Japonya, Güney Kore üçlü ortaklığı…

ABD, Hindistan’dan başlayarak Japonya’ya kadar uzanan geniş bir yay ile Çin’i kuşatmaya yönelirken; askeri cephe inşa etmeye çalışıyor.^[38]

Bununla bağıntılı olarak ABD, Çin’i çevrelemeyi esas alan Asya-Pasifik stratejisinde Hindistan’dan sonra Vietnam’ı önemli bir faktör olarak görüyor. ABD bu nedenle Vietnam’la ilişkilerini geliştirmeyi hedefliyor. Biden bu amaçla 2023’ün Eylül ayında Vietnam’ı ziyaret etti ve ABD-Vietnam ilişkilerini “kapsamlı stratejik ortaklığa” yükseltti. Yine ABD’nin bölgedeki en önemli müttefiki Japonya da 2023’ün Kasım ayında Vietnam’la ilişkilerini “kapsamlı stratejik ortaklığa” yükseltmişti.^[39]

Özetle ABD emperyalizmi saldırgan yığınak oluştururken; Tayvan’daki askeri varlığını 4 katına çıkaran Washington, Ukrayna Savaşı’nın sonrasında yeni krizler yaratıyor.^[40] Çin’i Tayvan üzerinden kışkırtmaya devam eden ABD, adadaki asker sayısını dört katına çıkaracağını duyurdu.

Ve atılan her adımın hedefinde Çin vardı!

“SARI EJDERHA” ÇİN

“Tempus fugit/ Zaman uçar” deyişindeki hızla uluslararası ilişkiler, tarihin sahnesine “Sarı Ejderha” Çin’i çıkartırken; Pekin’in artan etkinliği dikkat çekici belirleyicilikte oldu.

Bunun böyle olmasında belirleyici faktör Çin’in ekonomi-politik realitesiyken; Çin tartışmasız 40 yılın kalkınma şampiyonu, Japonya ve Güney Kore’den sonra Doğu Asya’nın üçüncü kalkınma mucizesiydi. 1978-2011 kesitinde yılda ortalama yüzde 10 büyüyen Çin’in, 2012-2021 döneminde ortalama büyüme hızı ise yüzde 6.7 oldu.^[41]

Çin, pek çok alanı domine ederken; ‘Avustralya Stratejik Politika Enstitüsü/ The Australian Strategic Policy Institute’nün araştırması ülkenin teknoloji alanındaki üstünlüğünü ortaya koyuyordu: 44 teknoloji alanının 37’sinde liderliği elinde bulunduran Çin, sadece 7 alanda ABD’nin gerisindeydi.^[42]

Bir başka anlatımla: 2020’de Batı yüzde 5.4 oranında küçülürken Çin yüzde 2.3’lük büyüme gerçekleştirdi. 2020-2021’de Çin ekonomisi açık farkla ilk sıradaydı.

Birkaç ayrıntı ekleyelim: 2020’de Batı ekonomilerinde ihracat yüzde 7 oranında gerilerken Çin’in ihracatı yüzde 3.6 arttı; dünya ticaretinin yüzde 14’üne ulaştı. 1981 sonrasında tek bir ülkenin ulaşabildiği en yüksek oran… Dış ticaret fazlası, Trump’ın ticaret savaşına rağmen 535 milyar dolara ulaştı.

Bu gelişmeler, Çin’in ulusal parası RMB’yi dolara karşı yüzde 6 oranında değerlendirdi. Bu sayede Çin’in dış yatırımlarının alım gücü yükseldi.^[43]

Dünya Bankası 2001 verilerine göre, Çin’in ekonomik büyüklüğü, ABD’nin tam sekizde biriydi. 2022’de ise piyasa fiyatları temelinde Çin’in GSYH’si, 19.9 trilyon dolara karşı 25.35 trilyon dolar hesabıyla ABD’nin yüzde 78.5’i civarında seyrediyordu.^[44]

Kişi başına milli gelir bakımından dünya ortalaması 2020’de yüzde 4.3 oranında azalırken, Çin’de yüzde 2 arttı. 2021’de dünya ortalaması yüzde 4.8, Çin’de yüzde 8 oldu.^[45]

Denilebilir ki 1.6 milyar insanla dünya nüfusunun yüzde 20’sini oluşturan Çin’in gelişmesi sadece bu ülkeyi değil tüm insanlığı ve uluslararası ilişkileri ilgilendirmektedir.

Bunlara istinaden ve hegemonik gerilemesinden ötürü ABD’nin Pekin’i hasım ilan ettiği tabloda Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, “Ulusun güvenliğinin giderek istikrarsız ve belirsiz hâle geldiğinden, Çin’in savaşa hazırlanmaya odaklanacağını”^[46] belirtirken; Çin Savunma Bakanı Wei Fenghe de, ABD’li mevkidaşı Lloyd Austin’e Tayvan’ın bağımsızlığını ilan etmesi hâlinde “Savaş başlatmakta tereddüt etmeyeceklerini” açıkladı.^[47]

ABD ile Çin arasındaki rekabetin mekânı Pasifik’te sular durulmazken; Washington’un Tayvan’a 500 milyon dolarlık askeri satışı onaylamasına tepki gösteren Çin’in orduyu Ada çevresine yönlendirmesi, tansiyonu tekrar yükseltti. Bölgede etkisini artırmak isteyen ABD ise Filipinler, Japonya ve Avustralya ile tatbikatlar düzenledi.^[48]

Çin hava ve deniz kuvvetlerinin katıldığı askeri tatbikat, Tayvan tarafından kınanırken Tayvan Savunma Bakanlığı, Ada çevresinde Çin’e ait 45 askeri hava aracı ve 9 savaş gemisinin tespit edildiğini açıkladı;^[49] bu gergin ortamda Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, ABD Dışişleri Bakanı Anthony Blinken ile görüşmesinde “İnsanlığın geleceği ve kaderi ABD ve Çin’in bir arada yaşamanın doğru yolunu bulup bulamayacağına bağlıdır,”^[50] diyecekti.

Tayvan krizi tırmanırken, bu kadar da değil! Ukrayna Savaşı’nın jeopolitik kırılmalar yarattığı bir dönemde sadece ABD’nin değil, dünyanın gözü de Pekin’deydi.

Çünkü Ukrayna krizi, Rusya’yı tükettiği ve Batı’yı (özellikle Almanya ve Fransa üzerindeki olumsuz ekonomik etkilerini göz önünde bulundurursak daha çok AB’yi) toplumsal ve ekonomik anlamda tedirgin etmeye devam ettiği ölçüde, siyasal boşluğu doldurma girişimlerine kârlı bir alan açıyordu.

Denilebilir ki Xi Jinping liderliğinde Çin yeni dönemin startını verirken Washington da, Güney Kore ve Japonya arasındaki ittifak hattını güçlendirip, Seul ile Tokyo’yu önemli partneri ilan etti.

Asya-Pasifik’teki hareketlilik dikkat çekici gelişmelere sahne olurken; 2022’de “Tayvan için savaşı göze alacaklarını” açıklayan Beyaz Saray, kışkırtmalarını sürdürüyordu.

ABD emperyalizminin “küresel tehdit” algılamasında birinci sıraya oturtulan Çin bir yandan Washington’a karşı diplomatik hamleleri devreye sokuyor; bir yandan da Ortadoğu ve Güney Amerika’da Washington’ı kızdıracak manevralar yapıyor.

İran ile Suudi Arabistan arasında yedi yıl sonra Çin’in devreye girmesiyle diplomatik ilişkiler yeniden başlardı. Örneğin Bahreyn de sıraya girdi. Petrol zengini küçük Körfez ülkesi Bahreyn’le ekonomik ve siyasi ilişkilerini artıran Pekin’in hamleleri sonuç verdi. Bahreyn ile İran arasında, ilişkileri normalleştirme konusunda doğrudan ikili görüşmelerin başladığı belirtildi.

VE ORTADOĞU CEPHESİ

ABD emperyalizminin, Asya Pasifik’e hapsetmeye çalıştığı Çin’le mücadelesinde Ortadoğu artık kaçınılmaz bir cepheye dönüştü; bu arada Pekin, önemli bir diplomasi hamlesine daha sahne oldu. Filistin Devlet Başkanı Mahmud Abbas ile Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, stratejik ortaklık ilan ederek “Çin Halk Cumhuriyeti ve Filistin Devleti Arasında Stratejik Ortak İlişkilerinin Kurulmasına İlişkin Ortak Açıklama”^[51] yayımladılar.

ABD Başkanı Joe Biden’ın: “Bir İsrail olmasaydı, bir tane icat etmek zorunda kalırdık” sözü İsrail-Filistin meselesinin tarihsel bağlamı ve ABD’nin Ortadoğu politikasının anlamını ortaya koyarken; Çin’in Filistin konusundaki tavrı önemlidir. Çünkü ABD, AB, Rusya ve BM’den oluşan Ortadoğu Dörtlüsü, Putin’in de belirttiği gibi ABD tarafından çalıştırılmıyor; ABD ve AB’nin Ortadoğu Dörtlüsü’nden ayrı arabuluculukları ise zor, çünkü İsrail’in yanındalar. Bu durumda Çin (ve Rusya)’nın Filistin’e desteği, ABD ve AB’yi dengeleyebilecektir.

Öte yandan Afrika’nın ardından Ortadoğu’da da etkisini artırma arayışındaki Çin’in Devlet Başkanı Xi Jinping, ABD ile Riyad arasında petrol anlaşmazlığı yaşanırken Suudi Arabistan’a gitti. Xi, ABD’nin sadık müttefiki Riyad ile ilişkileri ilerletmeyi hedeflerken; iki taraf arasındaki ticaret hacmi, Çin-Arap İşbirliği Forumu’nun kurulduğu 2004’te 36.7 milyar dolardan, 2021’de 330 milyar dolara yükseldi.

Ekonomik verilere göre, Suudi Arabistan ile Çin arasındaki ticaret hacmi 2022’nin ilk 10 ayında 2021’in aynı dönemine göre yüzde 37.4 artarak 97 milyar doları aştı. Ayrıca bu dönemde Suudi Arabistan’ın Çin’e ihracatı yüzde 45 artışla 66 milyar doları, Çin’in Suudi Arabistan’a ihracatı ise yüzde 23.3 artışla 30 milyar doları aştı.^[52]

Çin’in, ABD’nin Ortadoğu’da güç kaybetmesiyle öne çıkan siyaset boşluğuna talip olması; “Çin’in İran ile Suudi Arabistan’ı bir araya getirme girişimi, Pekin’e İngiliz ve Amerikan askeri varlığının ardından Körfez’de bir askeri üs kapısı aralayabilir.

Başkan Xi Jinping görevdeki üçüncü dönemine başlarken Çin’in bir zamanlar düşük profilli olan dış politikasını terk ettiği ve artık küresel çıkarlarını koruyan emperyal bir devlet olarak kendini göstermeye çalıştığı görülüyor.

Bu imajın nedeni, ülkenin iddialı yeni İpek Yolu girişimi olan Kuşak ve Yol İnisiyatifi (BRI) olarak da bilinen girişimdir. İran İpek Yolu’nun kara tarafında, Suudi Arabistan ve Körfez bölgesi de bu projenin deniz bağlantısında kritik bir role sahip. Xi’nin Riyad’a ziyaretinin nedeni, bu proje için İran ve Suudi Arabistan arasındaki uzun süreli çıkmazlara çözüm üretmekti. İlk önce, hem İran hem de Amerika Çin’in, Suudi Arabistan ile olan temaslarından ötürü endişeliydi. Ancak Xi’nin bu ziyareti, iki Ortadoğu ülkesinin 7 yıllık anlaşmazlıklarını iyileştiren, ‘oyun değiştiren’ hamleydi. Çin’in Ortadoğu’ya stratejik yatırımının altında ise enerji kaynaklarını ve marketi korumak isteği yatıyor. Çin, Suudi Arabistan’ın ürettiği ham petrolün en büyük alıcısı. 2021’de Arabistan’dan 81 milyon metrik ton değerinde ithalat yapıldı. Yaklaşık 43,93 milyar dolar.

Çin, ABD’nin Ortadoğu’daki rolünü baltalamaya çalışmıyor. Aksine Çin, son 3 başkanının değişmesiyle oluşan zayıflıktan dolayı ABD’nin, Ortadoğu’da güç kaybetmesinden yararlanıyor. Obama, Suudi ve Körfez’in çıkarlarını göz önünde bulundurarak İran ile nükleer anlaşma yapmayı önceledi. Obama’nın başkanlığında İran’ın müttefikleri Irak, Suriye ve Lübnan’a hâkim olmaya çalıştı. Dahası Yemen’deki Husi İsyanı, Babülmendeb’e doğru ilerledi.”^[53]

BDT İLE AB’YE GELİNCE

Uluslararası ilişkiler tablosunda BDT (Rusya) ile AB’ye gelince; her ikisi de Jean de La Bruyere’nin ifadesindeki üzere “Gerçek, çoğu zaman, çoğunluğun inandığının tam tersidir,” diye betimlenmesi mümkün bir irtifa kaybından malûl ve “Medice cura te ipsum/ Doktor sen önce kendini iyileştir” dedirten pozisyondadırlar!

