“Bu ikisi, ayrılacaklarına pek de üzülmüyormuş gibi görünüyorlar. Eğer Wendy ayrılığı umursamıyorsa, Peter kendisinin de umursamadığını gösterecekti Wendy’ye.

Aslında umursuyordu tabii Peter. Her zamanki gibi her şeyi berbat eden yetişkinlere öyle bir öfke duydu ki, ağacına girer girmez her saniyede yaklaşık beş olmak üzere, hızlı hızlı solumaya başladı. Bunu bilerek yapıyordu; nedeni de, Düşler Ülkesi’nde şöyle bir özdeyiş olmasıydı: Her soluk alışınızda bir yetişkin can verir. Peter da intikam alırcasına, yetişkinlerin kökünü kazımaya çalışıyordu.”[1]

Her şeyi berbat eden yetişkinlere karşı büyümek istemeyen bir çocuk, bir ebedi ergen; J. M. Barrie’nin Peter Pan romanının baş kahramanı. Çocukluğunun ve kayıplarının yasından kaçınan, çareyi büyümenin yasak olduğu Düşler Ülkesi’ne kaçmakta arayan, adeta düşlemlerine sığınan bir yaslı ergen; Peter Pan. Tıpkı yukarıdaki sahnede olduğu gibi ayrılıklardan ve dahası ayrılığa dair hislerinden kaçmaya çalışan bir daimi ergen…

Ergenlik; aslında bir yas sürecidir, bir kopuş, bir ayrılıktır, büyük bir dönüşümdür; sonu belirsiz ve kaygı verici bir dönüşüm. Çocuk olmanın tüm ayrıcalıklarının terk edildiği, bedensel dönüşümlerin ruhsallığı çocukluktan kopuşa zorladığı bir kayıp sürecidir. Ergenlikte kaybedilen, çocukluk bedenidir, çift cinselliktir, erişkin bir bedene geçiş süreciyle artan bastırmayla birlikte kaybedilen ödipal nesnelerdir, artık çocuksu nesneler yitirilecek ve dışarıda yeni arzu nesneleri aranacaktır. Çocukluktan erişkinliğe geçişin yolu, ne yazık ki ayrılıktan geçmektedir.

Peter’in aksine tüm çocuklar büyümek istemektedir; çünkü büyüdüklerinde ebeveynlerinin baskısı olmadan istediklerini yapabileceklerini düşünürler, adeta büyüdüklerinde haz ilkesinin egemenliğinde yaşayacaklardır. Ancak bu düşlemin hayalkırıklığıyla sonuçlanması uzun sürmez; çünkü büyümekle birlikte gerçekliğin soğuğu yüze çarpacak ve haz ilkesi yerini gerçeklik ilkesine bırakacaktır. Dolayısıyla erişkinlik, haz ilkesinden gerçekliğe geçiştir. Belki de bu ergenliğin, dayanılması en güç yaslarından biridir. Adeta düşlemlerin yitimi gibidir. Çocuksu hayallerimizin yitimidir. Çünkü bir yanıyla doğrudur, hele ki sınıflı bir toplumda büyümek; kaybetmek, kaybettiklerinin acısını çekmek, vazgeçmek ve en sonunda unutmaktır. Belki düşlerini dahi unutmak…

Bu yönüyle Peter Pan, büyümeyi kendine ve kendisi gibi ihmal edilmiş diğer çocuklara yasaklayarak Düşler Ülkesi’ne kaçmakta haklı görünmektedir. Ancak yastan kaçsa bile kaybettiklerinin -dahası terk ettiklerinin- acısından kaçamamıştır. Freud’un “Yas ve Melankoli” isimli makalesinde tarif ettiği şekliyle “yas, her zaman sevilen bir insanın ya da ülke, özgürlük, ülkü vb. gibi insanın yerini almış olan bir soyut kavramın kaybına tepkidir.[2]” Ancak melankolide, kişi adeta kaybettiğinin kim olduğunu bilmemektedir, ya da kaybettiğini bildiği kişide neyi kaybettiğini bilmemektedir. “Yasta yoksul ve boş hale gelmiş olan şey dünyadır; melankolide ise bizzat ego. Hasta bize egosunu değersiz, herhangi bir şeyi başarmaktan yoksun ve ahlaki açıdan aşağılık olarak gösterir; kendini suçlar, karalar ve bir yana atılıp cezalandırılmayı bekler.”[3]

“Melankolinin ayırt edici özellikleri derinlemesine acı verici bir hüzün, dış dünyaya yönelik ilginin kesilmesi, sevme yeteneğinin kaybı, tüm etkinliklere ket vurulması ve kendini önemseme duygularının kendini suçlama ve kendini yemelerde anlatım bulacak olan azalması ve sanrısal bir cezalandırılma beklentisiyle sonuçlanmasıdır… Yasta kendini önemsemede bozukluk söz konusu değildir ama diğer özellikler aynıdır.”[4]

Freud, birçok vakada kişinin kendisiyle ilgili ağır eleştirilerinin, suçlama ve küçümsemelerinin, esasen hastanın sevdiği ya da sevmiş olduğu biriyle örtüştüğünü tespit eder. Melankolik kişinin kendisine yönelttiği sözler aslında öteki hakkındaki düşünceleridir; bilinçdışı biçimde, eleştirilerinde bu kadar çekincesiz ve akendisine karşı cımasız oluşunun altında da bu yatar.

Melankolik kişide, erken dönemde bozulan nesne ilişkisinin ardından, serbest kalan libido başka bir nesneye aktarılmamış, egoya geri çekilmiştir. Libido serbest kalmamış ve terk edilen nesneyle özdeşleşmede kullanılmıştır. Yani terk edilen ve kaybedilen nesne bir anlamda içe, benliğe alınmıştır. Adeta benliğin üzerine nesnenin gölgesi düşmüştür. Nesneyle ilgili kayıp, şimdi benlikle ilgili gibi yaşanmaktadır.  Dolayısıyla diyebiliriz ki melankolik için kayıp dışarıdan değil, içeriden yaşanmıştır. Nükhet Duru’nun seslendirdiği Melankoli şarkısıyla bir geçiş yapalım tam bu noktada:“Ne bir dost, ne bir sevgili, dünyadan uzak bir deli, beni sarar melankoli”. Sabahattin Ali’ye ait bu dizeler, adeta Freud’un bu makalesinden esinlenmiş gibidir; zira ilginç şekilde şarkıda yer almayan – ölçüye mi yoksa besteleyenin kayıplarına karşı dirençlerine mi kurban gittiği belli olmayan – son dize kuramı özetler gibidir: “Beni sarar melankoli: Kafamın içerisi ölür.” Sahiden de yitirilen içeride bir yerlerdedir.

‘Çağımızın hastalığı depresyon’ denilen bir zamanın içinde, insan ilişkilerindeki hallerden bahsettiğim bir yazıda elbette ki daha sonra tekrar melankoliden söz açacağım; ancak şimdi adeta toplumsallaşan ergen tutumları, ergen ruhsallığının öne çıkan yönleriyle bağlantılar kurarak inceleyelim.

Az önce söylemiştim, çocukluktan erişkinliğe geçiş, bir anlamda haz ilkesinden gerçek ilkesine geçiştir. Bitmeyen bir ergenlik hali, gerçeklik ilkesine bir karşı duruş gibidir. Yine aşk, tutku ve günümüz ilişki biçimleri gibi benzer temalar üzerinden hareket ettiğimiz bir önceki yazımda[5], şizoidleşen toplumdan söz etmiş, toplumsal ilişkilerde açığa çıkan şizoid biçimlere ve gerçekliği çarpıtmanın bir biçimi olarak yaratılan umutsuzluk ve tutku yitimine değinmiştim. Şizoid bölmede de gerçeklikle düşlemler arasında bir bölmeye gidildiğinden ve düşlemlerin bir gerçekten kaçış alanı olarak kullanıldığından bahsetmiştim. Daimi ergenler için de söz konusu olan budur. Ve benzer şekilde düşlemlere kaçışa sıklıkla başvurulur, tıpkı Peter’in Düşler Ülkesi’ne yolculukları gibi. Üstelik bugün Düşler Ülkesi’ni süsleyen bir sosyal medya zemini de vardır ve bu düşlerin gerçekmişcesine deneyimlenebileceği bir sanal gerçeklik söz konusudur. Bir anlamda, büyüyerek de küçük kalmak mümkündür.

Hiçbirimizin inkar edemeyeceği şekilde açıktır ki, sosyal medyada çocuksu şeyler yapmak, sokakta yapmaktan çok daha mümkündür. Bu açıdan düşündüğümüzde beklemediğimiz kişilerden, beklemediğimiz çocuksu paylaşımlar görmek aslında şaşırtıcı olmamalıdır. Ve yine yüz yüzeyken yapamayacağımız şekilde garip iletişim veya iletişimden kaçış biçimlerini sanal iletişimde kullanabilmek de buna iyi bir örnektir. Çokça dile getirildiği gibi, “Yüz yüze oturduğunuz birine konuşmanın bir noktasında ‘görüldü’ atmak mümkün değil” midir gerçekten de? Aslında mümkündür; fakat ancak çocuksu bir dikkat dağınıklığı ya da çocuksu bir inkar ve ortamı terk edişle mümkündür; ancak yetişkin olmak, ‘gerçek hayatta’ size koşup dolaba saklanma lüksünü vermeyecektir, size bu lüksü ancak ‘sanal hayat’ verebilir.

Elbette ki sanal ortam bir biçimiyle çocukluğa regresyondur. Bana kalırsa bu çocukluğa gerileme, bilgisayarla kurduğu ilk ilişkiyi -çocuklukla her daim bağlantılandırılabilecek olan- oyunlar üzerinden yapan X ve bilhassa Y kuşakları için çok daha geçerlidir. Z kuşağının sanal dünyayla kurduğu ilişki, içinde büyüdüğü teknolojik ortamın kapsayıcılığıyla birlikte, önceki kuşaklara göre daha çok, gerçek dünyayla kurduğu ilişkiyle iç içe gibidir. Ancak kuşaklararası aktarım sürdüğü müddetçe elbette ki sanal dünya kuşak farketmeksizin bir düşlem alanı olma özelliğini sürdürecektir.

Ergenlikte ‘boş zaman’la olan ilişki de ilgi çekicidir. Boş zaman, ergen için, libido üzerindeki baskının azalması ve doyurulmamış bilinçdışı arzuların yarattığı rahatsızlığı açığa çıkarır. Kendi düşlemlerinin mahremiyetinin ortaya çıkmaya başladığı, çocuksu düşlemlerin yerine, yeni bir bedende, artık cinselliğin ‘mümkün’ oluşunun yarattığı çelişkiler ve bunun yarattığı utançla baş etmek, boş zamanda oldukça güç hale gelir. Ergen için sıkılmak ve sıkıntı tam da bu yüzden dayanılmazdır. Bugün, gözümüzün önünde duran sürekli oyalanma hali de buna benzer bir biçimdir. Doyurulmamış bilinçdışı arzuların açığa çıkışına karşı duyulan bir rahatsızlığın emaresi. Sürekli oyalanmak, en ufak bir ‘boş zaman’ anında telefon ekranını kaydırmak ve bunu yaparken pek de eğlenir görünmemek, bağımlılıklara yönelmek, sürekli Netflix içerikleri tüketmek, sürekli görsel uyaranlar arayışında olmak, anonim sekse yönelmek, özetle hiçbir şey yapmasa bile boş durmamak. Çünkü ‘boş’ durmak, bize içimizdeki boşluğu hatırlatacak gibidir. Bu nevrotik hal, en yakın ve en belirgin şekilde kendisini pandemi döneminde göstermiştir. Zamanın ‘bolluğu’ güzel bir düş olarak durmuş, o düşe zihinlerde yapılacak onlarca iş sığdırılmış ve şükür ki hemen hiçbiri yapılamamıştır. Çünkü pandemide zaman, ritüeller eşliğinde akmamıştır, deneyimlenmeye muhtaç bir hale gelmiştir, ‘boş’luğundan çıkıp ‘var’lığıyla ortaya koymuştur kendisini.

Bu kapsamda şu dikkat çekicidir; sıkıntıyı tolere edebilecek en güçlü şeylerden biri mizahtır. Bir anlamıyla mizah sıkıntıya verilen tepkidir.  Toplumsallaşan ergen tutumlar içinde sıkıntıya tahammülsüzlük tespitini yaparken, bilhassa sosyal medya üzerinde, hemen her ‘kara habere’ karşı hızlıca gelişen mizahi yaklaşımları bu açıdan düşünmek mümkündür. Mizah, burada, örneğin Gezi Direnişi’nde olduğu gibi bir toplumsal mücadele aracı olarak kullanılmamaktadır. Daha ziyade çocuksu bir alay ediştir bu. Adeta çok ciddi bir ciddiyetsizlik halidir. Çocukluğa bir gerilemedir; zira ‘ciddiyet bir yetişkinlik işidir’.

Oyalanmaktan söz açmışken, dilimize dahi yansıyan ergen tutumlara ve bugünkü sosyalleşme biçimlerimize ışık tutması açısından ergenin dış dünyayla – dışarıdakiyle- ilişkisine dair bir alıntı paylaşmak isterim Talat Parman’dan:

“Ergenlik çıkmak zamanıdır. Çıkmak, dışarı çıkmak, bir yandan çocukluğu, bir yandan mekanı, evi terk etmek, bir yandan da aşk nesnesini evin dışında aramak demektir. Böylece dışarısı tüm yeni deneyimlerin alanı haline gelir (…) Kapıdan dışarı oynamak için çağrılan gizil dönem çocuğu yerini, “dışarıda takılmak” için çağrılan gence bırakmıştır. Çıkmak ve takılmak, aslında zıt anlamlar taşımıyorlar mı? Takılmak en iyi ergenliğe uyar ve ergenin bağlanmak arzusunu, bağlanacağı bir nesne bulma arzusunu tanımlar. “Arkadaşlarla takıldık” sözü küçük çocukların dilinde gülünç bulunur, erişkinlerin dilinde ise olsa olsa nosstaljik bir çağrışım uyandırır. Takılmak en çok ergenlerin ağzına yaraşır. Ergenler takılmak için çıkarlar. Hatta çıkmadan bile takılırlar. Kapısını kapadığı odasında  müzik, internet, televizyon, cep telefonuna takılan ergen modern yaşamın verdiği olanaklarla odasından ötekilere takılmaktadır.” (Ergenliğin Yüzleri, Talat Parman, Bağlam Yayınları, syf 148)

Ergenlik, çelişkilerin neredeyse norm haline geldiği bir süreçtir. Değil ruhsallık, ergenliğin bedensel dönüşümlerine kadar çelişkilerle doludur. İrileşen bir bedene küçük gelen bir baş, çocuksu bir yüzde kalınlaşmaya başlayan bir ses vb. Ergenlik adeta bir kaostur. Ve yasın bu süreci tanımlayan en belirleyici tablolardan biri olduğunu düşünürsek, tıpkı Melanie Klein’ın kuramında olduğu gibi, zıtlıkların bir aradalığının kavranamaması[6] depresif konumu yaratacaktır. Bu noktada zıtlıkların kavranması çözücüdür, depresif konumdan çıkışı sağlayan da budur. Bu bir anlamda yetişkinlikte diyalektik düşünbilmekle eş tutulabilir. Ancak daimi bir ergenlik halinde, tıpkı şizoidleşen toplumda değindiğim üzere, diyalektik düşünceden yoksun kalınacak ve zıtlıklarla boğuşulacaktır. Yine artan bir kararsızlık hali, ergenlikteki kararsızlıklara benzer düşünülebilir.