ABD emperyalizmi Rusya ile “Çin’e karşı benimsediği şahin politikanın Avrupalı müttefikleri tarafından da benimsenmesi için bastırıyor. Ancak AB Dışişleri ve Güvenlik Politikaları Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, Avrupa Parlamentosu’ndaki konuşmasında Çin ile işbirliği vurgusu yaptı.”^[54]

Ayrıca Çin ziyaretinde Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, “Çin’in Ukrayna’daki savaşta çözüme yardımcı olabileceğini” savunup, “Çin ile stratejik bir ortaklığı yeniden başlatmak istiyoruz,”^[55] dedirtip; yine resmi ziyaret dönüşü ‘Politico’ya demecinde Macron, “ABD’nin takipçisi” olması yolundaki baskıya direnmesi gerektiğini söyleyip; Tayvan sorununa da atıfta bulunarak Çin ve ABD arasındaki gerilime Avrupa’nın taraf olmaktan kaçınması gerektiğini ifade etti.^[56]

Başkanlığı döneminde bir NATO ülkesinin liderinin “Faturamızı ödeyemezsek ve Rusya bize saldırırsa ne yaparsınız?” diye sorduğunu, ona yanıt olarak “Sizi korumaya gelmeyiz. Hatta Rusya’nın dilediğini yapması için onları teşvik ederim” diyen Donald Trump’ın ifadesindeki ABD’siz bir AB, uluslararası planda belirleyici bir aktör olabilme kapasitesine sahip değil; Almanya, Fransa ve Polonya dışişleri bakanlarını bir araya getiren görüşmede Ukrayna’ya desteğin yanı sıra NATO ittifakının yararları, Rusya’nın bir AB ülkesini işgal olasılığı, özellikle de savunma konusunda Avrupa’nın alternatif bir mekanizmaya ihtiyaç duyması gibi mesajlar öne çıksa da ‘Weimar Üçgeni’nin ortak açıklamasındaki ifadeler, Avrupa’daki ruh hâlini iyi özetliyor: “Bu toplantı, uluslararası ilişkilerin muğlaklık, öngörülemezlik, belirsizlik ve istikrarsızlıkla nitelendiği bir dönemde gerçekleşiyor…”^[57]

Ukrayna Savaşı ile Rusya’nın hâli de AB’den pek farklı değil!

70’lik Vladimir Putin’in çöküşe geçtiği ve bir Pandora kutusunun açıldığı da bir gerçek; kanayan yara Ukrayna, “Putin’in istikrar mitos”unu^[58] sonlandırdı.

Yani, Ukrayna Savaşı ile Rusya’nın hâli de AB’den pek farklı değil!

Rusya her zaman uluslararası kamuoyunun ilgi alanı olmuşken ve Ukrayna-Rusya Savaşı söz konusu ilgi daha da arttırmışken; kanayan yara Ukrayna ile “Wagner İsyanı” “Putin’in istikrar mitos”unu^[59] sonlandırdı.

Hatta dünyada nükleer çatışma olasılığının arttığı uyarısını dilendiren Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Dmitriy Medvedev’in, “Gerekirse Rusya’nın nükleer silah kullanmakta tereddüt etmeyeceği” ifadesiyle, Soğuk Savaş’tan daha tehlikeli eşiğe ulaşıldığına dikkat çekmesi vaziyetin vahametini ortaya koyuyor!^[60]

NİHAYET!

Buraya dek ifadeye gayret ettiğim uluslararası ilişkiler ya da daha doğru bir deyişle yeniden paylaşım tablosunda ABD-Batı bloğu hegemonik gücünü kaybederken; verili düzen(sizliğ)ini koruyabilmek için şiddet kullanmaktan başka çaresinin kalmadığı bir güzergâhtadır. Bu da “III. Dünya Savaşı” korkusunu besleyip, reelleştiriyor.

Tam da bu koordinatlarda Bertolt Brecht’in, “Öyle şeyler vardır ki insanın susmaya, sessizce geçiştirmeye ya da eğretilemenin (istiarenin) örtüsü altına saklanmaya hakkı yoktur”; Søren Kierkegaard’ın, “Hayat yalnızca geriye dönük bir şekilde anlaşılabilir ama ileriye dönük bir şekilde yaşanmalıdır,” uyarıları eşliğinde Özgen Acar’ın, “Bu gidişle yolumuz ‘III. Dünya Savaşı’!”^[61] uyarısına kulak verip, ABD “Global Firepower”ın silahlanma verilerine göz atmakta yarar var.

Bu tabloda Umberto Eco’nun, “Ne yani böylesi korkunç bir dünyanın bir de cehennemi mi var?” sorusunun altını bir kez daha çizerek; “… ‘Normal’ dediğimiz şey ancak onun karşıtı olan bir eylemle, yani ‘anormal’, ‘aşırı’, ya da devrimci bir eylemle karşı karşıya geldiği zaman tam olarak ortaya çıkar. Normal ‘normalliği’nden böylece sıyrılınca, insanın kuraldışı olduğu duygusu kendisini aşar ve içinde yaşadığı tarihsel ânın tümüne ulaşır,”^[63] yanıtını toplumsallaştırmalıyız.

Ve elbette, “Non est ad astra mollis e terris via/ Dünyadan yıldızlara kolay bir yol yoktur” gerçeğini ve V. İ. Lenin’in, “Bizim ‘barış programımız’ emperyalist güçlerin ve emperyalist burjuvazinin demokratik bir barış sağlayamayacağını açıklamalıdır,”^[64] uyarısını bir an dahi “es” geçmeden!

19 Şubat 2024, İstanbul.

N O T L A R

^[1] José Saramago, Körlük, çev: Işık Ergüden, Kırmızı Kedi Yay., 2022.

^[2] Gürsel Köksal, “Alman Generalinden Dünya Savaşı Uyarısı”, Birgün, 23 Aralık 2023, s.10.

^[3] Ergin Yıldızoğlu, “Küreselleşme, Kaos ve Soykırım”, Cumhuriyet, 22 Ocak 2024, s.11.

^[4] Ergin Yıldızoğlu, “2024’e Girerken (4) Liberal Demokrasinin Son Baharı”, Cumhuriyet, 25 Aralık 2023, s.11.

^[5] Yusuf Tuna Koç, “Yıl Geçtikçe İnsanlık Daha Geriye Gidiyor”, Birgün Pazar, 7 Ocak 2024, s.10.

^[6] Norman Lock, Boğuntulu Masallar, çev: Celal Üster, Notos Yay., 2013.

^[7] Albert Camus, Veba, çev: Oktay Akbal, Varlık Yay., 1960, s.249.

^[8] M. Birol Güger, “Kneissl: Dünyanın Ağırlık Merkezi Değişiyor”, Cumhuriyet, 2 Nisan 2023, s.7.

^[9] Ergin Yıldızoğlu, “… ‘Yeni Ortaçağ’da Türkiye”, Cumhuriyet, 12 Şubat 2024, s.9.

^[10] Ergin Yıldızoğlu, “Kaybet-Kaybet Günleri”, Cumhuriyet, 15 Şubat 2024, s.9.

^[11] “Hegemonya” kavramı bir ülkenin, başka bir ülkenin iç ve dış ekonomik, siyasi hatta askeri tercihlerini zora başvurmaya gerek kalmadan yönlendirebilme kapasitesini betimler. Bu kapasite, liderliğine rıza almak ile şiddet uygulama potansiyeli arasındaki, özel bir ilişkiye dayanır. Liderlik, çekici bir örnek sunmaya, hegemonya alanındaki ekonomik, siyasi sorunlara uygun çözümler (kurallar, model, piyasa, kaynak) sunabilmeye, “hegemonya düzenini” meşrulaştırıcı bir söylem üretebilmeye dayanır. Şiddet uygulama potansiyeli de askeri alanda rakipsiz olmakla ilgilidir.

^[12] Onur İşçi, “Uluslararası Adalet ve ‘Küresel Güney’…”, Birgün, 6 Ocak 2024, s.10.

^[13] Ergin Yıldızoğlu, “2024’e girerken 3 ‘Büyük belirsizlik’…”, Cumhuriyet, 18 Aralık 2023, s.9.

^[14] Çevrim Çeviren, “Soli Özel: NATO Yeniden Yapılandırılıyor”, Birgün, 16 Temmuz 2023, s.4.

^[15] Ergin Yıldızoğlu, “Her Şey, Her Yerde Aynı Zamanda”, Cumhuriyet, 1 Mayıs 2023, s.11.

^[16] “Dünya Batı’dan İbaret Değil”, Birgün, 22 Mart 2023, s.11.

^[17] İbrahim Varlı, “100 Yıllık Değişim”, Birgün, 29 Mart 2023, s.11.

^[18] “Çin’den ABD’ye: Suriye’yi Artık Yağmalama”, Birgün, 24 Eylül 2022, s.11.

^[19] Yaren Çolak, “Oktay Değirmenci: Satrancın Veziri: Pekin”, Birgün, 8 Nisan 2023, s.11.

^[20] “Şi’nin Körfez Açılımı”, Birgün, 8 Aralık 2022, s.11.

^[21] Ergin Yıldızoğlu, “Hamleler Hızlandı”, Cumhuriyet, 16 Mart 2023, s.9.

^[22] Violeta Stratan İlbasmış, “Asimetrik Rusya-Çin İlişkileri”, Cumhuriyet, 21 Nisan 2023, s.2.

^[23] Mehmet Ali Güller, “NATO’nun Genişlemesi, Savaşın Genişlemesidir”, Cumhuriyet, 6 Mayıs 2023, s.7.

^[24] Mehmet Ali Güller, “ABD’nin Hedefi: Avustralya-Japonya Hattı”, Cumhuriyet, 31 Temmuz 2023, s.7.

^[25] Murat Çakır, “Dünyanın Kutupları Oluşmakta Olan Yeni Jeopolitik Karakteristik Üzerine”, Politika Gazetesi, Yıl:9, No:86, 24 Nisan 2023, s.18-19.

^[26] İlhan Uzgel, “Çok Kutuplu Dünya Düzeni Çözüm Değil”, Birgün, 5 Nisan 2023, s.10.

^[27] “Çok Kutuplu Düzen”, Birgün, 23 Ağustos 2023, s.11.

^[28] Umut Can Fırtına, “Stratejik Genişleme Hamlesi”, Birgün, 25 Ağustos 2023, s.11.

^[29] Fikret Başkaya, “… ‘Birleşmemiş’ Milletler Örgütü…”, Yeni Yaşam, 5 Aralık 2023, s.10.

^[30] İbrahim Varlı, “Emperyalizmin Bunalımı”, Birgün, 7 Eylül 2023, s.11.

^[31] “NATO Avrupa Savaşını Başlatma Kararı Aldı”, Cumhuriyet, 16 Temmuz 2023, s.7.

^[32] “Ahmet Murat Aytaç: NATO, Küresel Bir Savaş Makinesidir”, Evrensel, 10 Temmuz 2023, s.7.

^[33] Louis Althusser, İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları, çev: Alp Tümertekin, İthaki Yay., 2006, s.19.

^[34] Nejat Eslen, “2024 Yılı ve Sonrası: Küresel Kaos”, Cumhuriyet, 30 Aralık 2023, s.2.

^[35] İbrahim Varlı, “Tarihin Tekerrürü Değişimin Sancısı”, Birgün, 14 Haziran 2023, s.14.

^[36] “Tehlikeli İttifak”, Birgün, 15 Mart 2023, s.11.

^[37] “İttifak Sarmalı”, Birgün, 17 Mart 2023, s.11.

^[38] Mehmet Ali Güller, “ABD’nin ‘Asya-NATO’su’ Çabası”, Cumhuriyet, 21 Ağustos 2023, s.7.

^[39] Mehmet Ali Güller, “ABD Kışkırtmasına Karşı Sosyalist Dayanışma”, Cumhuriyet, 16 Aralık 2023, s.7.

^[40] “Sıra Asya’ya Geldi”, Birgün, 25 Şubat 2023, s.10.

^[41] Selim Somçağ, “Çin Nereye Koşuyor?-2”, 11 Kasım 2022… https://www.cumhuriyet.com.tr/yazarlar/selim-somcag/cin-nereye-kosuyor-2-2001605

^[42] “Çin 44 Teknoloji Alanının 37’sinde ABD’nin Önünde Yer Alıyor”, 20 Mart 2023… https://www.avrupademokrat2.com/cin-44-teknoloji-alaninin-37sinde-abdnin-onunde-yer-aliyor/

^[43] Korkut Boratav, “Çin Komünist Partisi ABD’ye Meydan Okuyor”, 23 Ocak 2021… https://odakdergisi.com/cin-komunist-partisi-abdye-meydan-okuyor/

^[44] Hayri Kozanoğlu, “Çin’in ‘Ortak Refah’ Arayışı”, Birgün Pazar, Yıl:19, No:805, 14 Ağustos 2022, s.8.

^[45] Burak Gürel, “ÇKP 20. Kongresi, Kasım 2022 Eylem Dalgası ve Çin’in Geleceği (2): Xi’nin On Yıllık İcraatı”, 1 Aralık 2022… https://gercekgazetesi1.net/uluslararasi/ckp-20-kongresi-kasim-2022-eylem-dalgasi-ve-cinin-gelecegi-2-xinin-yillik-icraati

^[46] “Çin: Savaşa Hazırlanmaya Odaklanacağız”, 8 Kasım 2022… https://www.dokuz8haber.net/cinden-dunyayi-korkutan-aciklama-savasa-hazirlanmaya-odaklanacagiz

^[47] “Çin: Savaş Başlatmakta Tereddüt Etmeyeceğiz”, 11 Haziran 2022… https://rojnameyanewroz3.com/cin-savas-baslatmakta/

^[48] “Pasifik’te Restleşme”, Birgün, 28 Ağustos 2023, s.11.

^[49] “Ada Çevresinde Ziyaret Gerilimi”, Birgün, 21 Ağustos 2023, s.11.

^[50] “İnsanlığın Geleceği ve Kaderi, ABD-Çin İlişkilerine Bağlı”, Cumhuriyet, 20 Haziran 2023, s.7.

^[51] Mehmet Ali Güller, “Filistin, Çin’in Stratejik Ortağı”, Cumhuriyet, 24 Haziran 2023, s.7.

^[52] “Şi’nin Körfez Açılımı”, Birgün, 8 Aralık 2022, s.11.

^[53] Wissam Sade, “Çin, Ortadoğu’ya Nasıl Şekil Veriyor?”, Birgün, 3 Ağustos 2023, s.11.

^[54] Stefan Wolff, “Çin-AB İlişkisi Kritik Dönemde”, Birgün, 5 Aralık 2022, s.11.

^[55] “Macron: Kendimizi Çin’den Ayıramamalıyız”, Cumhuriyet, 6 Nisan 2023, s.7.

^[56] Zeynep Çam, “Macron’un Çin Ziyaretinin İpuçları”, Cumhuriyet, 26 Nisan 2023, s.7.

^[57] Elçin Poyrazlar, “Avrupa’nın NATO’su”, Cumhuriyet, 16 Şubat 2024, s.7.

^[58] Nilgün Cerrahoğlu, “Moskova’daki Gölge Oyunu”, Cumhuriyet, 2 Temmuz 2023, s.2.

^[59] Nilgün Cerrahoğlu, “Moskova’daki Gölge Oyunu”, Cumhuriyet, 2 Temmuz 2023, s.2.

^[60] “Böyle Giderse Yeni Savaş Kaçınılmaz”, Birgün, 26 Nisan 2023, s.11.

^[61] Özgen Acar, “… ‘3. Dünya Savaşı’na Doğru! (1)”, Cumhuriyet, 2 Şubat 2024, s.8.

^[62] Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI), 2022’de en çok silah ve askeri hizmet satışı yapan ilk 100 savunma sanayi şirketini açıkladı. Listede dört Türk şirketi yer alıyor. 60’ıncı sırada ASELSAN, 76’ncı sırada Baykar, 82’nci sırasında Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) ve 100’üncü sırasında da Roketsan yer alıyor. SIPRI raporuna göre ilk 100’de yer alan Avrupa’daki 26 şirketin silah satışları 2022’de yüzde 0.9 artarak 121 milyar dolara ulaştı. (“SIPRI 2022: Silahlar Ortadoğu’dan”, Cumhuriyet, 5 Aralık 2023, s.8.)

^[63] John Berger-Jean Mohr, Yedinci Adam-Avrupa’da Bir Göçmen İşçinin Hikâyesi, çev: Cevat Çapan, Metis Kitap, 2018.

^[64] V. İ. Lenin, “Barış Programı”… https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1916/mar/25.htm

Merkez Bankası Başkanı Hafize Hanım’ın “görevden affını” talep etmesi her ne kadar Türkiye’nin saygın (!) ekonomi çevrelerinde bomba etkisi yaratmış olsa da bu haber Kaldıraç dergisi okurlarının yaklaşık bir ay öncesinden bildiği bir gelişmenin ürünü idi. Onlar için hiç de sürpriz olmadı bu durum (Bkz. “Hafize Hanım ne yapmak istiyor?”, Kaldıraç, Sayı 270, s. 78-80, Ocak 2024, İstanbul). Ülke ekonomisinin saygın (!) çevreleri, muhalif (!) medya ve elbette kerameti kendinden menkul sosyal medyamız hanımefendinin Hürriyet gazetesinin genel yayın yönetmenine vermiş olduğu röportaj sonrası derhal durumdan vazife çıkartıp (!) Hafize Hanım’ın maaşı, serveti gibi son derece önemli (!) konuların derinliklerine dalmışken Kaldıraç röportajın şifrelerini çözmüş ve Hanımefendi’nin istifa hazırlığı içinde olduğunu yazmıştı.

Ocak ayının hemen başlarında Merkez Bankası başkanının görev tanımı dışında olmasına rağmen Türkiye’ye dolaylı sermaye yatırımcısı bulmak amacı ile yapılan ABD seyahati ve bu gezinin yirmi altı gün gibi hayli uzun bir süre devam etmesi “Hanımefendi acaba Türkiye’ye yatırım yapacak kuruluş mu yoksa kendisi için yeni bir iş mi arıyor?” sorusunu akla getirmiş olsa da bunun üzerinde de fazla durulmadı. Ne zaman ki Büşra Bozkurt isimli “başörtülü bacım”ın CİMER’e yaptığı yazılı şikâyet medyaya servis edildi Hafize Hanım yine gündemin üst sıralarında bir yere oturdu şikâyetçi taze ile birlikte.

Toplumca pek severiz mağdur/mağdurelere sahip çıkmayı. Bu kez de öyle oldu. Herkes birleşti işini kaybeden genç kadının etrafında. Yazılı ve görsel medya da sosyal medya da yeni bir konu bulmuştu kendine. Özellikle görsel medya ve YouTube kanalları coştu bir anda.

Pek prim vermem bu tür haber ve görsellere. Sorgulamadan, değerlendirme yapmadan atlamam habere. Bu kez de öyle yaptım ve medyanın üzerinde durmadığı bir ayrıntı benim gözümde önem kazandı. “Başörtülü bacım” ayrıntısı.

Başörtülü bacım fazla mesaiye kaldığı takdirde yuvasına karşı sorumluluklarını yerine getiremeyeceğini beyan ettiği için işten çıkarılmıştı. Bu insafsızlıktı.

Suçlamalar birbiri ardına gelirken hiç kimsenin aklına “iyi ya akşam mesaiye kaldığın zaman kocan gitsin çocuğunuzu okuldan almaya” demeyi düşünmedi. Ya da memleketteki yüzbinlerce işletmede benzer sorunu yaşayan çok sayıda kadın nasıl bir çözüm bulmuşlar acaba, diye sormadı nedense.

Mağdure hanım şöyle bir profil çiziyor:

Başörtülü, hanım hanımcık, çalışıyor ama yuvasına (!) karşı olan sorumluluklarının da bilincinde. Kocasına hizmette (!) kusur etmiyor besbelli. Tam da cumhurbaşkanlığı koltuğunda oturan şahsın ve onun da içinde bulunduğu ittifakın hayalindeki çalışan Türk kadını. Çalışıyor ama aynı zamanda müşfik bir anne ve fedakâr bir eş ve daha bir sürü şey.

En önemli şey ise daha modern bir görüntü veren, özgüveni yüksek tutumu ile astlarını rahatlıkla yönetebilen ve eşini işlerine bulaştırmayan bir profil çizen Hafize Gaye Erkan Hanım’la karşılaştırıldığında iki zıt kimliğin ortaya çıkması.

Şimdi filmi geriye saralım:

Kaldıraç’ın Temmuz 2023 sayısında yayınlanan “Türkiye ekonomisinde kayyum dönemi” başlıklı yazıda sözü edilen bazı konuları hatırlatarak başlayalım.

Adına “cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi” denilen ucubenin yerle bir ettiği ekonomik ortamda girdik 2023 seçimlerine. Küresel finans çevreleri cumhurbaşkanının göreve devam etmesinden yana idiler çünkü kendisini gerek bu çevreler gerekse bunlar tarafından yönlendirilen siyasi yapılar için çok kullanışlı bir hâle getirmişti. Lakin para ve maliye politikaları canını sıkmakta idi bu çevrelerin. Seçim öncesi bir mutabakata varıldı. Nas politikası terk edilecek ve gerçekçi bir ekonomi politikası izlenmesinin yolu açılacak. Bu mutabakatın ürünü olarak Mehmet Şimşek’in maliye bakanlığı önceden kararlaştırılmıştı. Merkez Bankası başkanının da bu politika tahtında atanması gerekiyordu. Hafize Hanım’ın isminde uzlaşma sağlandı. Cv’si düzgün, iyi eğitim görmüş, küresel finans çevrelerinin beklentilerinin ne olduğunu bilen ve bu beklentilere yanıt verebilecek yetenekleri olan biri idi. Tabii 2022 yılı başına kadar yöneticisi olduğu ve 2023 yılında iflas eden “First Republic Bank” müşterilerinin onun hakkında “bankacılık kurallarını ihlal etmek ve kamuoyuna yanıltıcı bilgi vermek” iddiası ile dava açıldığı gizlendi kamuoyundan.*

Üniversiteden mezun olduktan sonra Türkiye’den ayrılan ve nerede ise çeyrek yüzyıl boyunca buraları “arada bir ziyaret edilesi tatil ülkesi” olarak gören bu şahsın kamuoyuna tanıtılması için alelacele bir köşe açıldı Dünya gazetesinde.

İlk yazısı 8 Mart gününe denk gelmişti. Başlığı da hayli ilginç bulmuştum: “Finansta Kadının Adı Yok”. Hafifçe feminizm sosuna bulanmış, Kemalist çeşnilerle tatlandırılmış bir mesaj vermişti ilk yazısında. Muhalefetin seküler çevrelerine “merhaba” diyordu adeta. Sanırım 10 kadar yazısı yayınlandı bu gazetede. Sade suya tirit yazılar. Ama adının duyulmasına yetmişti işte. Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turu sonrası kesildi yazıların arkası.

Hafize Hanım, Merkez Bankası başkanı olarak atanınca kimse yadırgamadı. Muhaliflerin seküler kesiminden bile eleştiri gelmedi. Ne de olsa çağdaş görünümlü, derli toplu bir kadındı üstelik de liyakat sahibi idi. Daha ne olsun?

İşte tam burada bir parantez açmak gerekiyor. Nedir liyakat sahibi olmak? Ya da şöyle soralım soruyu: Ünlü okullarda başarılı bir öğrenim hayatı geçirmiş olmak liyakat sahibi olmak için yeterli midir?

Yanıt HAYIR.

Ünlü okullardan başarılı derecelerle mezun olmak insanın bir işe kabul edilmesini kolaylaştıracak nedenler olabilir. Liyakat ise başka bir şey. İnsanın herhangi bir konuda liyakat sahibi olabilmesi her şeyden önce o konuda yapmış olduğu çalışmalara ve bu çalışmalarındaki başarılarına bağlıdır ancak.

Merkez Bankası gibi bir ülkenin finans politikalarını yönlendirme ve ülke parasının değerini koruma konusunda birincil rol oynayan bir kurumun başındaki insanın öncelikle makro ekonomi alanında deneyim sahibi olması, devletin para ve maliye politikaları alanında bilgi ve deneyim birikimi yapmış olması gerekir. Dahası uzun yıllar kurumda değişik pozisyonlarda çalışmış ve üstlenmiş olduğu görevleri başarı ile tamamlayarak başkanlık görevine layık olduğunu kanıtlamış olması gerekir. Bir zamanlar bu kriterler göz önüne alınarak belirlenirdi Merkez Bankası başkanları. Söz gelimi Hafize Hanım ile eşdeğer bir öğrenim gördüğünü ifade edebileceğimiz Süreyya Serdengeçti (Galatasaray Lisesi, ODTÜ, ABD’de doktora) bu göreve atanana kadar tam otuz yıl görev yapmıştır Merkez Bankası bünyesinde.

Öğrenim yaşamı dışında, kurumdaki başarı ve yeterliğin daha önemli olduğunun canlı örneği ise Durmuş Yılmaz’dır. Tapu kadastro meslek lisesi mezunudur bu şahıs. Hayli mütevazı bir öğrenim yaşamı sonrasında istihdam edildiği bankada otuz altı yıllık bir deneyim sonrasında başkan olmuş ve 2009 yılında “Euromoney” dergisi tarafından “Yılın Merkez Bankası Başkanı” unvanına layık görülmüştür.

Bu örnekleri gördükten sonra bir kez daha bakalım şimdi. Üniversiteden mezun olduktan sonra Türkiye’yi terk etmiş, burayı yıllar boyu sadece bir tatil ülkesi olarak görmüş, Türkiye’de herhangi bir kuruluşta bir gün bile çalışmamış birisi Merkez Bankası başkanlığı görevi için “liyakat sahibi olabilir mi?” Üstelik hanımefendinin ABD’de de makro ekonomik politikalar, para maliye konuları ile ilgili bir deneyimi olmadığı gibi orada da kamu deneyimi yok. Özel bankalarda çalışmış, ünlü zenginlere yatırım danışmanlığı yapmış biri o. Merkez Bankası başkanlığı görevi için liyakat sahibi olabilir mi?**

Bu konular hiç sorgulanmadı muhalefet tarafından. Küresel finans çevrelerinin Türkiye’den beklentilerini karşılayacak biri olması ve cumhurbaşkanının koltuğunda bir süre daha rahat oturabilmesini sağlayacak uygulamaları gerçekleştirebilecek donanıma sahip olması yeterli idi bu göreve atanmasına. Dış görünümü ve kadın olması ile de muhalefetin seküler kesiminin sempatisini kazanmıştı. Daha ne olsun?

“Harika Türk Kızı” tanıtımı ile oturdu koltuğuna ve kendisinden beklenenleri yerine getirmeye başladı (Yedi ay zarfında TCMB politika faizi %8,5’ten %45’e çıktı, TL yabancı paralar karşısında değer yitirmeye devam etti ve enflasyonun önüne geçilemedi. Böylece küresel finans çevrelerinin Türkiye’de para kazanabilmeleri için uygun ortam yaratıldı).