Bir başka biçim olarak ergen, bu değişimle -dönüşümle- baş etmenin yolunu eskiyi yıkmakta bulur. Bununla birlikte özyıkım davranışları da gelir. Ergen, çocukluğu silerek, çocuksuluğunu redderek bir sıçrama yapmaya çalışmakta gibidir. Adeta geçmişine reset atmaya çalışır. Bu, bugünkü ilişki ve oluş biçimlerindeki resetleme fikirlerine benzerdir. Çareyi, Şebnem Ferah’ın buram buram ergen melankolisi kokan parçasındaki gibi “sil baştan başlamak, hayatı sıfırlamak, her şeyi unutmak”ta aramaktadır. “Yeni ve bembeyaz bir sayfa açmak” fikrinin dayandığı bana göre sakat zemin de budur. Ötekiyle kurulan ilişkide de sıklıkla aynı yaklaşım görülmektedir. Bitenin yası yerine, reddiyesi yapılır gibidir; öteki kaybedilmemiş, aksine hiç var olmamıştır; hatta bugünün biçimiyle, silinmiş, takipten çıkarılmış ve her türlü platformdan engellenmiştir.

Ergenlik, bir yalnızlıktır, çocukluk nesnelerinden kopmuş ve yeni nesnelere özlem duyan bir yalnızlık hali. Ve yine Talat Parman’ın dediği gibi “ergen ıssızlık, tenhalık arar. Odasına kapanır, kapısını kapatır, kuytu köşelere çekilir (…) erişkinlerin gözünden ırak; ama ergenlerin gönüllerine yakın, yani yalnızlık çağrıştıran bucaklar (…) Ergenlik, sayısız mesajın kimse tarafından bulunmamak üzere yaşam denizine bırakıldığı bir dönemdir (…) Ergen şişeye kendi umudunu yazar.”[7] Ergen, yalnızlığın içerisinde ötekini aramakta; ancak bunu ıssızlığa çekilerek bulunmak arayışıyla yapar. İzi sürülmek istemektedir. Bu bir anlamıyla melankolik kişinin davranışlarına da benzetilebilir. Bu yalnızlık içerisinde ve görünme, bulunma arzusunda olma hali, yine şizoid duruma benzemektedir ve günümüz iletişiminde sıkça kendisini göstermektedir. Sosyal medyada, gizli nesneye hitaplı ve imalı paylaşımlarda, kişilerle kurduğumuz sözlü iletişimdeki açıklık sorunlarında kendini göstermektedir. İsteklerini, arzularını, kırgınlık veya kızgınlıklarını açıkça dile getirmek yerine dolaylı yollardan anlatmaya çalışmak, anlaşılmaz söz ve davranışlarla, “triplerle” kendini ifade etmek daha revaçta gibidir. İlginçtir; trip, aynı zamanda argoda uyuşturucu etkisinde olarak gerçekten kopmak anlamına gelmektedir. Bir anlamda haz ilkesine kaçış çabasıdır. Bu anlamıyla da kelime seçimi oldukça manidardır.

Garip olan, kendini açıkça ifade etmekten kaçan kişi, çoğu zaman hislerinin ve düşüncelerinin anlaşılmasından kaygılanmaktan çok, bunları dile getirmekten kaygılanır gibidir. Çocuksu bir biçimde, sözlerinin sorumluluğunun ağırlığından kaçınır. Söylemeden anlaşılmak ister. Bulunmak ister. Sezdirmek ister. Ve muhtemelen anlaşılmadığında da içten içe, adeta ergenlerin mottosu haline gelen şu sözleri söylecektir kendisine: “ Kimse beni anlamıyor.”

İronik olan, ergenliğin büyük savaşlarından birinin edilgenlik korkusuna karşı olmasıdır. Ergenin kendi bedeni üzerindeki kontrol hissini kaybettirircesine hızlı bedensel değişimi, onda edilgenlik duygusunu ortaya çıkarandır. Kendi bedeni ve dürtülerini kontrol edemeyişi üzerinden yaşadığı çaresizlik burada belirleyicidir. Ergenin en büyük korkularından biri bu çaresizlik içinde yitip gitmek, kontrolünü kaybetmektir. Bu çaresizlik, yeni doğanın çaresizliğine ve annenin bakımına muhtaç olma halini hatırlatır. Dolayısıyla ergenlikte bu edilgenlik duygusu hem bir korku hem de arzu açığa çıkarır; ancak kontrolünü kaybetme korkusu ağır basar. Ve kendisiyle başedememek en belirgin korkusu haline gelirken, ötekinin ilgisine olan ihtiyacını da reddeder. Bu da yine ebedi ergende “Ben kendimden korkuyorum” şeklinde ifade bulan bir ötekiyle ilişkilenme sorunu olarak ortaya çıkar.

Bir yandan, büyümek ve özgürleşmek, kendi mahremiyetini kazanmak zorundadır, öyleyse tam da ilk arzu nesnelerinden koparken yeniden bir nesneye bağlanmak kaygı verici midir? Mahremiyetin kavranması sürecinde ötekine duyulan ihtiyacı, ötekinin kendi üzerindeki tahakkümü gibi algılamaya eğilimlidir. Bu bir anlamda şizoddeki yutulma korkusuna eştir. Hem arzu nesnesine müthiş bir ihtiyaç duyar hem de yutulmaktan korkar. Ve yine şizoidde de arzu nesnesiyle ilişkiden kaçınmanın en büyük sebeplerinden biri kişinin kendi yıkıcılığından korkmasıdır. Tıpkı burada, kendini kontrol edememekten kaygılanan bir ergen gibi.

Keza bu yıkıcılığa ve edilgenlik korkusuna benzer olarak, Peter Pan da, yazının başında yaptığım alıntıda, yetişkinlerin -bir anlamda büyümenin- yarattığı çaresizlikle baş etmek için edilgen değil, etken bir konum almaya çalışarak düşlemlerinde yetişkinliği öldürüyordu.

Tam bu noktada, Peter Pan örneğine de geri dönmüşken, bir ek yapmak istiyorum. Burada ergen ruhsallığıyla bağlantılandırarak bahsettiğim ilişkilenme biçimleri ve davranış kalıplarının bir çoğunun daha çok erkeklere dair olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Literatürde ebedi ergen, daimi genç olarak da tanımlanan vakaların çok büyük çoğunluğu erkeklerden oluşmaktadır; hatta buradan yola çıkarak, psikanalist Dan Kiley, bunu narsistik kişilik örgütlenmesi bulunan erkeklerde görülen bir durum olarak tanımlamış ve buna Peter Pan Sendromu adını vermiştir. Çerçeveyi daraltarak, geniş ve etkin dinamikleri dar sendrom tariflerine sığdırmayı tercih etmediğimden, burada üzerinde durmak istediğim asıl konu, psikopatolojik tanıların dağılımının toplumsal cinsiyet rolleriyle ilişkisini göstermektir. Örneğin; benzer erken dönem nesne ilişkileri ve benzer dinamiklerinden açığa çıkmasına rağmen, border kişilik örgütlenmesine kadınlarda erkeklere oranla çok daha fazla rastlanırken, narsistik kişilik ve şizoid kişilik için de tam tersi geçerlidir. Bu yaygınlık durumları, elbette ki toplumsal cinsiyet rolleri içerisinde makul kabul edilen veya bastırılan dürtü ve davranışlarla ilişkili olarak şekillenmektedir.

Bunu da göz önünde bulundurarak, şimdi tekrar biraz başa gidelim ve melankoli ve yas ayrımına dönelim. Melankolide kaybedilenin kim ya da kimde ne olduğuna dair bir bilmeme ve farkındalık sorunu söz konusuydu. Başta da belirttiğim gibi, bugün erişkinleşmenin önünde engel teşkil eden toplumsal koşullarını da düşünürsek, belirsizlik, geleceksizlik, annenin kapsayıcılığından mahrumiyeti ifade eder bir tekinsizlik ve güvensizlik ortamında, melankolinin açığa çıkıyor olması çok da şaşırtıcı değildir. Topluma sirayet eden melankoli hali her ne kadar genele yayılır gibi görünse de, bana kalırsa bu halin daha çok erkekleri -dahası erkekliği- etkisi altına aldığını söylemek mümkün gibidir. Ve bu farkı yaratan, son yıllara daha çok damgasını vuracak şekilde, tüm dünyada ortak şekilde görülebilir olan kadın hareketindeki yükseliştir. Kapitalizmin krizi ve çürümüşlüğünün etkileri tüm dünyada benzer bir ‘karamsar’ atmosfer yaratırken, en başta kadınlar bu havanın altında ezilmemiş, ayağa kalkarak, mücadele ederek karşılık vermiştir. Bana kalırsa bu sebeple, bugün, umut ve tutku daha çok kadınlar üzerinde somutlanmakta ve erkeklerle kadınlar arasında melankoli düzeyi açısından bir uçurum oluşmaya başlamaktadır. Kabaca bir benzetme yaparsak, kadınlar erişkinleşirken, erkekler ergenleşmektedir. Belki de bu, kadınların ayağa kalkışıyla birlikte, iktidarı sarsılan egemen erkekliğin yasının tutulmaya başlamasının bir göstergesidir.

Bu noktada şunu vurgulamak istiyorum; daha önceleri, yine yaşam koşullarına bağlı olarak daha çok kadınlara atfedilen ve meşrulaştırılan depresif durum, bugün yine toplumsal koşullar ve hareketin sonucu olarak aynı meşruiyet zemininde değildir ve bu oldukça olumludur. Ancak bugün, erkeklik için depresif durum daha meşrulaşır bir halde gibidir – yine bunun ardında erkekliğinin yasının tutulması yatıyor olabilir. Tıpkı ergen ruhsallığında olduğu gibi, ergenin melankolisinin bir ikincil kazanç – ötekinin ilgisini üzerinde tutmak – sağlamasına benzer şekilde, erkeklikle melankoli arasında bir ikincil kazanç ilişkisi oluşmaya başlamıştır. İktidarı sarsılan erkeklik, bu halin melankolisi üzerinden bir ikincil kazanç edinmeye çalışır gibidir. Benim “depresif erkeklik” olarak tanımlamayı tercih ettiğim bir ‘erkeklik depresyonu’ hali söz konusudur. Adeta depresif durum, erkeğin ötekinin ilgisini ve dikkatini tutma biçimi haline gelmektedir.

Elbette bu durum, yalnızca erkeklere dair değildir; ancak daha çok burada açığa çıktığı da göz ardı edilemez haldedir. Mizahta bile psikopatolojilerin bir ilgi çekme yöntemi olarak kullanıldığı günümüzde, standupların içeriklerini incelemek bile bunu gözlemlemek açısından yeterlidir. Depresif ve benzer patolojik durumlar üzerinden yapılan sarkastik mizahın ya da son dönemde artan kara mizah örneklerinin içeriğini çok büyük çoğunlukla erkekler oluşturmakta ve erkek standupıyla kadın standupı arasında bu yönden belirgin bir fark görülmektedir. Kadınların ürettiği mizah, daha çok kadının gücünden içeriklenirken, erkeğin ürettiği mizah daha çok erkeğin güçsüzlüğü ve melankolisi üzerinden şekillenmektedir.

Bu ergen melankolisi ve ikincil kazanç meselesi, kadın ve erkek arasındaki ilişkiyi de değişik bir biçimde şekillendirmektedir. İlginçtir; ebedi ergen örneğimiz olan Peter Pan’ın Wendy ile ilk tanışması da böyle bir andan beslenmektedir. Wendy, kaybettiği gölgesini arayan Peter’in ağlayış seslerine uyanır ve onunla ilk tanışması, ona olan ilk ilgisi burada açığa çıkar. Tıpkı ağlayan bebeğine koşan bir anne gibi onun yardımına koşar. Hatta bir anlamda bu, bebeğiyle ilk tanışma anını, doğumun hemen ardından gelen o ağlayışla yapan anneyi hatırlatır gibidir. Aynı eserde doğum anına yapılan bir atıf da mevcuttur üstelik; Peter Düşler Ülkesi’ndeki perilerin, yeryüzündeki ilk bebeğin ilk gülüşünün kırılıp parçalanmasından doğduğunu anlatır. Peter, gülüşünü, neşesini Düşler Ülkesi’ne hapsetmiştir. Yaşadığı derin acıdan kaçmak için çocuksu neşeye gizlenmiştir. Ancak bu hüznü belli ki Wendy’den gizleyememektedir. Onun ilgisini, neşesinden önce hüznü ve muhtaçlığıyla çekecektir; tıpkı annesini arayan bir bebeğin ağlayışlarındaki gibi.

Üstelik Peter, Wendy ile tanıştığında kaybolan gölgesini aramaktadır ve Wendy onun gölgesini ona geri verir ve üzerine diker. Buradaki gölge metaforu, melankolideki benliğin üzerine düşen nesnenin gölgesini hatırlatmaktadır. Peter’in melankolisinin daha iyi bir tarifi olamaz belki de. Ve bulduğu yeni nesnesi, ona gölgesini geri vermektedir. Düşünürsek, gölgesizlik, ışıksızlığa denktir. Peter’de asıl eksik olan güneştir. Ve yine Peter, yalnızca geceleri insanlar arasına karışabilmektedir. Bu noktada, güneşin astrolojide ve birçok farklı kültürde benliği simgelemesi de tam yerine oturmaktadır.

Yine muhtemelen Peter Pan isminin seçimine de ilham olmuş olan mitolojik Pan’ı hatırlarsak, çirkinliği sebebiyle annesi tarafından terk edilen Pan’ın insanlara korku salmasına dair en belirgin anlatı onun ağlayışları ve çığlıkları üzerindendir. Bugün panik kelimesinin de kökeninin dayandığı bu korkunun ardında da acı çığlıkların ve ağlayışların yatması ilgi çekicidir. Bugün de depresyon ve paniğin, kaygı bozukluklarının bir arada ve sıkça görülmesi, günümüzü saran bu Pan’ik halleri anlamak açısından kafa açıcıdır.

Tüm bunlarla birlikte, yazının başında da değindiğim gibi, Peter’in büyümek istemek istemeyişinde anlamlı yanlar vardır. Bilhassa kapitalist toplumda sahiden de yetişkinlik her şeyi berbat eder gibidir. Yetişkin olmak; vazgeçmek, unutmak, yeni deneyimlere kapalı olmak, bitmek, tükenmek, tamamlanmaktır. Tamamlanmak bir bitiştir. Yetişkin olmak ölmek gibidir. Yetişkinliğin yaşamsızlığını Peter şöyle tarif eder:

“Artık oğlanların da hepsi büyüyüp olgunlaştı, bu yüzden onlardan daha fazla söz etmeye değmez. İkizler’i, Küçükbey’i ve Kıvırcık’ı, ellerinde birer çanta ve şemsiyeyle her gün işlerine giderken görebilirsiniz. Michael makinist oldu, Tüysiklet soylu bir kızla evlenip lord unvanını aldı. Demir kapıdan çıkan şu peruklu yargıcı görüyor musunuz? İşte bir zamanların Dütdüt’ü. Çocuklarına anlatacak bir tane masal bilmeyen sakallı adam ise, eskiden John’du.” (Peter Pan, J. M. Barrie, İş Kültür Yayınları, syf 167)

Bugün, Peter Pan’ınkine benzer bu bitmeyen ergenlik hallerinin artması, daha görünür hale gelmesi, kapitalizmin krizinin daha gün yüzüne çıkması ve derinleşmesiyle oldukça ilişkilidir. Belirsizlik, geleceksizlik, uzayan eğitim süreleri, artan işsizlik, ekonomik açmazlar, en basit haliyle yapılan büyüme tariflerine bile – eli ekmek tutmak, kendi ayakları üzerinde durmak- olanak tanımamaktadır. Büyümek, sınıfsal bağları içerisinde gelişmekle ilişkili olmaktan çok, kapitalist üretim içerisinde yer tutar hale gelmekle ilişkilidir. Yetişkinlik son derecede sınıfsaldır. Elbette ergenlik de sınıfsaldır. Esasen ergenlik tanımının kendisi de buradan beslenir, yaklaşan sanayi devriminin gerekliliği olarak ortaya çıkan zorunlu eğitim süreci, çocuk işçilikteki dönüşüm üzerine açığa çıkmıştır; çocuklukla erişkinlik -üretime katılım- arasında geçen bu süre, tanımlanmaya ihtiyaç duyulmuştur. Dolayısıyla büyümeye, yitmeye karşı ergende oluşan bu kaygı da gayet sınıfsaldır.