İşler fena gitmiyordu gitmesine ama bir doku uyuşmazlığı vardı iktidar çevreleri ile Merkez Bankası Başkanı arasında. Her şeyden önce siyasi iktidar çevreleri ile hiçbir yakınlığı, iktidar partisi veya ortaklarından birinin etkili isimlerinden biri ile akrabalığı yoktu. Rahatsızlık verici bir durumdu bu ve iktidar çevrelerine güven telkin etmesinin önünde bir engel oluşturmakta idi. Öte yandan giyim kuşamı ve özgüvenli davranışları ile iktidar çevrelerinin yaratmak istediği “çalışan Türk kadını” imajına ters bir görünüm arz etmekte idi. Bu nedenle yerine uygun bir aday bulunması hâlinde gönderilmesi daha ilk günden düşünülmeye başlanmıştı.

Öte yandan Merkez Bankası Başkanı da pek mutlu değildi burada. Belki beklediği itibarı görememiş olmasından belki de siyasi çevrelerin işine sık sık burunlarını sokmak istemelerinden. Mutlu değildi ve anavatanını (yani ABD’yi) özlemekte idi. Üstelik son zamanlarda bir sorun daha çıkmıştı karşısına. OVP denilen belgede gerek $ gerekse enflasyon için konulan hedefler küresel finans çevrelerinin Türkiye’den bekledikleri ile çelişmekte idi. Yakın gelecekte seçim vardı ve siyaset faiz artışını bir süreliğine de olsa frenleme yanlısı idi. Küresel finans çevreleri ile siyasetin beklentileri arasında sıkışıp kalmış, açıkçası bunalmıştı.

Böyle bir ortamda ve ruh hâli içinde verdi Hürriyet gazetesine röportajı. Orada gerek küresel gerekse yerel finans çevrelerine mesajlar vermiş ve “elinizi çabuk tutun faizlerin bundan sonra yükselmesi çok zor olacak” demek istemişti.

Sonrasında Hazine ve Maliye Bakanı’nın gitmesi gereken “tanıtım toplantılarına” kendisinin gitmesi siyasi çevrelerle varılmış mutabakatın sonucu idi kanımca. Hanımefendi bu seyahat süresince bundan sonraki kariyerini ABD’de sürdürebilecek olanaklar yaratmaya çalıştı orada kaldığı 26 gün boyunca. Yoksa görülmüş şey değildi Merkez Bankası başkanının 26 gün boyunca makamından uzak kalması (TC’nin 100 yıllık tarihinde bir örneği daha yok).

Onun seyahatte bulunduğu süre zarfında da kazanlar kaynatıldı burada. Özel hayat üzerinden algı yaratılması da dâhil olmak üzere pek çok yöntem kullanılarak daha yedi ay önce “müthiş Türk kızı”, “en genç finans profesörü” gibi sloganlarla parlatıp Merkez Bankası başkanlığına paraşütle indirdikleri Hafize Hanım’a yönelik kampanya başlatıldı ve hanımefendi ABD’de bulunduğu süre zarfında büyük bir itibar kaybına uğradı.

Onun hakkında çıkarılan dedikodular ne kadar gerçeği yansıtıyor, bilmiyorum. Bunları sorgulamadım. Ancak işaret fişeğini yakmış olan Büşra Bozkurt’un anlattıkları bende bu hanımın özel olarak seçilmiş olduğu izlenimini yarattı.

Öncelikle belirtmem gerekir ki işin kaybeden biri eğer haksız işten çıkarmaya maruz kaldığını düşünüyorsa başvuracağı yer CİMER değil iş mahkemesidir Buraya başvurur ve işe iade davası açar.

CİMER, hizmet akdi feshedilen birinin işe iadesini sağlamaya yetkili makam değildir.

İşini yitiren hanımın iddialarının gerçek olup olmadığını bilmek olası değil. Ancak bazı olayların şüyuu vukuundan beterdir. Tam da öyle bir olay yaşanmıştır.

Kişisel kanım bu “başörtülü bacım”ın özellikle siyasiler tarafından seçilmiş olduğudur. Bu hanım vermiş olduğu görüntü ile bir yandan Merkez Bankası Başkanı’nın mütedeyyin çevrelerde hızla itibar kaybetmesini sağlamış, bir yandan da siyasi iktidarda olanların çizmiş olduğu “yerli ve milli” çalışan kadın modeline uyum gösterenlere sahip çıkılacağı kanısını kuvvetlendirmiştir. İşten çıkarma olayının ise Hafize Hanım’ın babasının talimatı ile gerçekleştiği konusunu pek inandırıcı bulmadığımı belirteyim.

Kaldı ki CİMER’in kendisine yapılan şikâyetleri saklı tutarak inceleme gibi bir sorumluluğu varken şikâyetin medyaya yansıtılmış olması da bu düşüncemi kuvvetlendiren bir bulgudur.

Ortaya atılan diğer iddialara gelince, kanıtı olamayan bir dizi suçlama sadece. Kanıt?

Peki Hafize Hanım ne yaptı ABD’de? Para bulabildi mi? Beklendiği kadar değil. Kariyerini orada devam ettirecek bir alan açabildi mi kendisine? Hayır.

Eğer açmış olsa idi Türkiye’ye döndüğünde cumhurbaşkanı ile görüşme talebinde bulunmaz aleyhine oluşan havayı görür görmez istifa ederdi.

Bir süre daha görevde kalmak ve bu süre zarfında kendisine uygun yeni bir iş olanağı yaratma fırsatlarını kollamak amacı ile döndü Türkiye’ye.

Ancak kısa zamanda durumun farkına vardı ve artık TCMB başkanı koltuğunda oturmasının kendisine bir yarar sağlamayacağını anlayıp istifasını açıkladı sosyal medya hesabından. İşin ilginç yanı ise nerede ise bu açıklama ile eş anlı olarak yayınlanan Resmî Gazete, hanımefendinin “görevden alındığını” yazmakta idi. Devlet ve bir bürokratı “seni işten çıkardım”, “hayır sen çıkarmadın ben istifa ettim” kavgası yaşamıştı. Bu da 100 yıllık TC tarihinde ilk kez rastlanan bir olay. Sanırım benzerlerine ancak Yeşilçam filmlerinde rastlanabilecek bir kavga idi yaşanan.

Bana kalırsa Hafize Hanım gelecekteki kariyerini olumsuz etkilememesi için istifa ettiğini duyurdu. Öyle ya TC Resmî Gazete’de yazan sadece dar bir çevre tarafından izlenirken onun sosyal medyadaki paylaşımı tüm dünyada izlenebilecekti.

Bundan sonra ne yapar Hafize Hanım?

Bir süre tatil yapar. Tebdil-i kıyafet yapmadan market fiyatlarını inceler, apartman görevlisi Sadık Abi’ye danışmadan olan biteni öğrenebilme olanağına da sahip artık.

Siyasi rüzgârlar yön değiştirmediği sürece kamuda iş verilmez ona. Özel sektörde de kimse ona iş vermeye cesaret edemez. Zaten buna ihtiyacı da yok. Yeni bir işe girmediği takdirde başkanlık yaptığı dönemde aldığı maaşı alma hakkına sahip iki yıl boyunca. Türkiye’de kaldığı sürece bol bol yeter bu maaş. Bu arada ABD’de hakkında açılmış olan dava sürecini izler. Kendisi için tehlikeli bir durum kalmadığı takdirde döner anavatanına.

Orada yeni bir işe başlar ve yeni bir yaşam kurar kendine. Burada yaşayanlar ise unutur giderler onu.

Küresel ekonominin kriterlerine uygun

“yerli ve milli” bir başkan Fatih

Hafize Hanım’ın görevden alınması sonrası boşalan koltuk için iki aday vardı: Osman Cevdet Akçay ve Fatih Karahan.

Devlet aklı Osman Cevdet Akçay’ın başkan olmasını gerektirirdi. Çünkü Osman Bey doktora sonrasında Türkiye’de öğretim üyeliği yapmış tam 17 yıl. Üstelik taşranın adı sanı bilinmeyen üniversitelerinde değil; önce Boğaziçi Üniversitesi’nde ardından da Koç Üniversitesi’nde. Daha sonra YKB bünyesinde baş ekonomist olarak görüyoruz onu. Ardından da kamuda görev üstlenmiş. Hazine ve Maliye Bakanlığında baş danışman olmuş. Ülkeyi biliyor, tanıyor, devleti tanıyor, sonuçta Maliye Bakanlığı bünyesinde çalışmış olduğu için Merkez Bankası hakkında da bilgisi var elbette. ABD doktoralı olduğu için küresel ekonominin de rahle-i tedrisinden geçmiş. Bu pozisyon için hayli uygun. Üstelik tüm yazılı çalışmaları da para ve maliye politikaları üzerine. Hayli makalesi var.

Fatih Karahan ise üniversiteyi bitirdikten sonra ABD’ye gitmiş ve doktora sonrasında orada çalışmış yıllarca. Bankacı olmasına bankacı da ABD’de görev yaptığı bankalarda işgücü piyasaları ve ürün piyasaları alanında*** deneyim sahibi olmuş. Para ve maliye politikaları ile ilgili bir deneyimi yok. Eğer oldu ise de Amazon bünyesinde sadece altı ay devam eden baş ekonomistlik görevi süresince olmuştur. O da dolaylı olarak. Ağustos 2023’te Merkez Bankası başkan yardımcılığı görevine atanıncaya kadar bir günlük çalışması bile yok burada. Ne ülke mevzuatını biliyor ne de bankayı tanıyor. Tıpkı Hafize Hanım gibi. Elbette o da küresel ekonominin kriterlerine uygun olarak yetişmiş biri. İngilizceyi ise Türkçeden daha iyi kullanıyor.

Akil bir karşılaştırma sonucu Cevdet Bey’in atanması gerekirken ve tüm piyasalar bu kararı beklerken yine siyaset girdi devreye. Cevdet Bey’in en önemli eksiğini ortaya çıkardı. Beyefendi yıllardır Türkiye’de çalışmasına üstelik bir dönem kamuda görev yapmış olmasına karşın siyasilerle içli dışlı olmamış, her daim mesafeli kalmıştı. Üstelik iktidar partisi ya da ortaklarından birinde çalışan, yöneticilik yapan bir yakını da yoktu. Onun bu özelliği bir sakınca olarak görüldü siyaset tarafından. Başkanlık görevine atanacak kişinin AK Partili olması gerektiğini düşündü siyaset.

Fatih Karahan bu nedenle seçildi.

Daha atama kararnamesinin mürekkebi kurumadan hakkında söylentiler başlamıştı “FG Cemaati mensubu” diye, muhalefeti destekleyen medya organlarında. Elbette sosyal medya köpürdü bu bilgi (!) ile. Ne de olsa Pennsylvania’da doktora yapmıştı. Haberi duyuran Halk TV sunucusunun öyle bir anlatımı ve bu anlatımı destekleyen öyle bir beden dili vardı ki, “dilini de bedenini de eşek arısı soksun” dedirtti bana.

Muhalif medya Merkez Bankası yeni başkanının cemaat mensubu olduğu bilgisini verirken onun Pennsylvania’da doktora yapmış olmasının yanında Today’s Zaman adlı gazetenin, bu kuruma devlet tarafından el konulmadan önceki son genel yayın yönetmeni olan Sevgi Akarçeşme ile yine cemaatin yazarlarından Fuat Baran’ın tvitlerine dayandırdılar yorumlarını. Her iki tvit de Can Dündar tarafından RT edilmişti. Ancak konuya böyle bir yaklaşım getirenler Fatih Karahan eğer gerçekten cemaat mensubu ise neden kendi yol arkadaşları tarafından deşifre edildi, sorusunu sormadılar kendilerine.

Cemaat mensubu balonu çabuk söndü. Çünkü Karahan’ın 16 Temmuz 2016 sabahı saat 06’da attığı tvit çıktı ortaya:

“Bugün Türk Milleti destan yazdı. Çanakkale geçilmez dedi”

Bir günde taraf değiştirmez insan, demek cemaat mensubu değilmiş. Ya da çok zayıf olan cemaat ilişkisini önceden kesmiş besbelli.

Bu durum ortaya çıkınca birden ağız değiştirdi muhalif medyanın her ay banka hesaplarına bol sıfırlı meblağlar yatırılan meşhurları. Derhal Merkez Bankası yeni başkanının AK Partili olduğunu, bu değişimin faiz konusunda politika değişimine işaret ettiğini, kısa bir süre içerisinde faiz indirimine gidileceğini “Nas” politikasına dönüleceğini söylemeye başladılar. Zaten Hafize Hanım da bu politika değişimine karşı çıktığı, yerel seçimler öncesinde kesenin ağzını açmak zorunda olan iktidarın para basma yönündeki baskılarına boyun eğmediği için görevden alınmıştı. Biraz daha gayret etseler “kahraman” ilan edeceklerdi kadını. Saçmalamanın bu kadarına pes demeden önce bir fikir geldi aklıma şu muhalefetin ünlü medya mensuplarını istihdam edip gazetelerde, TV kanallarında ve YouTube’da saçmalamasını sağlayanlara bir önerim olacak. Beni işe alsınlar. O anlı şanlı medya mensuplarına ödedikleri paranın yarısına çalışır ve onlardan çok daha iyi saçmalarım isterlerse ☺

Şakayı bir kenara bırakacak olursak Bir gün içerisinde iki farklı yorum geliştiren anlı şanlı medya mensuplarının iddialarının aksine Fatih Karahan ne cemaat mensubu idi ne de bu atama faiz politikasının değişeceğinin işareti. Buyurun işin aslını birlikte izleyelim:

Fatih Bey cemaat ile tanışmış olabilir. Henüz çok genç yaşlarda bir lise öğrencisi iken. Beyefendinin üniversiteye hazırlanmış olduğu yıllarda henüz Kartal İmam Hatip Lisesi dünyanın en saygın eğitim kurumu (!) olmamışken bu FG cemaatinin kurmuş olduğu FEM Dersanesi lise birinci ve ikinci sınıf öğrencileri arasında yaptığı deneme sınavlarında yüksek başarı gösteren öğrencileri tam burslu olarak kuruma kabul eder, onları özel bir sınıfta toplar ve özel olarak eğitirdi. Amaç ise bu gençlerin yüksek puanla öğrenci kabul eden üniversitelere girişini sağlamak ve öğrenimleri sonrası devlet kadrolarına intikallerini gerçekleştirmekti. Bu yolla pek çok öğrenci yetiştirildi ve BOUN, ODTÜ gibi gözde üniversitelerin öğrencisi olmaları sağlandı. Hayır, o yıllarda daha AK Parti kurulmamıştı, cemaat ise sınav sorularını önceden elde edecek kadar güçlü değildi devlet içinde. Yani bu gençler gerçekten başarılı insanlardı ve aldıkları özel eğitim sayesinde başarılı oluyorlardı üniversite giriş sınavlarında.

Özel eğitime gelince, bu iş biraz karışık. Sadece sınav konuları değildi bu gençlere verilen. Söz gelimi 31 Aralık’ta “yeni yıl kutlaması” için bir araya geliyorlar ve Mekke’nin fethini kutluyorlardı. Sömestr tatilinde ise ülkenin dört bucağından seçilen en başarılı öğrenciler ödül olarak cemaatin İstanbul ve Ankara’da kurulu kamp merkezlerine alınmakta, burada ders ve şehir gezileri ile birlikte dinî sohbetlere ve toplu namaz seanslarına katılmakta idiler.

Merkez Bankası yeni başkanının lise son sınıfta iken böyle bir süreci yaşamış olması olası. Olası çünkü aile yapısı gencin böyle bir süreci yaşamasına izin verecek nitelikte.

Babası Dr. Servet Rüştü Karahan’ın poligam olduğu da biliniyor, yaşamını paylaştığı partnerlerinin bu durumdan şikâyetçi olmadıkları ve birbirlerini kabullenmiş oldukları da. Niyetim özel yaşamları kurcalamak değil elbette. Ancak bu yapı Fatih Bey’in nasıl bir aile ortamında yetiştiğini göstermesi bakımından önemli.

Mecliste çoğunluğa sahip partinin kuruluş aşamasında öne çıkan isimlerden biri de Hasan Murat Mercan. Önemli katkılar yapıyor kuruluş aşamasında, bu çabalarının karşılığında ise iki dönem milletvekili oluyor sonrasında ise Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı. Ardından Tokyo’da TC büyükelçisi. Diplomatlık pek hoşuna gitmiş olmalı, Tokyo sonrasında Washington’da büyükelçi oldu. Bu görevi 12 Ocak 2024’te sona erdi. Görevi sona erdi ama parti içindeki saygınlığı devam etmekte. Damadı Alpaslan Bayraktar’ı armağan etti tek adam kabinesine Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı olarak.

Neden mi yazdım bunları? Hasan Murat Mercan, Merkez Bankası’nın çiçeği burnunda başkanının dayısıdır da ondan.

Tekrar babaya dönelim. Dr. Servet Bey de partinin sadık bendelerinden. Hayli emeği var partide. O da milletvekili olmak istemiş ancak özel yaşamındaki durum nedeni ile bu talebi kabul görmemiş. Partinin henüz gerçek kimliğini açığa çıkarmadığı ilk yılları. Bu aile yaşamının açığa çıkması partiye zarar verebilir diye düşünmüş olmalılar.

Lakin Reis Bey’in huyudur; hiçbir hizmeti karşılıksız bırakmaz. Servet Bey de aldı hizmetlerinin (!) karşılığını. Önce SSK Okmeydanı Hastanesi’nin başhekimi bir yıl sonra da SSK Sağlık İşleri Genel Müdürü oluverdi. Bu görevde iken bir yandan da Kızılay başkanvekili idi.

2006 yılında Genel Sağlık Sigortası Genel Müdürlüğü oldu Baba Karahan’ın genel müdür olduğu kuruluşun adı. Yetkileri genişledi. Sadece SSK değil, BAĞ-KUR ve memur emeklilerinin de sağlık hizmetlerini yönetti. Bu hizmetlere yönelik ihaleleri gerçekleştirdi milyarlarca liraya hükmetti. Milletvekilliğini ne yapsın?

2021’de emekli oldu baba Karahan. Bugünlerde Bakırköy’de bir muayenehanesi var. Ayrıca Küçükçekmece’de faaliyet gösteren BHT Clinic İstanbul Tema Hastanesi kadrosunda görev yapıyor. Bunlara ek olarak bir de Uşak’ta kurulu Kanyon Koleji başkanlığını üstlenmiş. Yetmişine gelmiş biri için hayli yoğun bir yaşamı var ☺

Babası, dayısı ve dayısının damadı böylesine AK Parti ile iç içe geçmiş biri Fatih Karahan.

Şimdi bir düşünün. Aileden Ak Partili üstelik yıllarca ABD’de yaşayıp çalışmış, dolayısı ile küresel finans çevrelerinin eğitimini almış biri varken başka aday aranır mı TCMB Başkanlığına?

Peki, bundan sonra nasıl bir politika izleyecek Merkez Bankası?

Muhalif gazetecilerin ve bir kısım muhalif ekonomistin (!) iddia ettikleri gibi “Nas” uygulamalarına dönülmeyecek. Böyle bir uygulama siyasi iktidarın sonu olur. Ancak yakında seçimler var, kesenin ağzı biraz açılıp seçmene bir parmak bal vermek gerek. Bu durumda yapılacak iş belli. Şubat ve mart aylarında TCMB faiz artırımına gitmeyecek. Kredi kartı faizleri de sabit kalacak. Bir ihtimal nisan ayında da devam edecek bu politika. Bu arada yabancı paraların TL karşısındaki değerlenmeleri de kontrol altında tutulacak. Bu durum elbette küresel finans çevrelerinin Türkiye’den beklentileri ile çelişkili. Onların beklentilerinde meydana gelecek kayıplar mayıs ayından itibaren telafi edilecek. Dolayısı ile Mayıs 2024’ten itibaren yeni bir faiz arttırma, yabancı paraların değerinde yükselme, kredi kartı kullanımında yeni sınırlamalar gelecek. Bu gelişmeler OVP’de revizyon yapılmasını gerektirecek. Temmuz 2024’ten itibaren bekleyebiliriz bu revizyonu. Elbette revize hedefler de tutmayacak. Gerçekte neler olabileceğini görebilmek için IMF, World Bank Group, Morgan Stanley, JP Morgan Chase gibi kuruluşların 2024 yılı analizlerine göz atmak gerek.

Sözünü ettiğim kuruluşların raporlarından yola çıkarak yaptığım tahmin ise 2024 yılı sonunda Amerikan Doları’nın 45-50 TL, politika faizinin ise %55-60 arası bir yerde olacağı.

Fatih Karahan ne kadar kalır bu koltukta, diye soracak olursanız, 2025 yılını göreceğini rahatlıkla ifade edebilirim. Sonrası ise ülkede yaşanacak olan gelişmelere bağlı.

* First Republic Bank, ABD’de faaliyet gösteren en büyük bankalardan biri idi. 1 Mayıs 2023 tarihinde iflası açıklandı. Banka JP Morgan’a satıldı. İflasın açıklanmasından bir hafta önce 24 Nisan 2023’te ABD’de polislerin emeklilik planlarını yöneten bir kurum olan City of Hollywood Police Officers’ Retirement System tarafından bankanın eski sekiz yöneticisi hakkında dava açıldı. Davalılar arasında Hafize Gaye Erkan da var. İflas sonrasında bankanın pek çok müşterisi de davacı oldu. Aralarında Hafize Gaye Erkan’ın da bulunduğu kişilere yöneltilen suçlama ise “Periyodik olarak yayınlanan raporlarda yanlış bilgiler vererek yatırımcıları yanlış yönlendirmek, bankacılık yasalarını ihlal etmek” olarak özetlenebilir. Davanın görülmesine eylül ayında başlanacak.

** Adı geçen şahsın bu makama gelmesinde kuşkusuz siyasi duruşunun da önemli bir rolü olmuştur. Ancak burada dikkat edilmesi gereken nokta şahsın uzun yıllar süren bir görev sürecinin ardından Merkez Bankası başkanı koltuğuna oturduğu, bir başka anlatımla paraşütle indirilmediğidir.

*** Fatih Karahan, ağırlıklı olarak farklı sektörlerdeki istihdam ve ücret verilerini inceleyerek yatırım yapacak gelir düzeyinde olanları tespit edip bu kesimlere yönelik bankacılık ürünleri (yatırım fonu, yüksek faiz getirisi, ek avantajlar sağlayan kredi kartları vb.) geliştirmekte idi.

Ekonomi ciddi bir konudur. Öyle gözlerini kapatınca varlığını unutacağınız “şey” değildir. Siz her ne kadar “ben düşünmüyorum, demek ki sen de yoksun” deseniz de, ekonomi, gelir size çarpar ve acıtır. Demek ki ekonomi, ciddi bir konudur ve öyle konuşulması gerekir. Mesela ekonomi konuşurken gülmek, sizin kredi notunuzu düşürür. Ya da ekonomi konuşurken yanlış bir pozisyonda oturuyorsanız, bu sizin “piyasa değerinizi” etkiler. Damat’tan hatırlayın lütfen, ekonomi konuşurken Damat Berat, son derece kavisli el hareketlerine boyun ve baş hareketleri ekliyordu. Peki ne oldu? İşte olmadı. Ciddi iştir ekonomi. Mesela asgarî ücret konusunda konuşmak “ekonomi” konuşmaktır. Türk-İş Başkanı, asgarî ücretin açıklanacağı toplantıya, “katılmak istemez ama fotoğraf karesinde olmaktan da mutluluk duyar” gibi tarif edilebilecek çelişkili hâllerin vereceği “kıvraklıkla” katılınca, piyasa değeri düşmüştür. Artık onun işi zor.

Hele ki borsa ve finansal oyunlar alanı ne denli gelişmiş ise, ekonominin hapşırmaya olan duyarlılığı çok ama çok artıyor. Diyelim siz dedikodu yapıyorsunuz ve komşu kızını çekemiyorsunuz, eğer borsa çok gelişmiş ise, eğer komşu kızı baştan aşağıya iyi CV’li bir “ekonomik varlık” ise, onun geleceğini çok ama çok ciddi bir şekilde etkiliyorsunuz demektir. Borsa ve kumarhane kapitalizminin dedikoduya duyarlılığına “kıskançlık katsayısı” diyebilir miyiz? Sakın bunu burjuva iktisatçılarımız duymasın, hemen böyle bir katsayı keşfederler.

Aslında buraya kadar söylediklerimiz size şaka gibi gelebilir ama elbette değil. Biz Kaldıraç Hareketi’yiz ve onun bir neferi olarak, böylesi ciddi konularda, ayda bir kere yazı yazacaksak, tabii ki ciddi yazarız. Size şaka gibi gelmiş ise, bu durumun trajikomik olmasından kaynaklanmaktadır, yoksa bizim tutumumuz bu değil.

Denilir ki, “savaş, siyasal çıkarların yoğunlaştırılmış hâlidir”, “savaş, siyasetin başka araçlarla sürdürülmesidir.” Ve yine derler ki, siyaset ya da size daha hoş geliyorsa politika, ekonomik çıkarların özlü biçimde ifadesidir. Yani eninde sonunda iş gelir ekonomiye dayanır. İnsan kendi yaşamını sürdürmek için çalışmak zorundadır ve bu çalışma, sınıflı toplumlarda zorunlu (meta zoru veya kırbaç zoru fark etmez) çalışmadır. İşçi ve emekçiler, içinde yaşadığımız kapitalist toplumda, çalıştıkları hâlde yaşayamaz, insanca yaşayamaz hâldedirler. Hayatı üreten işçi ve emekçilerdir ama onlar bu “hayat”ın kırıntılarına mahkûm yaşarlar. Ve gözlerini kapatarak, bu ekonomik gerçeklikten, toplumun sınıflara bölünmüş hâlinden, üretim araçları üzerindeki özel mülkiyet gerçeğinden kurtulmak mümkün değildir.

Konu “ülke ekonomisi” olduğunda, durum biraz olsun komik hâle gelir. Mesela devlet, burjuvaların kasalarını dolduran paraları, tekellerin, holdinglerin kârlarını “ülke ekonomisi” olarak ilan ederler. Derler ki, her kişiye yıllık mesela 11 bin USD gelir kaydedilmektedir. İstatistik, her bilim alanında önemlidir. Ama istatistikî yalan, sadece ve en etkili şekilde ekonomi alanında vardır.

Yalanın tür ve dereceleri vardır: pembe yalan derler ya da düz yalan. Kuyruklu yalan daha kötüsüdür ve gelişmişidir. Ve en gelişmişi, istatistikî yalandır ve rakamlara dayalı olduğu varsayıldığı için, işçi ve emekçiler için en büyük yalandır.