Sürekli genç kalmak istemek, basitçe bir ölüm korkusuna karşı geliş değildir sadece. Bunu anlamak gerekir. Aslında karşı durulan büyümek ve erişkinleşmek değil, yetişkinliğin içine hapsedildiği sınıfsal zemindir. Kapitalist toplumun kendini var etmek adına gerektirdiği ve dayattığı yaşamasızlıktır.

Ergenlik tutku barındırır. Belki de tutkunun en yoğun olduğu zamandır ergenlik. Ergenlik devrimcidir, devinimseldir, tarihsel karşılıklarıyla da görüleceği üzere ergenin tutkusu devrimlere ön ayak olandır. Bu anlamıyla gelişen, toplumsallaşan ergen tutumların bize anlattığı bir başka taraf da vardır. Yetişkinliğin reddi, yetişkinliğe duyulan kaygı, aslında sistemsel bir karşı duruşun da ifadesi gibidir. Ancak bunun çözümü tümgüçlülük düşlemlerine sığınarak, yeni bir yaşamasız hal yaratarak, ne çocuk ne de yetişkin olarak, bir daimi ergen kalışta değildir. Kohut, daimi ergeni şöyle tanımlar:

“Bilinçdışı acıdan korunmak için terkedilme, reddedilme ve kayıp ihtimallerini ortadan kaldıracak önlemler almak zorundadır. Bu nedenle gerçek hayatta ve hayata yatırım yapmaktan kaçınır. Hayalkırıklıklarını bertaraf etmek için kimseye bağlanamaz. Ölümsüzlük ve kayıpsızlık mücadelesinin sonucunda ortaya çıkan bir çeşit yaşamsız, hafızasız, geçmiş ve geleceksiz olma halidir. Sanki yarı-canlı gibidir. Hayal ve fikir dünyasında yaşar, felaketleri önlemek için kavgasını da, öfkesini de rekabetini de hayalinde yaşar, tabii ki de hep kazanır ve kahraman olarak kalır; bir sonraki yoksunluğa kadar… Esasen hep alacaklıdır, dünyanın ona borçlu olduğu yaşamı vereceği günü bekleyerek ömür geçirir. Mutsuz bile değildir belki, çünkü duygularını ayırt edemez ve derinlemesine hissedemez.”

Evet, hayattan alacaklıyız. Ancak alacaklı olduğumuz yaşamın bize sunulacağı günü bekleyecek kadar da ahmak ya da düşlemlerimize sığınıp avunacak kadar yaşamasız kalamayız. Burada önemli olan melankoliye yenik düşmek yerine, kaybettiklerinin yasını tutup aşarak, ergenliğin tutkusunu erişkinliğe taşımaktır. Bu sıkışmışlıktan gerçekliği bölerek, çarpıtarak ya da gerçeklikten kaçarak değil, gerçekliği değiştirerek çıkmaya çalışmaktır; ergenliğin tutkusunu da yanında taşıyarak. Düşler Ülkesi’ne kaçmak değil, gerçekliği düşleriyle yeniden inşa etmektir. Edilgenlik korkusuna saplanmak değil, etkin olmaktır. Tıpkı edilgenlik duygusundaki denklem gibi, ötekine duyduğu ihtiyacı bir tahakküm ya da benlik sorunsalı olarak görmeden, ötekine duyduğu ihtiyacı kabul ederek ilerlemektir. Tümgüçlülük düşlemlerinden uzaklaşmaktır; çünkü kimse tek başına düşlerini gerçeğe dönüştüremez.

Son olarak şunu hatırlayalım. Ergenlik bir dönüşümdür. Böylesi bir dönüşümün en belirgin benzetmelerinden biri, bir tırtılın kelebeğe dönüşümüne dairdir. Ve bu benzetmenin içinde gizli olan gerçeği çarpıtma biçimi de yetişkinliğin sınıfsallığına dair bize tekrar ipucu verir.

Tırtıl bir koza içinde ‘tutsak’tır. Büyüyecek, bir kelebeğe dönüşecek ve sonra özgürce uçacaktır. Ancak bu hikayeye hemen şu eklenir; kelebek onca tutsaklığın ardından kozadan çıkar ve özgürlüğünün keyfini yalnızca bir gün sürebilir. Yani kozadan çıkış ölüme denktir. Kelebeğin yolculuğunu bunca karanlık yapan, akıbetini bunca melankoliyle süsleyen, yetişkinliğin sınıfsal ayakbağlarıdır. Kelebek olup uçmaktan kaygılanıp, kozaya hapsolmayı tercih etmek ya da koza içinde bir sonsuz kelebek olmayı düşlemekse oldukça gariptir; hele ki kelebeklerin yalnızca bir gün yaşadığı düpedüz bir yalanken!

[1]Peter Pan, J. M. Barrie, İş Kültür Yayınları, syf 108

[2]“Yas ve Melankoli”, Metapsikoloji, Sigmund Freud, Payel Yayınları, syf 243

[3]“Yas ve Melankoli”, Metapsikoloji, Sigmund Freud, Payel Yayınları, syf 246

[4]“Yas ve Melankoli”, Metapsikoloji, Sigmund Freud, Payel Yayınları, syf 244

[5] “Şizoidleşen toplumda tutku yitimi ve gerçekliği bölmenin biçimi olarak umutsuzluk”, İdil Özkurşun, Kaldıraç Dergisi Sayı 247, Şubat 2022

[6]Bebeğin oral dönemde anneyle kurduğu ilişki üzerinden, iyi nesne kötü nesne ayrımına gitmesi ve şizoid bölmeyi kullanmasına atıf yapılmaktadır.

[7]Ergenliğin Yüzleri, Talat Parman, Bağlam Yayınları, syf 87

Rusya’nın, Ukrayna’ya operasyon başlatması, Donetsk bölgesini tanıması ve ardından Neonazi Ukrayna yönetiminden gelen saldırılar karşısında askerî harekât başlatması, cepheleri netleştirmeye başladı.

Bazı durumlarda, insanlar, pek de kendi renklerini tam olarak vermeden, konuşmalarını, eylemlerini sürdürebilirler. Kimisi, bunu bir maske takarak, bizzat planlayarak gizlemek ister. Kimisi ise, yaygın olduğu için “orta yol”dan devam etmeyi bir alışkanlık hâline getirmiştir. Ama nihayetinde, işler kızışır, olaylar netleşmeye başlar ve herkes, kendi tutumunu olanca açıklığı ile ortaya koymaya başlar. Olaylar öyle akar, gelişmeler bunu dayatır.

Örneğin Erdoğan’a karşı olmanız, sizden başka ona karşı olanlarla aynı fikirleri savunduğunuz anlamına gelmez, ama öyle görünebilir. Birisi, “bizi Batı değerlerinden koparıyor” diye karşı çıkıyordur, ki bu kendi içinde çelişkilidir, diğeri ise işçi ve emekçi düşmanı olduğu, halk düşmanı olduğu için ona karşı çıkar. Karşı çıkma konusunda anlaşıyorsunuz gibidir. Ama “Batı değerlerinden bizi koparıyor” diye Erdoğan’a karşı çıkmak, son derece yüzeysel bir yaklaşım, derinliği olmayan bir bakıştır. Çünkü, bu aynı kişiler AK Parti ve Erdoğan projesinin aslında bir ABD, bir NATO, bir Batı projesi olduğunu da söyleyecektir, ki bu sonuncusu doğrudur. Bu durumda, “bizi Batı değerlerinden koparıyor” demek, aslında olayları hiç anlamamak demektir.

Gün gelir, işler değişir. NATO mekanizması ile Rusya-Çin hattı karşı karşıya kalınca, “Batı değerlerinden bizi koparıyor” diye Erdoğan’a karşı çıkanlar, onunla aynı NATO safında kendilerine yer bulurlar.

Kılıçdaroğlu, açıkça söyledi: NATO demokrasinin bekçisidir. Bu sözler, Kılıçdaroğlu’nun biat ettiği yerin açık kanıtıdır. Tekrar olacak, Burjuva muhalefet, Saray Rejimi’ne, eften püften konularda muhaliftir, ama hiçbir ciddi konuda muhalif değildir, tersine yanındadır. Böylesi “muhalefet”, her siyasal iktidara lazımdır. Saray Rejimi, iktidar kadar muhalefeti de belirleyen bir olağanüstü devlet örgütlenmesidir.

İşte Rusya’nın Ukrayna’ya, “artık yeter” diyerek operasyon başlatması, birçok açıdan cepheleri netleştirici bir etki yarattı.

Mesela sevgili İsmail Saymaz’a bakalım. Birdenbire Saray basını ile aynı dili kullanmaya başladı. Ukrayna’da “Neonazi”lerin öldürdüğü 14 bin kişiden asla söz etmiyor ve ısrarla bu Neonazilerin sivil halkı kalkan eden uygulamalarını görmüyor. Oysa, bunlara ulaşacak kadar olanağı da vardır.

Saymaz, sadece bir örnek. Ahmet Hakan ile aynı telden çalması, kendisini düşündürmüyor da.

Daha fazlası var.

Tüm liberal sol, tüm liberal solun aydınları, tüm gazeteciler, tüm burjuva basın, Saray Rejimi’nin kendisi, Barzanici Kürtler vb. hep birlikte aynı yere vurmaya başladılar: Savaşa karşıyız, demek ki Rusya işgalcidir, Rusya emperyalisttir, Rusya suçludur.

Hepsi bunu söylemektedir.

Onları dinleyince, insanın, NATO denilen bir savaş makinasının, emperyalist cephenin ortak örgütünün, bugüne kadar ne kadar da barış sever olduğunu düşünesi geliyor. 1952’de Kore’ye 35 cent üzerinden asker göndermiş bir ülkenin insanlarının, NATO’nun ne olduğu konusunda bu kadar cahil olması mümkün değildir. Yanıbaşımızda Yemen, Irak, Suriye, Libya vb. örnekler dururken ve henüz “toplumsal Alzheimer” durumu bu denli ilerlememiş iken, bunlar NATO’nun barış ve demokrasinin garantörü olduğunu söylüyorlar. Irak’ta 2 milyon insanı katleden bunlardır. Yemen’e bakın, söze gerek var mı? Suriye savaşını kundaklayanlar kimlerdir? Ya IŞİD çetelerini örgütleyen, onları Kafkaslara kadar sevk eden, bugün Ukrayna’ya IŞİD çetelerini, Türk savaşçıları gönderen Saray Rejimi değil midir? Saray Rejimi’nin arkasında NATO ve ABD yok mudur?

Birdenbire NATO, savunma örgütü oluyor.

Birdenbire NATO, demokrasi savunucusu oluyor.

Savunma örgütü olarak NATO, kimi kime karşı savunuyor? SSCB çözüldüğünde 16 üyesi bulunan NATO bugün neden 30 üyeye sahiptir? NATO neden genişletilmek istenmektedir ve bunun sınırı neresidir?

Demokrasinin yılmaz savunucusu NATO, Batı değerlerinin koruyucusu NATO, neden bizim ülkemizdeki her cinayetin arkasında vardır? Mumcu’nun katili kimdir? Hrant’ın katili kimdir? 1 Mayıs 1977’nin katili kimlerdir? Sivas katliamının arkasındaki güç kimdir? Maraş, Çorum katliamlarının organizatörü kimdir? Kürtlere karşı kirli savaşın, Susurluk’ta ortaya çıkan durumun arkasındaki güç kimdir?

Sahi, bunları NATO yapmıyor mu?

Madem NATO demokrasiyi savunuyor ve koruyor, bir TV kanalı olan RT’nin yayınlarını neden yasaklıyorlar? Her gün BBC ve CNN’in yalanlarını bir bir ortaya koymak mümkündür. Bunu da zaten yapanlar var. Buna rağmen, BBC ve CNN neden yasaklanmıyor, DW neden yasaklanmıyor da, RT yasaklanıyor? Buna basın özgürlüğü mü diyeceğiz? Buna, demokrasinin savunulması mı diyeceğiz? Öyle ise soralım, kimin demokrasisinin; tekellerin, parababalarının, mafyanın vb. demokrasisini mi kastediyorsunuz? Öyle ise haklısınız. NATO olmadan, uyuşturucu ağları olmaz, NATO olmadan savaş olmaz, NATO olmadan kirli savaşlar olmaz, NATO olmadan basının karartmaları olmaz. NATO, karanlık demektir. NATO, savaş ve saldırganlık demektir. NATO, İtalya’da “Gladio”, Türkiye’de “Ergenekon” ve “Özel Harp Dairesi”, Yunanistan’da “Sheepskin”, Almanya’da “Gehlen örgütü”, Fransa’da “Rüzgâr Gülü” İngiltere’de “Secret British” vb. demektir.

Şimdi, çıkın bize tüm bunları, “demokrasi” olarak açıktan savunun.

Şimdi, çıkın bize tüm bunları “savunma örgütü” mantığı ile savunun.

Tüm bunlar, Batı değerlerini, “insanlık değerleri” olarak gören NATO’cu kafaların içinde farklı durmaktadır. Bundan eminiz. Kürt halkına saldırmak, 1 Mayıs 1977’yi kana bulamak, mutlaka devletin âli çıkarları için gereklidir. Ve bu âli çıkarlar, her zaman, “savunma” ve “demokrasi” demektir.

Bu cehalet, bu denli cehalet, öyle kendiliğinden oluşmaz. Bu NATO’cu cehaletin, bu “NATO kafa, NATO mermer” kafaların nedeni NATO müfredatıdır. Askerleri, üst düzey yöneticileri, iktidarları, muhalefetleri, gazetecileri, iş-adamları, öğretim üyeleri, roman yazarları, hepsi ama hepsi, bu müfredattan geçirilmiştir. İşte bu NATO müfredatı, kendi işleyişi içinde, Ukrayna savaşı ile tüm yönleri ile kendini açığa vuruyor.

Anti-komünizm, şimdi Neonazileri görmelerini engelliyor. Ukrayna’da direnişten söz ediyorlar, ama aslında sivillerin kalkan olarak kullanılmasını görmüyorlar. Üniversite öğrencisi Afrikalılar, elbette sarışın ve mavi gözlü olmadıkları için, insan olarak da sayılmıyorlar.

Sahi, NATO, Ukrayna’ya demokrasi getirebilir mi?

Bunun yanıtını bilmediklerini söyleyecekler ve Ukrayna’nın Rus işgalinden kurtulmasının öneminden dem vuracaklar.