11 bin USD yıllık gelir, elbette 4 kişilik bir aile için 44 bin USD demektir, bu da 1.300.000 TL’den fazla gelir demektir. Oysa gerçek, ocak sonu alınan maaşla, 17.000 x 12 = 204.000 TL yıllık gelirdir. Eğer aileden 2 kişi çalışıyorsa, bu durumda 408.000 TL yıllık gelir anlamına gelir. İşte size gurur kaynağı olan fert başına düşen milli gelir.

Mesela bize “ulusal çıkar” denildi mi, biz, dünyanın tüm işçileri biliriz ki, bu koskoca bir yalandır ve yalanın çerçevelenmiş hâli olarak, devletin her kurumuna asılıdır. Hiçbir burjuva devletin, çerçevelenmiş yalan olarak “ulusal çıkar”dan daha önemli bir fotoğrafı yoktur ki devlet ofislerini süslesin.

Bizim gibi bir ülkede, bu durum biraz daha çıplak hâle geliyor.

İki nedeni vardır: İlki Türkiye sömürge bir ülkedir ve sömürge bir ülkede “ulusal ekonomi” çok daha komik hâle gelmektedir. Mesela tarım politikalarını belirlemek için Cargill firmasının, bu uluslararası tröstün, Erdoğan’ın koltuğunun altına 4 kere “yasa paketi” koymuş olması bu durumdur. Cargill, kendi ülkesinde kendi çıkarlarını “ulusal çıkar” diye yutturabilir. Bunu her kapitalist ülkedeki tekeller zaten yapıyorlar. Ama sömürge bir ülkede, Amerikalı Cargill’in “ulusal çıkar” adına yasalar çıkartması, daha özel bir durumdur. İşte bu durumda “yerli-milli ekonomi” dediklerinde, gerçekten Cem Yılmaz’ın iş bulması mümkün olmaktan çıkar. İş bulabilir ama işini hakkı ile yapacak olsa kodese doğru yola çıkmış demek olur. Demek ki, ilki sömürge ülke olmaktan kaynaklı bir özel hâl vardır. İkincisi, ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik krizdir. Dünya kapitalist sisteminin krizlerini de ithal eden Türkiye ekonomisi, aslında iflas etmiştir. Mesela Arjantin’in yeni Neonazi başbakanı, artık Merkez Bankası’na (MB) ihtiyaç yoktur derken, sadece açık davranmaktadır. Para birimini de ABD Doları hâline getirmek istemesi, Arjantin “ulusal ekonomisi” için, son derece faydalıdır. Ne diyelim? Yine iş komikleşti, trajikomik hâldir bu.

Bizde bu trajikomik durum, her alanda farklı etkilere neden olmaktadır. Mesela birileri dolarları nerelerine sokacağını şaşırdığı için YouTuber hâline gelirken, milyonlarca insan açlıkla boğuşmaktadır ve buna “ülke ekonomisi” denilmektedir. Utanmazca cümbüşler yapanlar, araçlarda pudra şekeri çekenler sesleri çıkanlardır, zira para onlardadır. Milyonlarca insan, nüfusun belki %85’i ise açlıkla, işsizlikle boğuşmaktadır ve sessizdirler. Az sayıda zenginin kahkahaları, on milyonlarca yoksulun sessizliğini bastırmaktadır. Az sayıda kişi parayı ne yapacağını bilemez hâlde iken, on milyonlarca insan onlara hayranlıkla bakarak kırıntılar toplamaya çalışmaktadır. Onlar her şeyi çalıp yağmalarken, ekmek çalan çocuklar yargılanmakta, dövülmektedir. İşte size “ulusal birlik” ve büyük “ülke ekonomisi” kavramı.

Biz bunu, Kaldıraç Hareketi olarak yazdık. Dedik ki, ülke ekonomisi iflas etmiştir ve bu nedenle, alacaklılar bir “uluslararası konsorsiyum” oluşturmuştur. Bunun anlaşması, Mart 2023’te yapılmış olmalıdır, seçimlerden önce olduğu kesin. Bu uluslararası konsorsiyum, bazı gelirlere el koymuş, ilave vergiler ve haraçlar devreye sokmuştur. Ve bu işi yapmak için, yeni Erdoğanlı kabineye güvenmediklerinden, iki memur atamışlardır. Biri Mehmet Şimşek’tir. Kendisi birkaç vatandaşlığı olan birisidir ve daha önce görevinden alınmıştır. İkincisi ise yeni bir isimdir. Kadındır. Ve anne olduğunu yeni öğreniyoruz. Hafize Gaye Erkan’dır ve MB’nin başına getirilmiştir.

Baş ekonomist, her şeyin başı Erdoğan, MB için bir “bayan” bulduğunu söylemiştir. Ama doğru olduğu konusunda şüpheler var. Onu acaba, o mu bulmuştur? Kendisine “önerilmiş” midir? Efendilerin “önerileri” acaba emir denilen şeyin daha sert hâli midir?

Biz söyledik, bu iki isim, uluslararası konsorsiyumun elemanlarıdır. Öyle olduğu anlaşılıyor.

CHP, Kemalist devlet kadroları olduklarını ilan etmiş olanlar, birçok gazeteci, Saray Rejimi’ni “liyakatsizlik” ile suçlamaktaydı. Ama bu iki ismi, “liyakatli” olarak ilan ettiler. Koskocaman CV’leri vardı.

Hırsız için en layık kişi, hırsızlık konusunda deneyimli kişidir. Yalancı için en layık kişi, yalanı efendisinin çıkarına söyleyebilendir. Saray Rejimi’nin her kadro atamasının liyakatsizlikle suçlanmasını yanlış buluyoruz, dahası “ucuz”dur da. Ucuz espri cinsinden ucuz değerlendirmedir. Çünkü Saray için en uygun kadrolar, bugün zaten var olanlardır.

Ama CHP ve Kemalist kadrolar, onların etrafındaki uzmanlar, aslında Gaye Hanım ve Şimşek Efendi’yi liyakatli ilan ederken, kendilerinin de bağlı olduğu uluslararası sermaye cephesinden işe bakmaktadırlar.

Ama ne yazık ki Gaye Hanım ile ilgili dosya erken patladı. Kim bilir, belki de Saray’a alternatif olacağı düşünülmüş olabilir. Kim bilir, belki de birilerine dokunmuştur. Ama sonuçta durum ortada. Bu bir “ulusal ekonomi” yaklaşımı olarak komik bir filmdir. Artık trajedi bölümünün önemi yok, ne de olsa “acıların çocuğu” olma hâli yaygındır. Ve izninizle, konuyu son derece ciddi bir tarzda ele almaktan yanayız.

Ahmet Hakan, Saray’ın prestiji için çalışmaktadır. Bu nedenle Emine Erdoğan ile, “harem” üzerine röportaj yapmıştı. Emine Hanım, bu röportajda, “Harem, bir eğitim kurumudur” demişti. Ahmet Hakan, elbette, bu durumda “efendim harem bir eğitim kurumu ise baş öğretmeni kimdir” diye sormamıştır. Uygundur, Ahmet Hakan tarzı gazetecilik budur.

Ama Ahmet Hakan, Gaye Hanım’la bir röportaj yapmıştır. Gaye Hanım, bu röportajda, aslında devlet memuru gibi konuşmamıştır. Öyle ya, MB Başkanı bir devlet memurudur ve doğrusu sadece MB kararları hakkında konuşur. Ama Gaye Hanım, bu röportajda, apartman yöneticisi hakkında konuşmuştur. MB Başkanı, TÜİK’e karşı apartman yöneticisinin bakış açısı ile konuşmayı seçmiştir. Halkçı diyecektik ama olmadı. Apartman yöneticisi yerine, apartmanın kapıcısı seçilmiş olsaydı, belki olurdu. Gaye Hanım, İstanbul’da kiraların Manhattan’dan pahalı olmasını saçma bulduğunu söylemiştir. Ve Gaye Hanım, Manhattan’da yaşama hayaline karşılık, burada, İstanbul’da evsiz olduğu için babasının evinde kaldığını ilan etmiştir. Gazeteci kılıklı kişi sormamıştır, şu adresteki ev sizin değil mi, dememiştir. Ama Ahmet Hakan, hâlâ yazmaya devam etmekte iken, Gaye Hanım’ın evi olduğu ortaya çıkmıştır.

Bununla kalmamıştır.

Gaye Erkan, annesi ve babasını “makam odası” ile onurlandırmıştır. Öyle ya, biricik kızları MB Başkanı olmuş iken, onlara bir “makam odası” vermesin mi? Vermiştir. Babası, bir kişiyi, Büşra Hanım’ı işten çıkartmıştır. Demek babası etkindir. Büşra Hanım da demek ki devlet memuru değildir. Taşeron firmada çalışmaktadır. Demek ki Merkez Bankası’nda taşeron firma elemanları çalışmaktadır.

Gaye Hanım’ın bir bebeği olduğu ortaya çıkmıştır. Bebek 15 aylık veya 3 yıllık gibi konuşulmaktadır. Bebeğin bakıma ihtiyacı vardır. Emzirme sorunu da var mı henüz net değil. Ama Uğur Dündar, Hafize Gaye Erkan’a sahip çıkarken, bir anne olduğunu vurgulamıştır. Gören de der ki, Uğur Dündar, her annenin emzirme hakkı için, çocuklarını işyerine getirmesini savunmaktadır. Oysa kreş diye bir şey var. Bir tekstil fabrikasında çalışan annenin, kreşe verecek parası olmayabilir. Ama Gaye Hanım’ın böylesi bir parası olma ihtimali vardır. Diyelim ki devletten aldığı para yetmiyor, aylık 160 bin TL imiş, peki ama acaba uluslararası konsorsiyumdan aldığı para da mı yetmiyor?

Gördünüz mü durum ne kadar ciddidir.

Hafize Hanım zor durumdadır.

Mesela ekonomist Zelyut, istikrar adına Hafize Hanım’ın uyarılmasını, görevden alınmamasını savunmaktadır. Çünkü liyakat sistemine uygundur diyecek ama olmuyor. İkaz ile yetinilmeli yoksa ülke ekonomisi mahvolur, diyor. Öyle anlaşılıyor ki, bu görüşü Dündar da paylaşıyor. Yani, uluslararası konsorsiyum devrededir.

Hafize Gaye Erkan, bu sırada ABD’deymiş. Söylentilere göre, kendisi orada para arıyordu. 23 Aralık 2023’te gitmiş Amerika’ya ve o tarihler, Christmas tatilidir ve 2 Ocak’a kadar her yer kapalıdır. Yani, para bulma görüşmeleri olsa olsa 2 Ocak 2024’te başlayabilir. Ülkeye 1 ay sonra dönmesi söz konusudur. Herhâlde bebeği de yanındadır ve herhâlde Uğur Dündar’ın anne Gaye Hanım vurgusuna uygun olarak, annesi ve babası da onunla birliktedir. Bunları henüz bilmiyoruz.

Şimdi, Hafize Hanım, acaba, adına çalıştığı uluslararası konsorsiyumun kendisine sahip çıkmasını mı bekleyecektir? Çünkü “yasal haklarımı arayacağım” demiştir. Yasal haklar, muhtemelen sözleşmeyle belirlenmiştir. Acaba Hafize Gaye Erkan’ın sözleşmesinde hangi haklar vardır? Mesela kreş hakkı var mıdır? Mesela emzirme izni var mıdır? Gaye Hanım, babası ve annesi ile birlikte sendikalı olacak mıdır?

Öyle anlaşılıyor ki Hafize Hanım, bir kişiyi görevden almış ama bu kişi Kartal İmam Hatip mezunu imiş. Bu nedenle onu tekrar göreve iade etmiştir. Bilal Oğlan baskın çıkmıştır. Acaba Hafize Hanım, haklarını almak için gideceği mahkemede bu konuyu da gündeme getirecek midir?

Acaba anayasa mahkemesi konusunda konuşurken Bahçeli, AYM kapatılsın diyebildiğine göre, MB kapatılsın da diyebilecek midir? Öyle ya, Arjantin örneği oradadır. Öyle ya, kara para ekonomisi, MB’nin büyüklüğünün kaç katı hâline gelmiş durumdadır. Ülkenin GSMH’sinden daha fazla kara para ortadadır.

Saray Rejimi, artık biliyoruz, parlamentonun süs, dekor hâline gelmesi hâlidir. Saray Rejimi, tüm burjuva partileri gereksiz hâle getirmiş, hepsi tek bir partinin şebekesi hâline getirilmiştir. Saray Rejimi, iç savaş hukukunu uygulamaktadır. Dışarıda ve içeride savaş hâli, son kabine ile daha da geliştirilmiştir. Saray Rejimi yeni kabinesi ile tam bir savaş kabinesi hâline gelmiştir.

Saray Rejimi, son seçimlerden sonra, ekonomiyi uluslararası konsorsiyuma teslim etmiştir. Bu uluslararası konsorsiyum için önde olan şey, borçların tahsili ve buna bağlı işlerdir. Savaş için tetikçi bir devlet ile, ekonominin uluslararası konsorsiyumun denetimine alınması hâli birbirine sıkı sıkıya bağlıdır. ABD’nin Filistin savaşı ile Ortadoğu planları daha da hızlanmış, birçok güçlük oluşmuştur. Bu durum, TC devletini de etkilemektedir. İran’a savaş konusunda görevlerini yerine getirmesi, dün kadar kolay değildir. Bu durum, birçok şeyi de etkilemektedir. MB’deki durum da bunun içindedir. ABD’nin yeni zenginler yaratma, bu doğrultuda yağma politikalarının bir yan ürünü, Erdoğan ailesinin kasalarını doldurmasıdır. Buna, katlanılması gereken maliyet diyebilirsiniz. Bu durum, tüm yönetim kademelerinde bir çürüme, yağma ve rant politikalarına, savaş politikalarına uygun olarak pay alma sürecini beraberinde getirmiştir. Demek, Gaye Hanım da bu sürece erkenden alışmıştır.