Ne büyük bir utanmazlıktır: Rusya’ya karşı kara propaganda yürütmek için, NATO’cu bilinçaltı devreye giriyor ve bakın ABD Irak’ı iki günde hâlletti, oysa Rusya Ukrayna’yı hâlledemiyor, diyorlar. Bu nasıl bir kafadır? Hem Rus işgali diyeceksin hem savaş kötüdür diyeceksin hem de Rusya’nın ABD’ye göre daha yavaş ilerlemesi nedeni ile suçlu olduğunu mu söyleyeceksin? Demek istiyorlar ki, Rusya da, ABD gibi su depolarını, hastahaneleri, okulları, kentlerin yaşam alanlarını bombalasın. Bunu mu istiyorlar? Yoksa, bakın ABD daha güçlüdür, sakın ABD yanlısı olmayı bırakmayın mı diyorlar? Anlamak zor.

Kurumuş kafalar, çürümüş yürekler taşıyorlar. Birisini taşımaları yetiyor ve herhangi biri diğerinden daha az iğrenç değildir.

Ukrayna’daki durumun en temel gerçeklerini ortadan siliyorlar, hokus pokus ile halı altına sürmek istiyorlar.

– İlkin, Ukrayna’da, 2014’te bir darbe olmuştur. Bu darbeciler, “demokrasi” diye yücelttiğiniz şeyi yerle bir etmiş, iktidarı devirmiştir. Bu devrilen iktidarın rüşvet çarkına bulaşmış olması ayrı bir konudur. Bizim ülkemizdeki hâli ile rüşvet çarkı, yolsuzluk çarkı başka yerlerde pek rastlanmaz. Ama Ukrayna’da da durum bu idi. Darbeyi gerçekleştirenler, İkinci Dünya Savaşı sonunda ülkeden kaçıp, ABD operasyonu ile Kanada ve ABD’ye yerleştirilenlerdir. Bunlar Neonazilerdir. Bu Neonaziler, Batı dünyasının birçok yerinde vardır ve derinlere işlemiş ırkçılık ile beslenmektedir.

– İkincisi, bu Neonaziler, mesela Odessa’da 40’tan fazla kişiyi bir otelde yakmışlardır. Bu ve benzeri saldırılar sürekli gelişmiş, organize edilmiştir. Devlet çarkı bunun bir parçası hâline getirilmiştir. O kadar ki, Ukrayna’da, 2020 yılına girildiğinde bağımsız bir Ukrayna yönetimi yoktur. Yönetim, Batı’nın, ABD ve NATO’nun kuklasıdır. İngiltere’deki Ukrayna büyükelçisinin “NATO’ya girmek istemiyoruz” açıklaması karşısında İngiliz, ABD ve NATO güçlerinin saldırgan açıklamaları tazedir. Zelensky dahil, Ukrayna hükümeti bir kukladır, gerçekte Neonazi çeteleri devletleşmiştir ve bu tam da Rusya’nın Suriye sahasına inmesini, Suriye savaşına açıktan taraf olmasını takiben gerçekleştirilmiştir.

– Üçüncüsü, 2014 yılından başlayarak, bugüne kadar Ukrayna’da 14 binden fazla insan öldürülmüştür. Donetsk ve Lugansk’ın bağımsızlığını ilan etmeleri süreci bu katliamlara dayanmaktadır. Öldürülen 14 bin insanın 3 binden fazlası çocuktur. Bu, açık bir katliamdır. Bu katliam Ukrayna halkı tarafından yapılmıyordu, bu katliam, NATO ve ABD destekli Neonazilerce yapılıyordu.

Şimdi, tekrar soralım, sahi NATO, Ukrayna’ya demokrasi getirir mi?

Ukrayna’da, 2014 öncesinde var olan eğer “demokrasi” idiyse, eğer “bağımsız bir ülke” konumu idiyse, bunu zaten bozanın, tahrip edenin NATO olduğu açık değil mi? NATO, yıktığı şeyi mi kuracak? Yoksa, siz, NATO müfredatından geçmiş NATO mermer NATO kafalı hâline gelmiş olanlar, insanları bu kadar salak mı sanıyorsunuz?

Almanya’da kaç tane ABD üssü var? Dünyada kaç adet ABD üssü var? Doğu Avrupa’nın sonradan NATO üyesi olmuş 14 yeni ülkesinde acaba kaç adet NATO üssü var, kaç adet ABD üssü var? Sadece Almanya’daki üs sayısının 82 olduğunu bilirseniz, belki şaşırırsınız ve bunların sayısı pandemi sürecinde artmıştır.

Neden?

Madem komünizm yok, madem artık “hür dünya” komünizmi yendi ve yerle bir etti, madem Rusya ve Çin kapitalistleşme yoluna girdi, siz neden hâlâ bu kadar üs kuruyorsunuz, bu denli savaş hazırlığı yürütüyorsunuz?

Savaşın ortaya çıkan ilk sonucu şudur: ABD, bir kere daha eski soğuk savaş dönemindeki gibi, tüm Batı güçlerini kendi savaş bayrağı altına toplamıştır. Almanya ve Fransa, savaş naraları atmaya başlamıştır. Hollanda gibi zaten bu konuda açık eğilimler taşıyanları bir bir saymaya gerek yoktur. Esas önemli olan Almanya, Fransa, İngiltere ve Japonya’nın tutumlarıdır. İngiltere zaten ABD ile açık bir planlamanın içindedir. Ukrayna’daki birçok Neonazi kampı, ABD ve İngiltere tarafından organize edilmiştir. Almanya ve Fransa, ABD’nin denetiminden kurtulmak için hamleler yapmakta iken, birden 10 yıl geriye gittiler ve yeniden ABD politikalarının dışında davranamayacaklarını ortaya koydular.

Japonya da benzer durumdadır. Bölgeye uzaktır. Ancak, Çin’e karşı, aynı anda ABD hamleler yapmış, Tayvan ve Çin arasındaki sulara gemilerini sürmüştür. Bu durum, Japonya’yı elde tutmak için ABD hamlelerinin bir devamıdır.

Savaşın ortaya çıkan ikinci sonucu, Rusya’ya karşı yaptırımlar adı altında ortaya konan saldırganlıktır. Bu saldırganlık, tam bir ırkçılığa dönüşmüş, bilim, sanat ve spor alanında Rusya’ya karşı açık bir ırkçı yaklaşım sergilenmeye başlanmıştır. Bu durum, soğuk savaşın da ilerisindedir. Nazi dönemini hatırlatmaktadır. Nazi ırkçılığı, birdenbire kendi renklerine bürünmüş, canlanmış ve sahaya çıkmıştır. İngiltere’nin Ukrayna’ya savaşçı gönderme hamlesi, tam da böylesi bir hamledir. TC devleti, Saray Rejimi, sadece silah göndermekle kalmamış, IŞİD’li savaşçılar da göndermiştir. Şimdi tüm çeteler, pisliğin sineği çekmesi gibi Ukrayna cephesi tarafından NATO savaş makinasının emrinde oraya koşturulmaktadır. Irkçılığın her tonu, NATO müfredatını yansıtmaktadır. Tekeller çağı, bize ırkçılığı, “zarif” elbiseler içinde, beyefendilik olarak sunmaktadır, ki Batı değerleri bu olsa gerek.

Savaşın ortaya çıkan üçüncü sonucu, Rusya’nın, daha fazla müsamaha gösteremeyeceği noktaya gelinmiş olmasıdır.

Burada, Rusya ve Çin’e biraz daha yakından bakmak gerekiyor.

Biliniyor, biz, Rusya ve Çin için, emperyalist nitelemesini kullanmıyoruz. Bunun ana nedeni, bu ülkelerin “sosyalist” olması değildir. Böyle bir düşüncemiz yok, böyle bir savunumuz yok. Olması da mümkün değil. Ama her ikisi de, kapitalist sistemin içinde açıklanamayacak derecede küçük oranda özel mülkiyete sahiptir. Devasa şirketler, devlet mülkiyetindedir. Bu, tekelci sistem ile çelişik, dünü sosyalist olup da kapitalist sisteme tam entegre olmaya çalışan iki ülkenin özel hâlidir. Bunun ne kadar süreceği de belirsizdir.

Evet, her iki güç de büyük güçlerdir.

Trajik bir süreçtir bu.

Hem Rusya ve hem Çin, ama daha çok Rusya, SSCB zamanında sistemin baş düşmanı olarak, kapitalist sistem tarafından sarılmış, dışlanmıştır. SSCB çözüldükten sonra, Çin kapitalist gelişim yolunda devasa adımlar atmaya başladıktan sonra, herhâlde, bu iki ülke de, sisteme eşit ortaklar olarak kabul göreceklerini düşünmüş olmalıdırlar. G7 serüvenine bakın, önce Rusya’yı aldılar, ardından çıkarttılar.

Trajik dememizin nedeni budur. Sosyalist iken, sosyalizm adına ne eksikleri olursa olsun sistem tarafından, egemenler tarafından düşman görülüyorlardı. Onlar, bu yoldan vazgeçti ve kapitalist yola girmeye başladılar. Bu kez de, kendilerine “eşit ortaklar” diye davranılması yerine, tersine, “sömürge olmayı kabullenmeleri” dayatıldı.

Çin ve Rusya eğer sömürge olmayı kabul ederlerse, yani eğer yağmalanmayı kabul edip direnmezlerse, işte o zaman, efendilerin masasında yem olarak kabul göreceklerdir. Bu ise, aslında, onların istemediği bir şeydir.

Bugün, SSCB’nin çözülmesinin ardından 33 yıl geçtikten sonra, yani bir hayli zaman geçtikten sonra, hem düşman olarak görülüyor ve ilan ediliyorlar hem de etrafları bir bir sarılıyor. Ekonomik, ideolojik, siyasal, askerî bir savaş devreye sokulmuştur bile.

ABD veya İngiltere ya da Fransa, bir ülkeye, sömürgeleştirmek amacı ile, işgal amacıyla saldıracak olsalar dahi, Japonya aynı şeyi yapsa dahi, diğerleri pay isteyerek çözüm bulmaya çalışırlar. Yoksa “yaptırım” vb. kararlar almazlar. Swift sisteminden Rusya’yı çıkarmak, gerçek anlamda çaresizliğin de bir işaretidir. Ama bir Rus piyanisti işinden atmak, sporcuları cezalandırmak üzerinden hareket etmek, Dostoyevski’yi yasaklamak, trajikomiktir. Komiktir, çünkü çaresizliğin boyutlarını gösterir, trajiktir, çünkü Nazi mantığının nasıl sistemin tümünde egemen olduğunu gösterir.

Biz, İkinci Dünya Savaşı sonrası burjuva devleti, tekelci polis devleti olarak nitelerken, faşizmin tüm dişlilerinin günümüz burjuva devleti tarafından içselleştirildiğini söyleriz. Faşizmin sadece ruhu değil, gözleri de oradadır ve son Ukrayna olayı, bu gözlerin ne denli diri olduğunu göstermektedir.

Yazık ki, SSCB çözülürken, bize Batı demokrasilerinin gelişmişliğinden söz ediyorlardı. Oysa en kötü hâli ile sosyalizm deneyimleri, kapitalist sistemle kıyaslanmayacak kadar değerli bir mirastır.

Şimdi, Rusya ve Çin, kapitalist sistemin içinde etkin birer güç oldukları hâlde, egemenlerin masasında yer alamamak bir yana, savaşla tehdit ediliyorlar. Ekonomik, siyasal, ideolojik, askerî bir savaşla karşı karşıyadırlar.

Bunları ele almadan, Rusya ve Çin için emperyalist değerlendirmelerini yapmak, aslında işin özünü bir dirhem anlamamaktır. Kendi ülkelerinin PKK nedeni ile Suriye ve Irak’a operasyonlar yapmasını alkışlayanlar, sıra Rusya’ya gelince, 14 bin kişinin ölümüne, Neonazilere, NATO güçlerinin Ukrayna’ya yerleşmesine rağmen, Rusya’nın kendini savunma hakkını emperyalistlikle suçlamaları, kafa karışıklığının ürünüdür. Kaldı ki, bizim bulunduğumuz yerden bakıldığında, TC ordusunun Suriye ve Irak’a saldırıları, ABD’li efendileri ve NATO kararları ile gerçekleşmektedir. Kürt halkının kendi kaderini tayin hakkı her şart altında tartışmasız vardır. Kürt halkına karşı dayatılan bir katliamdır. Ve Ukrayna’da Rusya’nın müdahalesinin, pek yakında görme ihtimalimiz kuvvetlidir ki, işgalle sonuçlanmayacağı açıktır. Bunu Suriye’de de gördük, Gürcistan’da da, Kazakistan’da da. Daha dün, Kazakistan’a giren ortak gücün, oradan çıkmayacağı söyleniyordu. Öyle olmadı. ABD ve NATO, girdikleri yerden çıkmıyor.

Bir ülkenin emperyalist olması, onun kötü olması anlamında bir tanımlama değildir. Nasıl ki, faşist = kötü, kaba bir yaklaşımdır, bize faşist olmanın gerçek anlamını anlatmaz, emperyalist olmak da öyledir. Her emperyalist güç, saldırgandır, ama mesela her saldırgan güç, örneğin TC devleti, emperyalist değildir. Emperyalist olmak, kapitalist sistemden söz ediyorsak, sömürgelere sahip olmayı, bu da kapitalizmin bu çağında tekelci kapitalist ilişkilerin belirleyici olduğu bir ülke olmayı gerektirir. Tekeller, burjuva iktisatçıların söylediği gibi, devlet tekelleri de olamazlar. Hayır. Tekelci kapitalizm bu değildir. Bu konuda bilgisi yetersiz olanların, kaynaklara bakmalarını öneririz, zira bu bölümü, tekelci kapitalizmi anlatacak şekilde genişletirsek, konuyu çok uzatmış oluruz. Kapitalist-emperyalizm, emperyalist merkezler ve onlara bağlı sömürge ülkeleri (kimileri bu ülkelere az gelişmiş, gelişmekte olan ülkeler vb. demektedir) içeren bir dünya sistemidir. Bu sistem için, bir sömürge ülkenin, büyük bir altüst oluş gerçekleşmeden, bağımsız bir ülke olması mümkün değildir. Yani, emperyalist efendiler, kendi masalarına yeni ortaklar kabul etmezler. Efendiler, kendileri arasında dünyayı paylaşırlar. Dünya hâlihazırda paylaşılmış olduğu için, bu yeniden paylaşım demektir ki, bu da savaşları gündeme getirir.

Rusya ve Çin, büyük güçlerdir. Bu onların sosyalist geçmişlerinden geliyor. Sosyalist geçmişleri, bu nedenle onların peşini bırakmaz. Rusya ve Çin, efendilerin sofrasına eşit kapitalist güç olarak kabul görmedikleri sürece, ya sömürge olmayı kabul edecekler ya da zorunlu olarak o eski, kurtulmaya çalıştıkları sosyalist geçmişlerini bir tarz yeniden taşıyacaklar. Rusya ve Çin, sömürge olmayı, yağmalanmayı, boyun eğmeyi kabul etmiyorlar. Görünen budur. 33 yıldır Rusya, yeniden sosyalist geçmişi ile yürümek mecburiyetinde kalıyor. Elbette bu bulaşık bir süreçtir. Ama bugün, Rusya’ya baktığımız zaman, eğer Putin gitsin denecekse, gelecek olan komünist partisidir. Ki bu durumu, efendiler, emperyalist cephe asla istemiyor. Bu durumda da Putin’e razı olmak zorunda kalıyorlar. Ukrayna meselesi, Rusya için, sömürge olmayacaksa, boyun eğmeyecekse, yeniden sosyalizmin yükselişinin başlamasının zorunluluğunu gösteriyor. Bu kadar kolay işleyecek bir süreç değildir, olamaz. Halkın, bu açıdan süreci anlaması, mücadeleye atılması o kadar kolay değildir. Sosyalizmin yükselişi, devlet eli ile de gerçekleşemez. Bu nedenle, belki de eski sosyalizm toprakları dışından, mesele Türkiye’den yükselecek bir devrimci şahlanış, tüm süreci sosyalizm cephesinden toparlamaya olanak tanıyacaktır. Bu yükseliş, mesela Hindistan’dan da gelebilir, mesela Brezilya’dan da.