Şimdi, bazı uzmanların, anlaşmalara uygun olarak Gaye-Şimşek ikilisinin görevde kalmasını istemesi anlaşılırdır. CHP tayfası ve onun ardındaki Kemalist diye anılan kadroların bu anlaşmalara uygun davranması, “ulusal ekonomi” vurgusunun ardına saklanılması boşuna değildir. Görevleri ve işleri budur. Bunun için, bu kadroları “liyakatli” diye adlandırıyorlar. Uluslararası sermayenin her kararını kabul ederek, bir çeşit ulusal ekonomi yaratılamaz, yalandır.

Bu çürüme hâlidir.

Bu çürüme hâli, başka alanlarda da kendini açık biçimde ortaya koyacaktır. Tarikatlar, uluslararası uyuşturucu şebekeleri vb. her alanda etkilerini göstermektedir. Bunun daha azalması değil, artması söz konusu olacaktır. Egemenin bunalımı, tüm toplumu sarmaktadır, sadece devlet kurumlarını değil, yaşamın her alanını bu çürüme kirletmektedir.

Tekrar söylemek gerekir: Saray Rejimi’nin niteliğini doğru kavramadan, olup biteni anlamak da mümkün değildir. Nüfusun %85’i ile bir avuç, para sahibi, mülk sahibi arasında sürmekte olan sınıf savaşımı, üzerini neyle örtmek isteseler istesinler, kendini daha açık biçimlerde ortaya koyacaktır. Gerçek, işçi ve emekçilerin yaşamlarının içindedir. Bu yaşamı, işçi ve emekçilerin, kadınların ve gençlerin yaşamını yokmuş gibi kabul ederek, havada bir ekonomi üzerine tartışma, hiçbir açıdan ciddi değildir, komiktir.

Egemenin kendi içindeki kavgaları sürecektir. Ama bizim, biz devrimci sosyalistlerin gözü direnişte olmalıdır. İşçi sınıfının, kadınların ve gençlerin, dünyanın her yerinde direnenlerin, Kürt hareketinin direnişidir belirleyici olan. Çıkış, işçi sınıfının önderliğinde gelişecek direnişlerdedir. Bu direnişler, geleceği kazanmanın tek yoludur. Saray Rejimi’ni yerle bir etmeden, bu baskı ve zulme, bu çürümeye son vermek mümkün değildir.

Yerel seçimlerin öncesindeyiz. Ve bu nedenle, başlığı şöyle atmış olsak, “Saray Rejimi seçimle gitmez” desek, doğru bir söz olduğu hâlde, yanlış bir sonuç algılanabilirdi. Bu nedenle, başlığı böyle koymadık.

Koymadık çünkü yerel seçimleri, bu yerel seçimleri, boykot etmenin bir anlamı yoktur. Evet, özellikle Kürt illerinde seçilmiş belediye başkanlarının yerine “kayyum” politikası artık neredeyse yerleşik hâle geldi. Soylu öyle diyordu; “bir beş yıl daha kayyum olsa, halk alışır” anlamına gelen sözler söylemişti. Böyle düşünüyorlar. Ama buna rağmen, yerel seçimler, genel seçimlerden çok daha farklıdır ve işçi sınıfı ve devrimci cephe açısından, abartmamak üzere, sonuçlar elde etmek çok da olanaklıdır.

Abartmamak üzere diyoruz çünkü “belediyeler üzerinden” bir kurtuluş yolu da yoktur. Tarihte benzer arayışlar olmuştur, bir çeşit “belediye sosyalizmi” hayata geçirilmeye çalışılmıştır. Ama ne Türkiye öyle bir ülkedir, ne de devir o devirdir.

Yerel seçimler, kitlelerin sisteme karşı daha örgütlü bir mücadeleye hazırlanması için büyük bir öneme sahiptir. Bu nedenle de, küçümsenemezdir.

Ama bizim esas tartışma konumuz Saray Rejimi, 28 Mayıs 2023 seçimlerinden sonra Saray Rejimi’nin “güçlendirilmesi” yani “restorasyonu”, bu sisteme karşı mücadeledir.

* * *

28 Mayıs 2023 seçimleri, gerçek anlamı ile bir ilkokul müsameresiydi. Yani, bir seçim olmaması bir yana, bir “tiyatro” düzeyinde anılamayacak kadar düzeysiz, pervasız, hileli bir seçim idi. Bugün, iktidarda, bu “pervasızlık” her alanda görülmektedir.

Mesela asgarî ücret meselesini ele alın. Çok pervasızcadır ve işçi sınıfından korkmadıklarının ilanı gibidir. Mesela emekli maaşı tartışması, tam bir pervasızlık ve işçi ve emekçilerden korkmadıklarının göstergesidir.

Mesela Erdoğan, şubat başında, yani depremin 1. yıldönümüne birkaç gün kala, Hatay’a gidip, yerel adaylarını açıklama etkinliğinde, aynı pervasızlıkla konuştu. “Merkezî yönetimle yerel yönetim el ele vermezse, dayanışma hâlinde olmazsa, o şehre herhangi bir şey gelmez.” Özetle, yerel seçimlerde bize oy vermediğiniz için, yerel yöneticilerinizi bizden seçmediğiniz için, şehrinize yardım gelmedi, gelmez, dedi. Soruyor Erdoğan, “Hatay’a yardım geldi mi” yanıt dinleyenlerden “hayır.” Buna itiraf diyebilirsiniz. Öyledir de. Tehdit de etmektedir. Eğer yardım istiyorsanız, bizim adayımızı seçin, diyor. Doğrudur da, tehdittir. Ama bu pervasız tutumun göstergesidir.

Şöyle sorabiliriz: Acaba iktidar, muhalefetten, kitlelerden, işçi sınıfı ve emekçilerden hiç mi korkmuyor, yoksa artık hiçbir konuda frenleri mi tutmuyor?

Sorudur ve yanıtı gereklidir.

Ama önce bu pervasızlığı biraz daha açalım.

Can Atalay davasını ele alalım. Kendisi TİP’ten seçilmiş bir milletvekilidir. Can Atalay, Gezi Direnişi’nin katılımcılarındandır ve bu hattı savunduğu için içeri alınmıştır. Ama o içeride iken, yasal bir parti olan TİP’ten milletvekili adayı olmuştur. Seçilmiştir. Milletvekili olmuştur. Bu durumda, doğal olarak hapisten çıkması gerekiyordu. Yoksa zaten adaylığının kabul edilmemiş olması beklenirdi. Seçilmiş bir milletvekili, hapiste olunca, durum çetrefilleşmeye başladı. Anayasa Mahkemesi (AYM), Atalay davasında “hak ihlali” kararı vermiştir. Anayasaya göre, en yüksek yargı organı AYM’dir. Ama alt mahkemeler, AYM’yi tanımamıştır. Erdoğan ve Bahçeli başta olmak üzere saray erkânı, hep birlikte, AYM aleyhinde kampanyalara başlamıştır. O kadar ki, birçok kişi, acaba yeni bir Danıştay saldırısı mı gündeme gelecek diye sosyal medyadan yazmaya başlamıştır. Saray’ın tutumu “pervasızca”dır. Biz iktidarız, istediğimizi yaparız tutumunun daha ilerisidir bu.

AYM, ikinci kere aynı kararı vermiştir. Ve bu kez, iktidar, daha kestirme bir yol bulmuştur. “Pervasızca”, Can’ın milletvekilliği düşürülmüştür. Atalay bu durumu önceden karşılamıştır: Burada kalıcı olduğumu biliyorum ve öyle mücadele edeceğim, demiştir. Devlet de, o hâlde “milletvekilliği düşürülsün” demiştir. Ama bu durumda ortaya bir sorun çıkıyor: Can Atalay’ın milletvekilliği düşürüldüğüne göre, demek ki milletvekili imiş. Öyle ya olmamış olsa, düşürmezlerdi. Demek ki, milletvekili ve hapiste olmak konusundaki yasalar da önemsizmiş. İşte size bir pervasız tutum daha.

Saray erkânı, eski dünyada, mesela 1700’lerin öncesinde, ülkenin gerçek durumunu kraldan saklamak için görevlendirilmiş insan topluluğu olarak tarif edilebilirdi. Elbette, kralın da bu gerçekliği görme konusunda ısrarcı olduğu hiç söylenemezdi.

Ama modern dünyamızda, mesela bizim ülkemizde, başındaki tacı “soy”dan gelmeyip de ABD tarafından giydirilmiş olan kolpacı padişahın sarayındaki saray erkânı, böyle tarif edilemez. Onların işleri biraz daha kapsamlı ve daha çok yönlü. Saray erkânı, bir yandan ABD ile pazarlık etmek, ABD adına tetikçilik ederken pazarlıktan geri durmamak, bu arada “elemtere fiş kem gözlere şiş” metodu ile ceplerini doldurmak, tüm bunları Reis’ten saklamak, sürekli takdir alacak yazılar yazarak Saray’ın gözüne girmek, her açıdan yeni rant alanları yaratmak, ABD tarafından belirlenmiş muhalefet yapacak olanları her ihtimale karşı kontrol etmek, koruma ve hafiye alayları oluşturmak, Reis’in sürekli orada olmasını sağlayacak önlemler almak, onun her açıklamasını düzeltmek ve her düzeltilmiş olanını ertesi gün yeniden düzeltmek, medyayı tam olarak denetlemek, tüm bunları yaparken Saray’a bağlı muhalefetin “hukuk devletiyiz” teranesini tekrarlamasını sağlamak vb.

Yani bizde saray erkânı, biraz daha farklıdır.

Öyle ya, yüzlerce yıl sonra, modern kapitalizmin tepe noktasında, sermayenin uluslararası kontrolünün en ileri düzeye gelmiş olduğu bir kapitalist dünyada, Saray Rejimi oluştu mu, artık ulakların krala ne ulaştıracaklarının önemi kalmaz, tersine Saray’ın ulaklarının her an ve saniye halka ne anlattıklarının önemi var.

Artık Saray, karanlık yerdir ve tekellerin kasalarına bağlıdır. Bu tekeller, konu Türkiye ise, aynı zamanda uluslararası tekellerdir.

Yani, bizdeki devlet, sömürge bir devlettir ve ABD tetikçisi olarak, son yıllarda, açık bir görev üstlenmiştir. Bu tetikçilik görevi sürsün diye, 28 Mayıs seçimleri bir müsamere biçiminde Erdoğan’ı tekrar tahtına çıkartmıştır. O kadar ki, Erdoğan’ın sevinecek hâli kalmamıştır. Kendisini oraya taşıyan Kemal ve Meral, biri önce ve daha az acılı, diğeri ardından ve acılı bir biçimde maskelerini indirmek zorunda kaldılar.

Anlaşıldı ki, burjuva muhalefet, gerçekte Saray Rejimi’nin bir parçası imiş. Biz de yıllardır bunu söylüyorduk.

28 Mayıs’tan başlayarak, aslında Mart 2023’ten başlayarak, bazı düzenlemeler devreye sokulmuştur. Egemen, yani uluslararası sermaye ve onların yerli ortakları, yani ABD-AB ve İngiltere, kendi aralarında yeni bir süreç üzerinde anlaştılar.

Güçlendirilmiş Saray Rejimi ya da Saray Rejimi’nin restorasyonu, tam da bu anlaşmalarla bağlıdır.

İlki ekonomik alandadır. Türkiye ekonomik olarak AB’ye, daha çok da Almanya’ya bağlıdır. Ve elbette ABD-İngiltere-AB, bu alanda anlaşmışlardır. Öyle anlaşılıyor ki, uluslararası bir konsorsiyum kurulmuştur. Bu konsorsiyumun başında kimin olduğunu bilmiyor olsak da, alacaklılardan oluştuğu açıktır. MB Başkanı’nın, yani Hafize Hanım’ın, Maliye Bakanı Şimşek’in sık sık gidip rapor verdikleri fon yönetim toplantılarının bununla bağlı olduğu açık olmalıdır. Anlaşılan şudur: Tıpkı Düyûn-ı Umûmiye gibi, uluslararası sermaye, borçları yeniden yapılandıracaktır. Vadesi gelen borçlar, eski faiz oranları olan %8 veya 11 yerine, yeni faiz oranı olarak %25 ile uzatılacaktır. Bu yeterli değil, bu arada, artan faiz ödemelerinin garantisi için bazı kamu gelirleri konsorsiyuma devredilecek, ilave vergiler vb. konulacak, bazı doğal kaynaklar satılacak vb. Tüm detaylarını henüz bilmiyoruz. Ama öğrenmek uzun sürmeyecektir. Anlaşmanın bir maddesinde, konsorsiyumun iki memuru da vardır. Biri Şimşek’tir ve diğeri Hafize Hanım’dır. Hafize Hanım, ülkeye kolay adapte olmuş ve kolaylıkla da ekarte edilmiştir. Uğur Dündar’ın “bebeğini emzirme” savunusu ya da bazı “muhalif” iktisatçıların “biraz ülkeyi düşünün, dolar kaça çıkar” diyenlerin açıklamaları havada kaldı. Hafize Hanım, görevden affını istemiştir. Adettir, Saray Rejimi’nde istifa yok, affını istemek var. Bu nedenle, Damat Berat’ın istifa etmiş olmasının kıymetini unutmamak gerekir.