Bölgemizde gelişecek bir devrim, tüm bölgeyi saracağı için, oldukça görkemli bir yükselişe sahne olacaktır. Böylesi bir devrim, elbette tüm dünyayı etkileyecektir, ama eski sosyalist ülkeleri, daha büyük bir hızla etkileme olanağına sahip olacaktır.

Elbette tüm bunlar, Ukrayna’daki durumun çözümünü görmeyi engellemez. Ukrayna halkı, Neonazilere karşı direnmek, dahası, kaybettikleri sosyalizm için yeniden savaşmak ve bağımsız bir sosyalist ülke olmak için mücadele etmek zorundadır. Bugün Ukrayna’ya Rus askeri girmiştir. Dün, Ukrayna’ya, NATO, açık olarak girmişti. Ve NATO, Neonazi çeteler eli ile, Ukrayna’nın tüm gururunu, tüm onurunu, bağımsızlığı, özgürlüğünü ayaklar altına almıştı. Ukrayna halkı, 2014’ten beri bağımsız bir ülkede yaşamıyor. Ukrayna, 2014’ten beri, NATO ve onun desteklediği çeteler tarafından iğdiş edilmektedir. Kapitalist ilişkiler içinde sömürü sistemi yeniden kurulmaya çalışılırken, çeteler ve NATO mekanizması ile, tüm özgürlükleri ellerinden çoktan alınmıştı. Onları kurtaracak olan da Rus askerleri ya da herhangi bir dış güç değil, kendileri olmalıdır. Rusya yarın geri çekilecektir. Bu durumda Ukrayna halkının, sosyalizm temelinde ayağa kalkması, sadece Ukrayna’da İkinci Dünya Savaşı’nda, Ukrayna’yı kurtarmak için ölen, birçok halktan 6 milyonu aşkın insanın anısına sahip çıkması gereklidir.

Emperyalist cephe, onun savaş makinası olan NATO; onların organize ettiği Neonazi çeteler, açıkça Ukrayna’da “komünizmin kalıntılarının temizlenmesinden” söz etmektedirler. Lenin heykelleri sökülüyor, sosyalizmden kalan değerler aşındırılıyor, ırkçılık halkların kardeşliği yerine geçiriliyor. 14 bin kişinin öldürülmesine rağmen, Rus ve Ukrayna halklarının kardeşliği hâlâ bozulabilmiş değildir. Bizim ülkemizde, her ırkçı saldırı, çok daha net sonuçlar verebilmektedir. İşte sosyalizmin kalıntılarının temizlenmesinden söz ettiklerinde, tam da bunu söylüyorlar.

Biz de tüm dünyadan, Nazi anlayışının temizlenmesi gerektiğini savunuyoruz. Günümüzde bu Nazi kalıntıları, tüm burjuva devletlerde içselleşmiştir. Tekelci polis devleti budur. Siz buna burjuva demokrasisi demeyi yeğlerseniz, bizim için sorun yok, bu sizin sorununuz. Bu “demokrasi”, tekelci sistemin, iç savaşa göre örgütlenmiş, emperyalizmin savaş örgütü NATO tarafından beslenen modern devletidir. İşte bu devlet, içinde faşizmin tüm dişlilerini, “normal” zamanlarında da, olağan dönemlerinde de içselleştirmiştir. Biz de bu devlete karşı savaşmadan, Nazizmin, ırkçılığın, savaşın yeryüzünden temizlenmeyeceğini söylüyoruz.

Bize barıştan mı söz ediyorsunuz; samimi iseniz, NATO karşıtı olmalısınız ve bunun için eyleme geçmelisiniz.

Bize savaş karşıtlığından mı söz ediyorsunuz; ABD, Alman, Fransız, İngiliz ve Japon emperyalizmine karşı savaştan söz ediyorsunuz demektir. Değilse, siz savaş karşıtı değilsiniz, bir şarlatansınız.

Bize demokrasiden mi söz ediyorsunuz, samimi misiniz? Öyle ise, devrim için savaşmaktan, işçi sınıfının iktidarı için savaşmaktan, sosyalizm için savaşmaktan söz etmelisiniz. Gerisi en hafifinden laf ebeliğidir.

Bugün Ukrayna’da Neonazilerin ortaya koyduğu savaş suçu, bugün Suriye’de IŞİD çetelerinin (ki hepsi NATO tarafından beslenmektedir) ortaya koyduğu savaş suçu, bugün Yemen’de Suudi Arabistan’a bağlı çetelerin ortaya koyduğu savaş suçu, yarın dünyanın başka bir ülkesinde de karşımıza çıkacaktır.

ABD ve NATO nerede varsa, orası savaş alanı için hazırlanmaktadır. Bunun istisnası yoktur. Letonya, Estonya, Finlandiya vb. hepsi yarının savaş alanı hâline getirilmektedir.

Ülkemiz 1952’den beri NATO üyesidir. Bu ülkede hangi cinayet varsa, hangi katliam varsa, hangi darbe varsa hepsinin arkasında NATO ve ABD vardır. Bunu görmeden, buna karşı tutum almadan, ne gazetecilik yapabilirsiniz ne objektif olabilirsiniz, ne demokrat olabilirsiniz ne halkını seven bir insan olabilirsiniz, ne yurtsever olabilirsiniz ne de sıradan bir insan olabilirsiniz. NATO’ya karşı çıkmadan, ABD egemenliğine ve emperyalizme karşı çıkmış olmazsınız.

Ülkenin tüm eski ve yeni yöneticileri, bürokratları, uzmanları, askerleri, emekli askerleri, polisleri, uyuşturucu baronları, yazarları, gazetecileri, öğretim üyeleri vb. hepsi NATO tedrisatından geçirilmişlerdir. Başka türlü bakmaları mümkün değildir. Onlar için, ülke NATO’nun çıkarları demektir.

Bu NATO formatlaması, uzun ve ince bir eğitimle verilmiştir. Öylesine basit bir cehaletin ürünü değildir, körlüğün ürünü değildir. Tersine, bunca cehalet ancak eğitimle yaratılabilir ilkesine uygun olarak, NATO tedrisatı ile sağlanmış bir eğitimdir bu.

Ukrayna’da yaşananlar, böylesi bir bakış açısı ile ele alınmalıdır. Dünya çapında bir devrimci mayalanma yaşanmaktadır. En geri noktaya kadar çekilen devrimci işçi hareketi, yeni bir diriliş dönemine girmektedir.

Kapitalist sistemin 2008’de başlayan ve hâlen süren, derinleşen, dahası emperyalist beş güç arasında kızışan paylaşım savaşımı ile birleşmiştir. Bu ekonomik ve siyasal bir krizdir. Emperyalist efendiler, doların bir dünya parası olmaktan çıkması da dahil, birçok kurumu yeniden organize etmeyi tartışmaktadır. Buna “the great reset”, yani büyük sıfırlama demektedirler. Bu İkinci Dünya Savaşı sonrasında kurulan, IMF, Dünya Bankası, NATO gibi örgütlenmelerle temsil edilen sistemin sonunun geldiğinin kanıtıdır.

İşte bu koşullarda, dünya halkları, dünyanın tüm işçileri, yeniden ayağa kalkmanın olanaklarını aramak zorundadır. Dünya işçi sınıfı, sosyalizm için mücadeleye daha güçlü girişmek zorundadır. Tartışma konumuz, Rusya Ukrayna’da acaba ne yapsa daha doğru olurdu, değildir. Tartışma konumuz, dünyanın yeniden güçlü bir sosyalist çıkışının nasıl sağlanacağıdır. Bunun olanakları, içinden geçtiğimiz nesnellik içinde vardır.

İki gelişme var. Biri Ukrayna savaşıdır. Diğeri ise, “seçim yasası” adı altında meclis denilen yere sunulan yasadır.

Bu iki gelişme, Saray Rejimi’nin güçlendirilmesi ya da Erdoğan sonrasının şekillenmesi çalışmalarını yakından etkiliyor.

İster “güçlendirilmiş Saray Rejimi” diyelim, ister “güçlendirilmiş parlamenter sistem” diyelim, her ikisi de egemenlerin, restorasyon çalışmalarıdır. İlkini biz söylüyoruz, egemenler “güçlendirilmiş Saray Rejimi” demiyorlar. Onlar, Saray Rejimi’nin devamından yanayız, diye dile getiriyorlar. İkincisini onlar söylüyorlar, isim babası onlardır: Güçlendirilmiş parlamenter sistem.

İlki ya da ikincisi, aynı amaca dönüktür. Olağanüstü bir örgütlenme olan Saray Rejimi’nin tıkanmışlığını aşmak istiyorlar. Bu yolla, sistemi restore etmek istiyorlar. Çözülmekte olan burjuva egemenliği restore etme çabasıdır bu.

Öncelik Saray Rejimi’ni sürdürmektedir. İyi ama bu o kadar kolay değil. İşte olur da burada bir aksilik olursa diye, “güçlendirilmiş parlamenter” sistemden söz ediyorlar.

Elbette ilkini savunmak, iktidara düşer. İkincisini savunmak ise “muhalefet” diye adlandırılan burjuva muhalefete düşer. Ki bu burjuva muhalefet, Saray Rejimi’nin her açıdan bir uzantısı, bir parçasıdır. Akşener’den daha fazla, Kılıçdaroğlu Saray’a bağlıdır.

Kılıçdaroğlu liderliği etrafında toplanmış burjuva muhalefet, aslında, normal bir seçim olsa, yüzde on bile alamayacak olan AK Parti ve Erdoğan’ı indirmek için, egemenlerin vereceği onayı bekliyor. Onun için, hiçbir zaman “muhalefet” yapmıyorlar ve en sıradan bir konuda dahi, seslerini çıkarmaktan korkuyorlar.

Nerede bir küçük, eften püften bir konu var, işte o zaman konuşuyorlar. Ne zaman ciddi bir mesele var, o zaman Saray destekçisi oluyor ve halkı susturmaya çalışıyorlar, tepkilerin sokağa taşmasını önlemeye çalışıyorlar.

İşte onların muhalefet dediği de budur.

Erdoğan, hem suçları çok olduğu için hem de bunca suç dosyası olan birisini yönetmenin ABD için kolay olması nedeniyle, koltuğunu ömür boyu sürdürme hevesindedir.

Daha da ileri gidiyor, işi büyütme yönünde adımlar atmaya çalışıyor ve 2023 sonrasında, sanki, halifeliğe fiilî geçiş için hazırlık yapıyor. Yoksa Bilal, çocuklar, eşler, servet nasıl kurtulacak? Fiilî halifelik önce gelsin istiyor, nasılsa Bahçeli ve Atasagun ekibi, “fiilî olarak yapıyor, öyle ise yasaları buna göre düzeltelim” demekte tereddüt etmeyecektir. TC devleti, bu hâldedir.

“Muhalefet” ise, “nasılsa Erdoğan gidici” havasındadır ve daha şimdiden, hangi arpalığın kime verileceğinin hesabı içindedir. Nasılsa halk, Erdoğan ve çevresine bunca yağma, soygun için izin verdi, biraz da “muhalefete” izin verecektir, değil mi?

Burjuva muhalefet, Erdoğan’ı devirmek istemiyor. Burjuva muhalefet, Erdoğan’ın devrileceği haberini efendilerinden, ABD’den almak için bekliyor. Olur da haber gelmezse diye, yerinden kıpırdamıyor. Her zaman devlete bağlı olduğunu göstermek için, işçi ve emekçileri, kadınları ve gençleri, sokağa çıkan herkesi evlerine hapsetmek istiyorlar. Görevleri budur. Olur da efendileri, “şimdi sıra sizde” derlerse, zaten bir şey yapmaya gerek yoktur. İşte bu haberi bekliyorlar. Bugünlerde kuşlar, Kılıçdaroğlu’na, hazır olun, sizin de sıranız geliyor mesajlarını veriyor olmalıdır. O nedenle, ille de kendisi cumhurbaşkanı adayı olacakmış gibi hazırlık yapıyor. Bu nedenle, dinci bir söylemi öne çıkartıyor. Bu nedenle, sanki şimdiden iktidarmış gibi konuşuyor.

Sanki, Erdoğan, seçimlere, yasalara, anayasaya vb. bağlı imiş gibi, tüm CHP; seçimlerden, yasalardan söz ediyor. İyi ama, 2018’de yapılan seçim meşru mu idi? Elbette değildi ve bu seçimi meşru hâle getiren CHP ile İYİ Parti’dir. Onlar, muhalif değildirler.

Şimdi, seçim kanunu meclise sunuldu.

İlk soru şudur: Neden meclise sunuluyor? Pekâlâ, Cumhurbaşkanı bir kararname ile bunu hâllederdi.

Meclise sunuluyor, çünkü pazarlık yapılmak isteniyor.

Yeni seçim sistemi, aslında Saray’ın neler yapabileceğini göstermesi açısından önemlidir. Saray, Millet İttifakı denilen ittifaka CHP ve İYİ Parti dışındaki katılımların önünü kesmek istemektedir.

Hem, ülke genelinde yüzde 7 baraj var hem de o ilde. Her ikisini geçmemiş bir parti, oradan milletvekili çıkartamıyor. Ve aynı anda, “seçim barajını daha da aşağıya indirebiliriz” diyorlar. Pazarlıktır. Ne istiyorlar? Erdoğan’a garantiler mi? Tekrar aday olabilmesi garantisi mi, yargılanmama garantisi mi, devlet olanaklarını kullanma garantisi mi, şeyhülislam gibi davranması karşılığında bunun onaylanması garantisi mi? Muhalefet, bu pazarlıkları dahi ortaya koyacak cesarete sahip değildir.

Yasanın meclise sunulmasının nedeni budur, pazarlıktır.

İkincisi, yasanın meclise sunulması, bir seçimin olacağının da garantisi değildir. Ama yasa meclise sunulunca, tüm muhalefet, sadece burjuva muhalefet değil, Saray Rejimi’ne karşı olan çeşitli güçler de, seçimin gelmekte olduğu algısına inanacaktır.

Oysa 1 yıl, bizim topraklarımızda, bu zaman diliminde, oldukça uzun bir zamandır. Bir yıl sonraki seçime hazırlanmak, bir yıl boyunca, eylemsiz ve seyreder durumda durmak, gerçekte, toplumsal muhalefeti tüketecektir, direnişçileri yoracaktır. O nedenle, meclise sunulmasının anlamı budur ve buraya dikkat etmek gerekir.

Biz diyoruz ki, Saray Rejimi, parlamentoyu etkisiz kılmıştır. Parlamento diye bir şey yoktur. Böylesi seçim yasası teklifleri ile insanları oyalamak vb. gibi bir anlamı olmasının nedeni, aslında hiçbir işe yaramayan mecliste, “muhalif” partilerin hâlâ var olması, bu yolla, halka, meclisin önemli olduğu inancını yerleştirmeye çalışmalarıdır.

Meclis, gerçekte yoktur.

En küçük bir kürsü konuşmasının bile soruşturmaya tabi olduğu, dokunulmazlıkların, AK Parti ve CHP eli ile kaldırıldığı bir parlamento, egemenlerin apış arasını örtecek bir incir yaprağı bile değildir.

Parlamento yoktur.