Demek ki ekonomi, Saray tarafından artık yönetilmiyor. Saray’ın hazinesi ayrılmış olmalıdır. Ve bu konuda taraflar pek de o kadar anlaşmaya uyma heveslisi değildir. Erdoğan’ın seçim için talep ettiği bazı adımları atmasına engel olmuşlardır ve karşılığında Hafize Hanım, iki memurdan biri gitmiştir. Ama anlaşma hâlâ durmaktadır. Yoksa döviz kurunu kimse tutamazdı. O nedenle, Hafize Hanım’ın götürülme biçimi kayda değerdir. Saray ne de olsa, entrika yeridir. Öyle anlaşılıyor, bu anlaşmanın bir bölümü, Mart 2024’e kadar geçerlidir. Demek oluyor ki, anlaşma maksimum iki yıllık gibidir. Şimşek, 2025’in sonunda rahatlayacağız dediğine göre, bu durumu teyit etmektedir.

Bu aynı zamanda, savaş için gelişmelerin de hız kazanacağı tarih anlamına geliyor ya da geliyordu. Öyle anlaşılıyor ki, ABD, İngiltere ve İsrail, ortaklaşa bir plan yapmıştır. Bu plan, İran’a saldırı planı olsa gerek. Zira ABD çeşitli açıklamalarla bunu neredeyse açık hâle getirmektedir. Ama bu plan, istenildiği gibi gitmemiş gibidir.

Hamas’ın İsrail’e saldırısı, Filistin direnişine yeniden dikkati çekmekle kalmadı, aynı zamanda, bu saldırı, ABD-İsrail-İngiltere ortak planı olan İran’a saldırı planlarını da gözden geçirmelerine neden olmuş olmalıdır. Öyle anlaşılıyor, İsrail bu planlara devam etmekten yanadır, ABD ise, bir kere daha düşünmekten yanadır. Görünen budur.

Bu savaş planının içinde TC devletinin de savaşa dâhil olması vardır. Bu durum, Irak Kürdistan bölgesindeki TC devletinin yerleşim çalışmaları tarafından da doğrulanmaktadır. Aynı zamanda, Azerbaycan-Kafkaslar bölgesinde TC pasaportu verilerek gönderilen IŞİD çeteleri de bunun bir parçası olsa gerek.

Öyle anlaşılıyor ki, 28 Mayıs müsameresi ile seçilmiş olan Erdoğan’ın, yüzündeki çeyrek gülümsemenin nedeni bu savaş planlarıdır. Zira İran ile savaşın sonuçları herkes için açıktır. Bu savaştan bir tek, savaşa uzak ABD ve İngiltere kârlı çıkabilir. Ne İran, ne Türkiye, ne İsrail bu savaştan kârlı çıkmazlar. Ama ABD, kendisine gerekli olan tetikçiyi böylece sahaya sürme hevesindedir. Bunu görmek mümkündür.

Buna bağlı olarak, Saray’ın içinde ama Saray’ın denetiminde olduğu çok tartışılır olan ikinci bir organizasyon daha yapılmıştır: Savaş kabinesi kurulmuştur. Bu savaş kabinesi NATO’ya bağlıdır.

Demek oluyor ki, ekonomi Saray’dan daha az yönetiliyor. Ekonomi, uluslararası konsorsiyumun denetimindedir. Ve elbette savaş kabinesi de doğrudan NATO’nun denetimindedir.

Tüm bu süreci bir yana bırakarak, son dönemde ortaya çıkan pervasızlığı açıklamak mümkün değildir.

Soruyu tekrarlayalım: Acaba iktidar, muhalefetten, kitlelerden, işçi sınıfı ve emekçilerden hiç mi korkmuyor, yoksa artık hiçbir konuda frenleri mi tutmuyor?

Aslında burada, iki kesim sayılmaktadır. Biri “muhalefet” dediğimiz ama tırnak içinde aldığımız burjuva muhalefettir.

İkincisi, işçi sınıfı ve emekçilerdir. Kitleler, mücadele eden herkesi birlikte ele almak üzere, işçi sınıfı ve emekçiler kavramının yerine kullandığımız bir başka vurgudur.

Bunlardan birincisi, yani burjuva muhalefet, Saray için korkulacak yer değildir. Değildir, çünkü Saray Rejimi dediğimiz bu rejim, aslında onların açık desteği ile vardır. Yani Saray’ın mevcut burjuva muhalif partilerden hiçbir korkusu olmaz. Ancak efendi, yani sandıktan önce seçimi yapan ABD-NATO mekanizması, ihtiyaç duyarsa bu burjuva partilerine yeni roller verebilirler. Onlar da buna hazırlanmaktadır.

Öyle ise sorunun bir bölümü yanıtlanmıştır. Zaten, onlardan korkmalarına gerek yoktur. Aynı devlet partisinin değişik yüzleridirler. Elbette her birinin içinde de kaynamalar olmaktadır. Bu da doğaldır. Mesela CHP için, daha çok sağa yaslanıp, daha çok AK Parti gibi olarak iş yapma şansı kalmış mıdır? Zaten yeni meclis, İsveç’in NATO oylamasında görüldüğü üzere, tümden AK Parti meclisi gibidir. İşte bu şartlar altında elbette partilerde bazı kaynamalar olacaktır. Bunun da en çok CHP’de olması anlaşılırdır.

Peki, Saray Rejimi, işçi ve emekçilerden, kitlelerden hiç mi korkmuyor da bu kadar pervasızdır, yoksa artık çareleri mi tükenmektedir?

Her ikisi de doğrudur. Yani hem işçi sınıfından, emekçilerden, kitlelerden korkmuyorlar hem de zaten başka da çareleri yoktur. Yani hem güçlü oldukları için böylesine pervasızlar hem de güçsüz oldukları için bu denli pervasızlar.

Unutmamak gerekir ki Saray Rejimi, tekelci polis devletinin olağanüstü örgütlenmesidir. Yani olağan örgütlenmiş bir devlet, tüm yüzünü böylesine çıplak olarak ortaya koymaz, gerek duymaz, maskelerini taşır. Adı üstünde, olağanüstü koşullarda olağanüstü bir burjuva devlet örgütlenmesi ortaya çıkıyor. Ve elbette bu olağanüstü devlet örgütlenmesi, kendiliğinden ortadan kalkmıyor. Olağanüstü örgütlenme ne kadar uzun sürerse, “olağanüstü” koşullar o kadar olağan hâle gelir. Uzağa gitmeye gerek yok. İçinde yaşıyoruz. Kürt halkına dayatılan savaş koşulları, dün olağanüstü idi, bugün ise sıradanlaştı, olağan hâle geldi. Elbette koşullar değişmedi, olağanüstü öncesine dönülmedi ama içinde yaşayanlar için o koşullar, “normal”in bir parçası hâline geldi, getirildi.

Şimdi, Saray Rejimi’nin “kurumsallaşması” ya da “faşizmin kurumlaşması” gibi analizlere yönelmek, egemen sınıfın devletini doğru anlamamak olur. Egemen sınıf, bir devlet şeklinde örgütlüdür ve Saray Rejimi’nden önce de öyle idi. Onun da, bugünkünün de kurumları vardır. Ve akılda tutulsun lütfen, “kurumsal eksiklik” diye gördükleriniz acaba emperyalist efendilerin “kurumlarını” yok saymanızdan kaynaklanıyor olmasın?

“En kötüsüne gelmedik, daha kurumsallaşacak, burası son çıkıştır, haydi sandığa” vurguları hafızalardadır. Sandığa gitmeyi savunmak ayrıdır ama devletin ne olduğunu saklayıp, “en kötüsü henüz gelmedi, seçim son çıkıştır” demek ayrıdır. İlkinde olsa olsa taktik bir hata olur, ikincisinde ise, devletin kuyruğu hâline gelirsiniz.

Devlet sınıf savaşımına göre şekil alır. Elbette, eğer işçi sınıfı boyun eğerse, eğer kitleler hareket etmezse, eğer mücadele edenler olmazsa, sistem kendini daha rahat hissedecektir. Devletin, sınıf savaşımına göre örgütlenmesinin en yakın örneğini, Kürdistan devrimine karşı savaşımında da görebiliriz. Uzağa gitmeye gerek yok. Eğer biz durursak, eğer biz seyredersek, devlet kendini daha iyi hissedecektir. Değil mi? Elbette. Öyle ise ne yapmalıyız, sandıktan sandığa, o da sandık önümüze ne zaman konur ise o zaman, oy vermekle mi yetinelim? Bu mudur?

Öyle ise, Saray Rejimi’nin kendiliğinden gideceğini söylemek devlet ve sınıf savaşımı konusunda hiçbir şey bilmemek demek olur. Eğer uluslararası koşullar bize büyük bir yardımda bulunmazsa, Saray Rejimi, seçimle gitmez.

Saray Rejimi seçimle gitmez.

Diyeceksiniz ki, ortada böylesi bir seçim yok ki! Evet haklısınız. Ortada, yasalara göre, 4 yılı aşkın bir süre sonra seçim var. Olsun, biz şimdiden söyleyelim ki, seçim havası içinde söylediklerimiz ortada kaynamasın, başka gözle okunmasın. Ortada bir genel seçimler yok, ama Saray Rejimi seçimle gitmez.

Devlet, egemen sınıfın, diğer sınıfları baskı altında tutmak, egemen sınıfın çıkarlarını savunmak, onları tüm toplumun çıkarı imiş gibi sunmak üzere organize ettiği makinadır. İster olağan olsun, ister olağanüstü örgütlenmiş olsun, devletin bu aslî işlevi değişmez. Sadece bunu yerine getirmek için kullandığı araçlar, yollar vb. değişir.

Ülkemizde burjuva devlet, çok uzun süreler boyunca, sürekli olağanüstü örgütlenmelere yönelmiştir ve seçimle “darbe”ler ortadan kaldırılmış değildir. 12 Eylül bunun en somut kanıtıdır. İkincisi, ülkemizdeki burjuva devlet, aynı zamanda bir sömürge devlettir, ABD emperyalizmine bağlıdır. TC devletinin tarihi, görmek isteyen her göz için açık ve nettir. Bu nedenle, “Saray Rejimi seçimle gitmez” önemlidir.

Saray Rejimi, evet Gezi Direnişi nedeni ile, kimyası bozulmuş hâldedir. Ve bu durum, hâlâ Saray’ın duvarlarını titreten bir korkudur. Ama egemen, devleti aracılığı ile çok iyi biliyor ki, eğer işçi sınıfı devrimci bir örgütlenmeye sahip değilse, ondan korkulacak bir şey de yoktur.

Burjuvazi, egemen, Saray Rejimi, Gezi Direnişi’nden öğreniyor. Bu nedenle, ne kadar örgütsüz olursa olsun, hiçbir yasa dinlemeden, her türlü hak arayışına karşı copu ile, TOMA’sı ile, askeri ile, polisi ile, mahkemeleri ile, basını ile saldırıya geçmektedir. Baskı ve şiddet, amansızca bir saldırı, sürekli devrede tutulmaktadır. Sürekli gençleri, hakkını arayan işçileri, kadınları tehdit etmekte, polislik teklifi ile yıldırmaya çalışmakta, ailelerini tehdit etmektedir. Öğrendikleri budur. Dahası, egemen, solun sağa kaymasını sağlamak istemektedir. Bu nedenle, Erdoğan’a karşı ittifak numarası ile, solu CHP’nin kuyruğuna takmayı başardılar. Ve o CHP kuyruğunun, Erdoğan’a çıktığı da açığa çıkmıştır.

Bunlar Saray Rejimi’nin bitmez entrikalarından birkaçıdır.

Ve artık biliyoruz ki, sadece seçimlerle, sisteme karşı mücadele edilemez. Saray Rejimi seçimle gitmez. Saray Rejimi’ni korkutan şey açıktır: Kürt halkının direnişinden korkuyor, Gezi Direnişi’nden korkuyor. Ya ikisinin birleşik hareket etme ihtimali? Hele hele, örgütsüz olan kitle eylemlerinin yarın örgütlü hâle gelme ihtimalinden korkuyor. Bu nedenle, kitlesel hareketlere, daha küçük iken saldırıyor. Bu yolla, umutsuzluk, bıkkınlık yaratmak istiyorlar.

Ama bu arada, ülkenin %80’i için yaşam sürdürülemez hâle gelmektedir. Artan vergiler, haraçlar, geniş kitlelerin yaşamını tehdit etmektedir.

Ve bu koşullarda, Gezi ile başlayan direniş hattı sürmektedir. Tüm örgütsüzlüğe rağmen bu direnişin gelişmesi, büyümesi ve kök salması tek çıkış yoludur.

Saray Rejimi korku içinde yaşamaktadır.

Ve onun korkularını gerçekleştirecek şey, kitlesel, devrimci bir direniştir. Kitlesel devrimci direniş hattı, açık ve nettir. Bu hattın dışında bir çıkış yolu yoktur.

Birleşik emek cephesi, doğrudan çıkışı gösterecek bir rota olmakla kalmaz; aynı zamanda, direnişin, birleşik ve koordineli gelişiminin de garantisidir.

Birleşik emek cephesi, gelişmekte olan, tüm saldırılara rağmen durdurulamayan direniş hattının, kökleşmesi, yaygınlaşması, örgütlü hâle gelmesinin de yoludur.

Devrimci hareketin önündeki görev budur.