Seçim sistemi, sandık, bizzat egemenler tarafından gömülmüştür. 2015 Haziran seçimlerinden bu yana, hiçbir seçim meşru değildir. Yeni seçim yasası, tüm bu hile ve anti-demokratik uygulamaların yasal hâle getirilmesi çabasını içermektedir. Yüzde 20 oyla AK Parti, Cumhur İttifakı, tüm seçimi kazanır ve yüzde 50 oy aldık derler. Bunun benzerini yaptılar. Burjuva muhalefet, Kılıçdaroğlu, Akşener vb. bir şey mi yaptılar? Yapmadılar. Şimdi bir kere daha yapacaklar. Bunu önleyecek bir güç vardır elbette, sokaklardır, ama burjuva muhalefet, halkın sokağa çıkmasının önündeki barikattır.

Demek ki, seçim de yoktur.

Seçim sonuçları önceden bellidir, her detayına kadar.

“Milli irade” dedikleri şey, her seçim kanunu ile değişmektedir. Bu nasıl bir “iradedir”? Bu, egemenlerin iradesidir. Seçim halk için bir anlam ifade etmemektedir. Seçim, eğer olacaksa, yeni yönetimi halk seçti demek için, meşruluk sağlamak için bir araçtır.

Parlamento yoksa, zaten seçimin de anlamı yoktur.

İkisi de yok hükmündedir.

Siyasal partilere bakalım.

AK Parti diye bir siyasal parti var mıdır? Değil gerçek anlamda, burjuva anlamda bile bir AK Parti var mıdır? Mesela 2002 yılındaki gibi kurulları ve kuralları var mıdır? Bu soruya zaten AK Parti yandaşları, uzmanları, kalemşörleri de açıktan yanıt veriyor: Yoktur. AK Parti, çeteler birliğidir. Ve bu çeteler, devletin içindedir de.

MHP diye bir parti var mıdır? Atasagun itmeli Bahçeli çetesidir MHP. MHP, siyasal bir parti olarak ne yapar? Gider adam mı döver, sokaklarda polis koruması ile terör mü estirir? MHP adına bir tartışma olur mu?

Bunlar iktidarda olanlar, devlette olanlardır.

İyi ama muhalif olanlar da böyledir. CHP, bir siyasal parti midir? Mesela CHP’nin misyonu nedir? İktidarı almak mı ister? İktidarı almak için, eylemler mi organize eder? Sahi ne yapar bu CHP?

Sürekli olarak, kendi içindeki muhalif tabanı tutmak için vaatler sunar, sürekli olarak rüşvet için kapılar açar, sürekli olarak solu durdurmak için manevralar yapar. İşlevi budur. Görevi, tüm toplumsal muhalefeti durdurmak, onlar için bir sibop olmaktır. Bu görevi ölçüsünde bazı işlevleri vardır. Bunun ötesinde bir parti değildir CHP.

Yeni sistem, pazarlığa açılmış hâli ile, siyasal partileri daha da azaltıyor. Parlamentoda üç parti olabilir bu yeni sistemle. AK Parti, CHP ve HDP. Bunun dışındaki partilere sistem kapatılmaktadır.

Bu da, güçlendirilmiş Saray Rejimi demek değil midir?

Ukrayna savaşı, Erdoğan için, yeni bir olanak ortaya koymuştur.

Erdoğan, bugün ABD nezdinde, daha önemli hâle gelmiştir.

Ukrayna savaşının ilk kaybedeni AB olmuştur. Almanya, ilk teslim olan olmuştur. Almanya, AB, ABD’ye teslim olmuştur.

Bu teslimiyet, Türkiye’deki süreçleri de etkileyecektir.

Bize göre, ABD ile AB arasında var olan paylaşım savaşımı (aslında bu beş büyük emperyalist güç arasındadır, ABD, Almanya, Japonya, İngiltere ve Fransa. Burada söz konusu Türkiye olduğu için AB’den söz ediyoruz) Türkiye’nin kimin elinde kalacağı konusunda da bir savaşa dönüşmüştür.

TC, ya siyasal olarak, NATO aracılığı ile kontrolü altında olduğu ABD’nin sömürgesi olacak ya da ekonomik olarak bağlı olduğu AB’nin sömürgesi olacak. Bugüne kadar ve bugün hâlâ, TC bir ortaklaşa sömürgedir. Tüm soğuk savaş dönemi boyunca böyle olmuştur. Bu paylaşım savaşımı açısından böyledir (Elbette işçi sınıfının kurtuluş yolu, devrim ve sosyalizm yolu dışında bu durum böyledir). Bu durumda, Erdoğan sonrasının nasıl şekilleneceği, Ukrayna savaşından önce, ABD ile AB arasındaki pazarlıklara bağlı idi.

Hâlâ öyledir.

Ama artık, AB, ABD’nin kucağına tekrar oturmuş, tekrar güçlü bir biçimde ABD’ye teslim olmuştur. Bu durumda, AB’nin Türkiye’de ne ölçüde etkili olacağı ayrı bir tartışma konusudur. ABD, Ukrayna savaşı ile, ilk sonucu elde etmiştir. Kaybettiklerini bilemiyoruz, ama kazancı AB’yi kontrolü altına almak olmuştur ya da kontrol mekanizmalarını yeniden güçlendirmiştir. Sadece Almanya’da 82 NATO ve ABD üssü vardır. ABD, şimdi tüm Avrupa’ya yerleşmektedir. Almanya ve Fransa, çözülen ABD hegemonyasının karşısında kendi şanslarını, rakip emperyalist güç olarak, bir düzey kaybetmişlerdir.

Elbette, Almanya’nın, Fransa’nın hiç mücadele etmeyeceği sonucuna varılamaz. Ama, bu açıdan güç kaybettikleri kesindir. Almanya ve Fransa, bu yeni duruma uygun, yeni metotlar geliştireceklerdir. Ama Ukrayna meselesinde ABD’nin ve NATO’nun karşısına dikilememişlerdir.

Şimdi, Erdoğan, ABD tarafından desteklendiği sürece, açıktan bir mücadele ile Saray Rejimi’ne karşı çıkmayan bir burjuva muhalefetin, yapacağı çok şey olmaz. Erdoğan, daha rahat hile yapabilir. Baskı ve şiddet daha da genişleyecektir. İşçi ve emekçilere karşı zaten hep vardır, ama şimdi etki alanını daha da genişletecektir. Saray sistemi daha rahat kontrol edilebilir. Yüzde onu, yüzde elli göstermek mümkündür vb. Evet Erdoğan ve Saray Rejimi yıpranmıştır. Bu durum, pazarlıklarla ilerlemeyi olanaklı kılar. AB’nin açıktan bir güç ortaya koyma ihtimali zayıflamaktadır. Elbette bir yıl, uzun bir süredir. Ama bu yapısı ile burjuva muhalefet, Saray için avantajdır.

Erdoğan, bu nedenle, çeşitli hamleler yapmaktadır.

Mesela Elon Mask ile tartışmasına bakın: Elon Mask, ne karşılığı bilinmez ama, Erdoğan’dan, bor ve lityum madenlerini istemektedir. Bu konu, tek başına, yağma, savaş ve rant ekonomisinin ne kadar “önemli” olduğunu göstermektedir. Egemenler için, bu yağma, rant ve savaş ekonomisini nasıl sürdürebilecekleri çok önemlidir. Elon Mask, lityum ve bor madenlerini isterken, Erdoğan’ın bazı ricalarını kırmaz diye düşünmek gerekir.

AB, bu süreçte, Ukrayna savaşı ile düştüğü zayıflığı toparlayamazsa, Erdoğan’ın saldırganlığının artması da muhtemeldir.

Çiller isminin bu kadar ortada dolaşması, ABD ile farklı kaynaklar yolu ile ilişkileri sağlamlaştırma isteğinin ifadesi olsa gerek. Yoksa Çiller’in bir oy potansiyeli yoktur.

Halifelik fiilî olarak davranışlara yansıyacaktır. Çanakkale köprüsünün açılış konuşması, bir yandan Saray Rejimi’nin pespayeliğini göstermektedir, diğer yandan da Erdoğan’ın halifelik özlemlerini dışa vurmaktadır.

Kaldı ki, artık Saray için, hamlelerin ne kadar oy potansiyeli olduğuna göre ayarlanmadığından emin olmak gerekir. Saray, artık oy peşinde değildir. Doğrusu, oy, sandıkları sayanların vereceği karara bakmaktadır.

Uygun bir zamanda HDP’nin kapatılması da işin içindedir. Ne olursa olsun, yeni bir Barzani partisi kurma planı işlemektedir. Bu elbette, Suriye’deki gelişmelere de bağlıdır.

Öyle anlaşılıyor ki, birkaç suikast ile yeni bir şekillendirmeye gitmeleri de olanaklıdır.

Demek ki, mesele, burjuva muhalefetin gördüğü gibi ya da bize anlattıkları gibi değildir.

Tüm bunların dışında elbette, bir çıkış yolu vardır. O yol, işçi sınıfının kurtuluş yoludur, devrim ve sosyalizm yoludur.

Ülkenin her yanında gelişmekte olan bir direniş vardır. Bu direnişe bakıp, “henüz iktidarı alacak bir güç” göremeyenler, bundan dolayı bu direnişi küçümsemektedir. Bu, en çok da, okur yazar takımı (OYT) tarafından yapılmaktadır. Onlara göre, iktidarı alacak güç hazır olduğunda, onlara haber vermek gerekir. Yoksa bu direnişlere bakmalarına gerek yok. Çünkü onlar, bugün, devletten daha fazla korkmaktadırlar ve okumuş yazmış oldukları için, kimden daha çok korkmaları gerektiğini iyi bilmektedirler.

Ama ülkede var olan direniş, bir gerçektir.

Bu direniş genişlemekte, yayılmaktadır. Bu direnişin kendi zayıflıkları, kendi aşması gereken engeller ayrı bir konudur. Ama bu direnişin kendisi göstermektedir ki, işçi sınıfının kurtuluş yolu, sömürünün sona ermesinin yolu, savaşlara son vermenin yolu demek olan devrim ve sosyalizm mücadelesi bir çıkış alternatifidir.

İşçi ve emekçiler, kadınlar ve gençler, burjuva muhalefet ile Saray Rejimi arasında seçim yapmak zorunda değildir.

Zaten böylesi bir seçimin de anlamı yoktur.

Devrim ve sosyalizm için mücadele, bugün, hem ülkemiz hem de tüm bölge açısından çok daha önemlidir. Önemli olduğu kadar da, olanaklıdır. Hem tek seçeneğimizdir hem de gerçekleşmesi olanaklı, mümkün bir seçenektir.

Üç süreç, üst üste yaşanmaktadır. “Üst üste” belki de doğru düşmez, iç içe girmiş, birbirilerini etkiler şekilde yaşanmaktadır. İlki, dünya kapitalist sisteminin bunalımı ve bu bunalımla birleşmiş biçimde emperyalistler arası paylaşım savaşımıdır. 2008 yılında patlayan ekonomik kriz, kapitalist sistemi sarsmaya devam etmektedir ve daha bir çözüm ortaya çıkmış değildir. Dahası, 1990’larda SSCB’nin çözülmesi ile ortaya çıkan yeni pazarlar, emperyalist güçlere hareket sahaları açarken, aynı zamanda Almanya, İngiltere, Japonya ve Fransa için, en çok bu dördü için, ABD hegemonyasından kurtulma olanakları yarattı. Bu durumu gören ABD, savaş naraları atmaktan geri durmuyor. Böylece, dünyanın bu başlıca beş emperyalist güç arasında paylaşımı, krizle birleşerek gelişiyor (Biliniyor, biz Rusya ve Çin’i, savaş onlara yönelmiş olsa da, kelimenin Marksist anlamında emperyalist güç olarak görmüyoruz. Sosyalist olmadıkları açık. Ama büyük güç olmak, bağımsız bir güç olmak ile, emperyalist olmak aynı şey değildir). Süreçlerden ilki budur.

Süreçlerden ikincisi, Ortadoğu, Balkanlar ve Kafkaslarda, içine Kuzey Afrika’yı da katarak bölgemiz diyeceğimiz alanda yaşanan süreçlerdir. Bu süreçler sadece savaşlardan ibaret değildir, aynı zamanda devrimci gelişmeleri de içine almaktadır. Bu coğrafyada, her ülkede farklı biçimlerde de olsa devrimci mücadele yürümektedir.

Üçüncüsü ise, tüm bunlardan bağımsız olmamak koşulu ile, ülkemizde yaşanan süreçlerdir. Bir yandan Saray Rejimi çözülmektedir, diğer yandan egemenler bu duruma çözümler aramaktadır ve aynı anda, ülkede siyasal ve ideolojik açıdan gelişmiş ve yaygın örgütlülüklere sahip olmayan işçi sınıfının eylemleri, direnişi yükselmektedir.

Bu üç süreç, birbirini etkileyerek, bazan hızlandırarak, bazan yavaşlatarak, birbirinin içine girerek yaşanmaktadır.

SSCB’nin çözülüşü sonrası dünya için, yeni bir dönem başlayacak gibidir, başlamış da denilebilir. Dünyanın her yanında sisteme karşı direniş ve mücadeleler gelişmektedir. Dünya, bir bütün olarak, sosyalizm için hazırlanmakta gibidir. Bunu nesnel anlamda söylüyoruz. Kapitalizmin ölüm demek olduğunu, gezegenin geleceğinin dahi kapitalist kâr için üretimi durdurmayı dayattığını birçok kişi görmeye başlamıştır.

1917 ile başlayan kapitalizmden komünizme geçiş çağı, bir kere daha kendini açık sınıf savaşlarının yükselişi şeklinde ortaya koymaya başlamıştır.

Bölgemizdeki gelişmeler de, bu açıdan devrimin gereksinim olduğunu hissetmeye yetecek boyuttadır. Hatta, sadece devrimciler için değil, geniş halk kitleleri için de, kapitalizmden kurtulmak bir seçenek olarak akıllara işlemiş durumdadır. Bölgemizde, devrimci mücadele, her ülkede çok farklı biçimde sürmektedir. Kürt devrimi, bölgenin en örgütlü gücüdür. Ama buna rağmen, son derece örgütsüz güçlerin yer aldığı ülkeler de vardır. Buna rağmen, tüm bölgede, emperyalist egemenliğe son vermek ve sosyalizm mücadelesi, albenisi yükselen bir mücadeledir. İbre yukarı doğrudur.

Ülkemizde de Saray Rejimi’nin çözülüş süreci yaşanmaktadır. ABD emperyalizminin NATO’nun tetikçisi olarak hareket etmeyi yeğleyen, bundan başka bir iradesi kalmamış olan TC devleti, organize ettiği Saray Rejimi ile, kitleleri, işçi ve emekçileri susturmayı hedeflerken, aslında direnişi durduramamaktadır.

Ülkemizde, sosyalist devrim, nesnel olarak olanaklıdır.

İşte bizi bu noktaya getiren süreç de, bu üç sürecin bileşimi, karışımıdır.

İşçi sınıfı, sosyalist bir devrimle iktidarı almaya, nesnel olarak yakın, ama öznel olarak ise, bir o kadar uzaktır. Bu, durum tespitidir. Somut durum budur. Bu durum tespiti, devrimci mücadele açısından oldukça önemlidir.

Bu nedenle biraz daha açmak isteriz. Bizim görüşümüz, nesnel olarak devrime yakınlık ile, öznel olarak uzaklık arasındaki çelişkinin, bugün devrimci mücadeleyi belirlediği yönündedir. Bu nedenle, devrim safları içinde görülebilecek çevrelerde, bir anda şaha kalkan bir devrimci inanç görülürken, başka bazı çevrelerde ise, “devrim olmaz gerçekçiliği” öne çıkmaktadır. Bu bir uçtan bir uca gidip gelen hâl, nesnel durum ile öznel durum arasındaki çelişkiden kaynaklanmaktadır. Devrimi, uzak bir olasılık, “gerçekleşmeyecek bir hayal” olarak görenler dahi, yarın büyük bir toplumsal olay patladığında, kendini onun içinde bulacaktır.

Biz biliyoruz ki, devrim örgütlenir. Yani toplumsal olayların, sosyal patlamaların yanı sıra, devrimci eylem ve örgütlenme vardır. Esas olan da budur. Bizim öznel yetersizlik dediğimiz de burasıdır, başka yer değil.

Demek ki, nesnel olarak devrimin olanaklı olması, bunu gerçekleştirebilecek güçlerin hazır olması anlamında değildir. Öyle ise, bu hazır olma durumu, bir gündem olarak her şeyin önündedir, olmalıdır.

Devrimin olanaklı olduğu görüşü öne çıktığında, solun bir kesimi hemen, “ayakları yere basmayan analiz bunlar” diye feryadı basmaktadır. Oysa, gördüğünüz gibi, burada feryadı basacak bir şey yok. Daha gün o gün değil. Çünkü, öznel olarak devrimin siyasal ordusu hazır değildir. İşte yol ayrımı da buradadır. Biz, bu öznel yetersizliği yenmenin ana gündem olduğunu söylüyoruz. Bunun detayları da var elbette. Bazı dostlarımız ise, “nasılsa devrim anında değiliz, öyle ise mücadele olağan biçimde sürmelidir” diyorlar. Biz, esas gündem öznel yetersizliği yenmektir, diyoruz ve bunun için, örgütlenmeyi, işçi sınıfının devrimcileştirilmesini, kitlelerin örgütlü direnişini geliştirmeyi ayrı ayrı gündemler olarak, bütünün parçaları olarak ele alıyoruz. Devrimci dostlarımız, bu ayrı ayrı parçaları saydığımızda ilgi gösteriyorlar, ama bunun bir hedefe doğru akmasını gereksiz buluyorlar.

Ne yapalım, bu kadar farklılık, hatta daha fazlası da hep olacaktır.

Devrimin güçleri, hatta işçi sınıfı homojen olmadığına göre, herkesin kendi devrimci yoluna saygı duymalıyız, samimi olduğu sürece.

***

Bugün, ülkemizde egemen sınıf, bir “restorasyon” süreci peşindedir. Devlet çarkını restore etmek, tamir etmek istiyorlar. Sıradan insanların devletle sorunları ayyuka çıkmıştır ve bunu bastırarak idare etmeleri artık o kadar da kolay değildir. Ne baskı aygıtları, ne yalan mekanizması olan medya, ne ideolojik aygıtları (din ve milliyetçilik) eski prestijlerine sahip değildir. Bu, kitlelerin gözünde de böyledir.

Egemenler (egemenler kavramının içine burjuvazi, tekeller kadar, emperyalist güçleri de katıyoruz, eski Özel Harp Dairesi, Ergenekon kadar, yeni güçleri, tarikatları vb. de katıyoruz), iki alternatif üzerinde çalışmaktadır. İlki, Saray Rejimi’nin böyle sürmeyeceği için, güçlendirilmiş hâle getirilmesi alternatifidir. Bu o kadar kolay görünmüyor. Aksiliklere açık bir süreçtir bu. Bu aksiliklere karşı da, önlem olarak, güçlendirilmiş parlamenter sistem öne sürülmektedir.

Nasıl ki, konu NATO olunca, iktidarı muhalefeti ile tüm burjuva cephe, “demokrasinin koruyucusu” diye bağırıyor ve bir aradadırlar, nasıl ki konu Suriye savaşı olunca hepsi aynı fikirdedir, aynı şekilde bu ikili proje konusunun özü olan devleti kurtarmak konusunda, aynı fikirdedirler. Sadece, kimin cebinin dolacağı, kimin ne alacağı bir ayrım noktasıdır. Bir de, emperyalist efendileri arasında süren kavganın, ülke içine, iktidar savaşlarına yansımaları var.

Saray Rejimi’nin güçlendirilerek devamı, mevcut iktidar tarafından savunulmaktadır. Erdoğan ve Bahçeli, bu cephenin öne çıkan figürleridir. Daha çok Erdoğan üzerinden, sadece oradan yorum yapmak, aslında sığ düşünmenin ürünüdür. Saray Rejimi’nin en büyük savunucusu Erdoğan da değildir. Ama savunanlar, Erdoğan olmadan da Saray Rejimi’ni savunmaktan geri durmayacaktır. Belki de Erdoğan, kendini garantiye almak koşulu ile, parlamenter sisteme bile evet diyebilir. Ama mesele Erdoğan meselesi değildir. Saray Rejimi, başka bir şeydir ve bu Kaldıraç sayfalarında detaylıca ele alınmıştır.

Egemenlerin alternatifinin bir yüzünde bu var.

Öbür yüzünde, egemen çözümün diğer yüzünde, güçlendirilmiş parlamenter sistem meselesi var. En son, 6 parti, bu konuda bir deklarasyon yayınlamıştır.

Her iki proje de devleti kurtarma projesidir.

Her iki proje arasındaki farklılıklar ABD ve AB arasındaki farklılıklar ölçüsünde, onların çıkarlarının izdüşümleri ölçüsündedir.

Bugünlerde, Almanya ve Fransa, Ukrayna konusunda ABD emirlerine uyacaklarını beyan ettiklerine göre, Rusya ve Çin’e karşı savaş konusunda ABD hegemonyasını kabul ettiklerine göre, mesela Türkiye’nin kendilerine, AB’ye bırakılmasını talep etmiş olabilirler. Yaşayıp göreceğiz.

Bize bu parlamenter sistem savunusunu yapan burjuva muhalefet, demokrasi vaadinde bulunuyor. Bu nedenle, her zaman, her durumda, her olay karşısında halka, işçi ve emekçilere, “seçimlere kadar sabredin” diye nasihat ediyorlar.

Oysa bir seçimin olacağı kesin de değildir.

Tam bu noktada, biz devrimci sosyalistler, kendi yolumuzu, işçi sınıfının yolunu ortaya koymakla mükellefiz.

Bir devrim mümkündür. Tüm nesnellik bunu göstermektedir.

Bir devrimi yapacak ölçüde gelişmiş bir örgütlülük henüz yoktur.

Bu durumda, devrimcilerin savaş arkadaşlığını geliştirmeye dayalı bir çıkış, aynı zamanda işçi sınıfının örgütlenmesi ve direnişini geliştirmesini hedefleyen bir yol ortaya koymamız gerekir.

İşte Birleşik Emek Cephesi budur.

(a) Birleşik Emek Cephesi, işçi sınıfının bağımsız yolunu, sosyalizm ve devrim yolunu, devletin ürettiği alternatiflerden birinin seçmenin bir seçim olmadığını işçi ve emekçilerin önüne koyacaktır.

(b) Tüm toplumsal muhalefete, işçi sınıfının çıkış yolunu, bir yol olarak ortaya koymak demektir.

(c) Var olan ve durdurulamayan direnişlerin daha örgütlü, daha bilinçli, daha yaygın hâle gelmesini sağlama gereğine işaret edecektir.

(d) Devrimci işçilerin, devrimcilerin, farklı örgütsel yapılardaki devrimcilerin, kendi yapılarını korumalarına olanak vererek bir savaş ve mücadele arkadaşlığının geliştirilmesinin önünü açacaktır.

(e) Sadece işçi sınıfı için değil, işçi sınıfı öncülüğünde, tüm toplumsal direnişin bir adresi olmayı sağlayacak, kadın direnişinin, gençlik direnişinin, işçi direnişinin bir yerde toplanmasının olanaklarını ortaya çıkaracaktır.

Tartışma, budur.

Tartışma bunun adının ne olacağı değildir.

Değildir, zira Birleşik Emek Cephesi, kimsenin tekelinde değildir.

Mesele, bugün, bir cephe olarak Birleşik Emek Cephesi (BEC) içinde sadece örgütlü yapıların değil, daha gevşek birlikteliklerin de var olmasının gerekliliğidir. Yani, BEC, sadece belli sayıdaki örgütlü devrimci yapılardan oluşup, kendini yerel, gevşek örgütlenmelere kapatamaz. Bu büyük bir hata olur.

Kaldı ki pratik de böyle değildir. Bir yandan zamlara karşı, bir yandan işsizliğe karşı, bir yandan sendikalı işçilerin işten atılmasına karşı, birçok ortak davranış geliştirilmektedir. Bu ortak davranış ve direnişler, sürekli gündeme bağlı oluşmaktadır. Örneğin avukatlar içinden bir veya beş grup buraya çağrılmamakta, bu da bilinçsizce yapılmaktadır. Yani, direnişi geliştirmek için, daha örgütlü hareket etmek esas olmalıdır.

Bu, eski tartışmalardaki gibi, mesela bir “çatı partisi” adı altında bir ortak mücadele değildir. Bu, daha geniş bir perspektifle ortak mücadeledir. Herkesin kendi görüşlerini korumasında bir sakınca olmayan, savaş arkadaşlığını geliştirmeyi temel alan bir yaklaşımdır bu.

Savaş arkadaşlığı, kıymetli, önemli bir değerdir. Farklı siyasal görüşlere sahip olup da, aynı talepler için dövüşmek, zor da olsa, bizim topraklarımızda az görünen bir durum da değildir.

Birleşik Emek Cephesi, elbette, direnişlerin gelişmesi, daha örgütlü bir yapıya kavuşması, sürekliliğinin sağlanması açısından, önemli katkılar sağlayacaktır. Sadece işçi örgütlenmelerinden değil, kadın ve gençlik örgütlenmelerinden de bileşenler içinde olacaktır. Üzerine odaklanacak ilk hedef, direnişlerin yaygınlaştırılması, örgütlü hâle getirilmesi, direnişler arasında bağların kurulmasıdır.

Devrimin ana sorunları konusunda bir fikir birliğini, bir ideolojik birliği gerekli, ön şart olarak zorunlu bir şey hâline getirmez. Herkes, devrim, devrimin ittifakları, devrimin gelişim yolu, mücadele metotları konusunda kendi fikirlerine sahip olmayı sürdürecektir. Belki mücadele arkadaşlığı, birbirini daha iyi dinlemeyi beraberinde getirebilir. Bu ayrı bir şeydir. Biz, sadece devrimci güçlerin ortak mücadelesinden söz etmiyoruz. Yaşam, eşitsiz ve bileşik gelişiyor. Devrimciler kendilerini örgütlerken, işçiler, kadınlar, gençlik arasında farklı örgütlenmeler de ortaya çıkmaktadır. Mesele, tüm bunları, bir direniş cephesi olarak örgütlemektir.

Gelişen nesnelliğin önümüze koyduğu görev budur.

Egemenlerin arayışlarına, restorasyon çabalarına karşı, işçi sınıfının alternatifi Birleşik Emek Cephesi’dir.

Ukrayna’ya Rusya’nın müdahalesi sonrası ortaya döktük avcumuzdakileri. Klavyeye ve kâğıda işledik bugünü ve yarını.

2014’ten beri coğrafyada binlerce insan vahşice katledilirken susan diller, kemiğini bıraktı. Kemiksiz diller ve kör gözler melekler ve şeytanlar atıyor ya da ilk gördüğü şeytandan konuşuyor. Direnenler kim peki, nerede yaşıyor, ne istiyorlar? Muamma mı?

Sosyalizmin ilk büyük yenilgisi sonrası dünya kapkaranlık. Savaşlar, yıkım, sömürü boğaza kadar. Bedenimizdeki kelepçelerin hepsi kolayca kırılacaktır. Ama en kötüsü aklımıza ve ruhumuza takılıyor.

Bu karanlığın içinde kızılı arıyor yoldaşlar. Yoldaşlarımız, bu karadan kızılı süzmeye, onu büyütmeye ter döküyorlar. Direniyor, savaşıyor, can veriyorlar.

Kara ile kızılı ayırmak

Evet tabii ki, Ukrayna ve Donbas meselesini; emperyalizmi, NATO’yu, Rusya’yı konuşuyoruz. Ancak öncelikle ilkeler ve hatalar üzerine konuşmak gerek. Ezilen halklar ve işçi sınıfının kurtuluşu perspektifinden bir görüş ve yola ulaşmalıyız.

Bu noktada birçok kez tökezlendiğini, yanlış okumalar ve hamleler yapıldığını iddia ediyorum. Marksizm ve Leninizmden, devrimci teori ve praksisten sapıldığını öne sürüyorum. Bu sapmaların bir kolu NATO’culuğa kadar varırken diğeri ulusalcılıkla kardeşleşiyor.

Daha az kötü senaryoda bile önemli bir gövdemiz bu iki eğilimden etkileniyor. Tabii buna karşı mücadele edenler var. Sade, net ve kolay olandan kaçmayıp, kolaycı bir sapmaya girmeyenler. Yani iki uçlu kapitalist-emperyalist propagandayı görüp, bunu yarmaya çalışanlar.

Belirleyici cephe:
Propaganda savaşı

Son süreçte emperyalizmin propaganda kapasitesine dair önemli doneler edindik. Aklın ne kadar kuşatılabileceğini, karanlık pompalama gücünü gördük. Evet ekonomik yaptırımlar, askerî destek önemli ama sanırım ana savaş propaganda alanında sürüyor.

Abartmadan sayfalar dolusu örneğini doldurabiliriz bu cephenin; ancak Anadolu’dan iki örnekle bahsedeceğim sadece. Solcu görünme çabasına sahip iki kanal olan Artı Gerçek ve T24’ten birinde ABD askerlerinin Kiev’e bağlı bir köyü “kurtardığı” yazarken; diğeri de savaş suçlusuna ağıt yakıyor bugün. 500 binden fazla Iraklı çocuğun katili Madeleine Albright’a…

Bunu okuyup bu medya organlarının zaten fonlarla çalıştığını, liberal olduğunu ve aslında solla alakası olmadığını haklı olarak söyleyenler olacaktır. Ancak bu örnekler buzdağının maalesef ki görünen yüzü.

Öyle bir karanlık pompalandı ki, bizim cephenin eski kavgalarına, içimizdeki faylara dokunuldu. Bu fayların depreştirilmesi sonucu eski bagajlar bizim cephenin içinde emperyalist propagandalara payanda olunmasına ve körleşmeye neden oldu.

Özellikle 60’lar ve 70’lerde gerçekleşen ÇKP-SBKP ayrımı o dönem dünya işçi hareketini temelde iki damara bölmüş; bağımsız konum almak isteyenler, Arnavutluk Emek Partisi çizgisi vb. birkaç küçük ayrım da oluşmuştu.

İşte bugün bu tarihsel gerçeğin etkisi, emperyalist paylaşım savaşı ve gelişen direnişle ilgili devrimci tutum geliştirilmesinin önünde engeller açığa çıkarıyor. Bu eksiklikler kızılı bulmayı, kızılı kurmayı zorlaştırıyor.

Bu arayışa küçük bir katkı sunmak için bu yazıya çalıştım.

Metod: Bilgi çöplüğünden elmas çıkarmak; arayış, kaynak ve zorluklar

Ukrayna’daki durumu incelerken en önemli konulardan birinin Donbas meselesi olduğunu düşünüyorum. Kiev’deki kukla hükümete karşı gelişen direniş, Novorossiya (Yeni Rusya) ve Malorossiya (Küçük Rusya) projeleri önemli.

Ancak bu konuda bir araştırma yapmaya başlayınca çok büyük bir mücadele içerisinde kalıyorsunuz. Bilgi çöplüğünden, gerçek bilgiyi süzmek çok zor oldu. Özellikle son yıllarda bu noktaya eğilen yüzlerce makale, tez, haber vs. buluyorsunuz.

İlk aşamada ABD ordusuna bağlı birimler, “düşünce kuruluşları”na bağlı olan ve bunların logosunu taşıyanları elemek kolay oluyor. İkinci aşamada NATO, AB ve ABD kaynaklı hazırlanmış ama bunu okurken anladığınız tezleri eliyorsunuz. Son aşamada çok sayıda çalışma yapılmadığı için elinizde gene objektif veya ezilen halklar ve işçi sınıfının tarafında yazılan pek bir şey kalmıyor.

Ancak gene de bu kaynakların içerdiği bilgileri süzerek bir akış hazırlamaya çalıştım. Öncelikle bir adım geri giderek Çarlık Rusyası’nın yıkıldığı ve Sovyet Ukraynası’nın henüz tesis edilemediği döneme gideceğim ve o zamanın tarihsel-politik durumuna değineceğim.

Ardından Perestroyka hareketi, liberalizasyon ve SSCB’nin çöküş dönemine geçiş yaparak dönemin durumuna dair birkaç fotoğraf aktarmaya çalışacağım.

Son olarak turuncu devrimler ve Ukrayna’nın bugününe dair yaptığım araştırmalarımı paylaşacağım. Bu yazıda kaynaklardan aldığım Mozgovoy ve Litvinov röportajlarının ilgili kısmını aktaracağım.

Konuya çalışırken yaptığım okumaların bir kısmını paylaşıyorum.

“Donetsk olmasa sosyalizmin inşası hayalden ibaret kalır”

Donetsk’teki Lenin heykelinin yanında vaktinde söylediği şu söz yazıyor: “Donetsk sıradan bir şehir değildir. Donetsk olmasa sosyalizmin inşası hayalden ibaret kalır.”

Ekimde devrimin kendisini örgütlemesinde ve devrimi kalıcılaştırmasında Ukrayna ve Donbas bölgesi önemli. Burası için tartışmalar yapılmış, savaş verilmişti. Bolşevikler içinde de tartışılarak ilerledi tüm bu süreç.

19. yüzyılda bugünün Ukrayna’sının yer aldığı bölge üçe bölünmüştü: Kuzeybatıda Kiev hükümeti; kuzeydoğuda Küçük Rusya (Malorossiya); doğu ve güneyde yer alan Yeni Rusya (Novorossiya).

Şubat Devrimi çarlığa son verirken; imparatorluğun tümünde olduğu gibi, Ukrayna’da da işçi sovyetleri ve geçici hükümet iktidar mücadelesine başladı. Ancak Kiev’de iktidar mücadelesinde üçüncü bir aktör yer alıyordu: Ukrayna’nın özerkliğini savunan partilerin bir araya geldiği Rada.

Merkezî hükümetin tasfiyesinden sonra bu bölünme derinleşti. Çarlıktan bakiye olan bu fiilî bölgeler Şubat ve Ekim Devrimi’nden sonra hemen ortadan kaybolmadı.

İleride Ukrayna olarak kurulacak coğrafyada 1917’de üç işçi sovyeti vardı: Biri Kiev bölgesinde, diğeri Odessa, üçüncüsü de Donetsk-Krivoi Rog sanayi bölgesinin sovyetlerini bir araya getiriyordu. Ancak Ekim 1917’de, Kiev’deki geçici hükümeti alt eden Bolşevikler değil, kendi gücünü pekiştiren Rada oldu.

Bolşeviklerin yeni bir planı doğaçlamaları gerekiyordu ve “proletaryanın daha kalabalık, daha yoğun, daha bilinçli olduğu bir yer aramaya” karar verdiler.

Böylece Bolşevik temsilciler doğuya, büyük bir sanayi şehri olan Kharkov’a gitti. Yeni gelenler, yoldaşlarını hepsinin ortak bir hedefle -Ukrayna’yı bir bütün olarak sovyetleştirmek- bağlı olduklarına ikna etmeye çalıştılar.

Ancak doğudaki Bolşevikler, batı eyaletlerindeki Ukraynalı köylülerin “kendi isteklerine göre” bir hükümet seçmelerine yol verirken, önce kendilerini sanayi ve işçi sınıfı Donetsk-Krivoi Rog bölgesinde kalıcı olarak kurmak istediler.

Kievli Bolşevikler, yoldaşlarının yaklaşımını eleştirdiler ve onları “Donbas’la yetinmek” istedikleri için suçladılar.

Donbas ise, tersine, Sovyet propagandasını büyütebilen, Sovyet iktidarına sadık bir bölgeydi. Planları temelde aynıydı: Donbas’ı işçi devletine dâhil etmek ve güçlerini düşmanı kendi ana bölgelerinden kovmak için kullanmak.

Ocak 1918’e gelindiğinde ise Sovyet güçleri Ukrayna başkentinin kontrolünü ele geçirdi. Rada hükümeti kaçtı. Kharkov’daki Bolşeviklere göre, taktik görevi -Ukrayna üzerinde kontrolü ele geçirmek- yerine getirildiğinden, Sovyet Ukraynası’nı korumaya artık gerek yoktu.

Böylece Yekaterinoslav, Kharkov, Tauride (Kırım hariç) ve Don Oblastı’nın bir bölümünün artık ayrı bir cumhuriyet – Donetsk-Krivoi Rog Sovyet Cumhuriyeti (DKRSR) olduğuna karar verdiler.

DKRSR fikrini savunanlar, sosyalist devrimle birlikte “sınıf ilkesi, ulusal ilkenin önüne geçmiştir” diyerek devlete ulusal bir biçim vermenin yalnızca “uzak geçmişe dönüş” anlamına geldiği, “Ukrayna’yı, hatta bir Sovyet Ukraynası’nı yaratmanın gerici bir karar olacağı” konusunda ısrar ettiler.

1917-18’de Bolşevik Parti üyelerinin çoğunluğu olmasa da önemli bir kısmı, sosyalist devrimin ve getirdiği eşitliğin “ulusal sorun”u geçersiz kıldığına inanıyordu.

Bolşevik Parti Merkez Komitesi birleşik Ukrayna projesini destekledi ve sonunda net bir talimat verdi: “DKRSR Ukrayna’nın bir parçası olmalı ve temsilcilerini kongreye göndermeli.”

Ayrıca Sovyetler Birliği’nin tesis edilmesinde doğu şehirleri, endüstriyel döküm potaları çarlık döneminin sanayi merkezleri olarak, metropoller ile “köylü” Ukrayna çevresi arasında bir tür geçiş kuşağı hâline gelebilirdi.

Moskova’nın artık bu bölgeyi Ukrayna’dan ayırmayı planlamamasının nedenlerinden biri buydu. Yoksa ulusların kendi kaderini tayin hakkı ve Bolşeviklerin ulus sorununa geliştirdiği halkların kardeşliğine dayalı projenin genel hatları nedeniyle bu anlamıyla sosyolojik ve demografik yapısıyla birleşik bir Ukrayna’ya illaki gerek yoktu.

Devrimin yıkılışına doğru Donbas: Ekonomide dönüşüm ve madencilik

1986’da Donbas’tan çıkarılan kömür hacmi, tüm SSCB kömür üretiminin yaklaşık yüzde 39’unu oluşturuyordu. Sonuç olarak, Donbas’taki madenciler, Ukrayna’nın SSCB’deki işgücünün önemli bir parçasıydı. 1989’a kadar ortalama 450 rublelik bir gelirle, aynı zamanda Sovyet nüfusunun daha iyi ücret alan kesimindeydiler.

1 Aralık 1991’de yapılan referandumda Donbas’ın büyük bir kısmı Ukrayna’nın bağımsızlığı için oy kullandı ve ekonominin liberalleşmesini umdu. Beklemedikleri şey, tam olarak bu liberalleşmenin onlara daha fazla zorluk getirmesiydi: 1993’ün sonunda, Ukrayna’daki gayri safi yurtiçi hâsıla (GSYİH) yüzde 40’tan fazla düştü. Hâlâ kötüleşen ekonomik durum nedeniyle, madencilerin grevleri, birçoğunun sonunda kömür endüstrisinden ayrılmak zorunda kaldığı 1998 yılına kadar sürdü.

Çözülüş sonrası Ukrayna

Sovyetler Birliği’nin çöküşünden ortaya çıkan on beş devletten, en büyükleri sırasıyla 150 ve 50 milyon nüfusa sahip Rusya ve Ukrayna’ydı (Dünya Bankası 2019-05-20). Ülkeler ortak bir tarihî ve kültürel kimliğe sahipti ve Rusça ve Ukraynacanın yakından ilişkili diller olmasının yanı sıra, Ukrayna’da Rusça da yaygın olarak konuşulmaktadır.

Günümüz Ukrayna toprakları, son derece farklı tarihsel geçmişe sahip bölümlerden oluşmaktadır. Batı bölgeleri, Polonya ve Avusturya-Macaristan topraklarından alındı ve İkinci Dünya Savaşı sırasında ve sonrasında Ukrayna Sosyalist Cumhuriyeti’ne dâhil edildi. Kharkov, Donetsk ve Odessa gibi büyük Rus şehirlerinin bulunduğu güneydoğu, Rus imparatorluğunun bir parçasıydı ve 1922’de Ukrayna Sovyet Cumhuriyeti’ne dâhil edildi. Kırım ise 1954’te, Rus-Ukrayna birliğinin 300. yıldönümü için Ukrayna’ya verildi.

Tarihsel algıda da derin bir ayrılık var: Nazi Almanyası ile işbirliği içinde Kızıl Ordu’ya karşı savaşan Ukraynalı milliyetçi Stepan Bandera, batı Ukrayna’nın bazı kesimlerinde kahraman olarak kabul edilirken, doğuda faşist olarak algılanıyor. Buna bağlı olarak, Sovyet mirası, İkinci Dünya Savaşı kahramanları, ülkenin tümünde ama daha fazla doğu bölgelerinde oldukça saygıyla anılıyor.

Kapitalizasyon Sovyet insanının yaşamını trajik bir şekilde etkiledi

Sosyalizmin çöküşünün sosyal etkisi felaket oldu ve Ukrayna özellikle sert darbe aldı. 1989’dan 1995’e, ortalama ömür beklentisi dört yılda kadınlar için 71’den 67’ye; erkekler için 66’dan 61’e düştü (Dünya Bankası 2019-05-20).

Elimizde Ukrayna ve Donbas’a dair çok sayıda kaynak yok. Ancak çözülüşün bu etkisi hayatın her alanına yansırken, biz burada bir örnek olarak kadının toplumsal yaşamdaki yerini özellikle inceleyeceğiz:

Gorbaçov’un kadın politikasındaki değişikliğinden önce, 1980’lerde SSCB dünyadaki kadın istihdamında en yüksek oranlardan birine sahipti: Uygun yaş gruplarında yaklaşık yüzde 86; aynı dönemde, ABD ve İngiltere yüzde 60 civarındaydı.

1931’de Donbass’taki kömür madenlerinde çalışan kadınların yaklaşık yüzde 72’si sendika üyesiydi. Bu yüzde, erkeklerden biraz daha yüksekti.

Madenlerde çalışmayan sendika üyeleri, maden personeli için kültürel faaliyetler için eğitim ve dil kursları ve gruplar düzenlerdi. Ayrıca kreşler, okullar, çamaşırhaneler, kantinler ve hastaneler gibi kamu kurumlarının hijyenini sağlamak için denetim görevlisi oluyorlardı.

Çözülüş, aile kurumunun yeniden tesisi, mevcutta da olan ama devrimin etkisiyle zayıflatılan toplumsal cinsiyet rollerinin güçlendirilmesinden başka anlam ifade etmiyordu. Erkekler kayıt dışı ekonomide sıklıkla ikinci bir iş ararken, kadınlar işten sonra enerjilerini ev işlerine harcamak zorunda kaldılar. Giderek artan kıtlık ve fiyat artışı, artan çocuk ve akrabalara bakma zorunluluğu, kadınların rolünü daha da stresli hâle getirdi.

1990’larda birçok aile yoksulluk sınırının altına düştü ve yaşam koşullarının kötüleşmesi ve yaşanan dönüşüm ve çürüme, evli kadınların istismarının artmasına ve tecavüz vakalarının ortaya çıkmasına neden oldu.

1995’te verdiği bir demeçte Donbaslı Samofalova, belki de zamanın politik, ekonomik ve ideolojik ruh hâlini anlatan bir portreydi. Kardeşleri gibi Donetsk Kimya ve Teknoloji Okulu’ndan mezun olan Tatiana, işini ailesi için iyi yaşam koşullarını sürdürmek için mutlak bir gereklilik olarak gördü. Kocası bütün aileyi besleyecek kadar kazansaydı, bundan kaçınırdı: “Bu işi sevdim; araştırma yapıyorduk. Bize hiçbir zaman çok para vermediler ama bu iyi bir işti. […] Ama elimde olsaydı, işe gitmemeyi, sadece evi idare etmeyi ve çocuklara bakmayı çok isterdim. Bence bir kadın kaderine bağlı kalmalı, ocağı kollamalı.” (Walkowitz; Siegelbaum 1995: 195–196).

Ukrayna’nın dönüşümünde Turuncu Devrimler

SSCB’nin çözülüşünden sonra Rusya ve NATO arasında bir uzlaşı sağlanmıştı. NATO doğuya doğru yayılmayacaktı. Ancak onursuz koşullarda rotayı tam hız kapitalizme kıran ülke güçsüzleşmişti. NATO ve batı bu durumdan faydalanıp, Yugoslavya, Baltık ve Doğu Avrupa’yı yağmalayıp, üslendi.

Hızla eski Sovyet ülkelerine yayılan NATO resmî ve gayrı resmî olarak etki alanını genişletip Rusya’yı çembere aldı. Bu yayılmanın duraklarından biri de elbette Ukrayna’ydı. İlk olarak 2004’te başlayan Turuncu Devrim’in ikincisi 2013 sonlarında başlayıp ve 2014’te Maidan darbesiyle tamamlandı.

2004 sonlarında turuncu devrim olarak bilinen kitlesel protestolarda Viktor Yuşçenko cumhurbaşkanı olmuştu.

Dokuz yıl sonra senaryo tekrarlandı, ancak bu sefer riskler çok daha yüksekti. Başkan Yanukoviç’in Kasım 2013’te Avrupa Birliği ile bir ortaklık anlaşması imzalamama kararı, Ukrayna’nın başkentinde büyük protestoları başlattı ve polis güçlerinin -Berkut- protestoları bastırma girişimi, yalnızca protestoları ateşlemeye hizmet etti. Bastırma girişiminin üzerindeki sis perdesi ise hâlâ aralanmadı.

Protestolar 2014 kışı boyunca devam etti ve 18-21 Şubat arasında kimliği belirsiz keskin nişancılar protestoculara ateş açarak yaklaşık yüz kişiyi öldürdü ve Yanukoviç rejiminin kaderini belirledi.

Darbeyle iktidara gelen yeni rejim değişime hızlı başladı: “İkinci Dünya Savaşı’nda Nazilere eşlik etmiş Stepan Bandera ve Roman Şukheviç’in mirası yasallaşırken, Sovyet mirasının sembolleri yıkılıyor. Rusça konuşmak yasak. Yani Donbass’ın neredeyse yüzde 100’ünün konuştuğu dil… Banderistlerin Sağ Sektör, Azov Taburu gibi Nazilerin Wolfsangel sembolünü logosu kılmış Ukrayna parlamentosunda ırkların karışmasının yasaklanmasını talep edebilen neo-faşist çeteleri Ukrayna ordusunun yanı sıra Donetsk ve Lugansk sınırlarında kol gezmekte.”

Ancak Ukrayna’nın bir kısmında yaşanan olaylar madalyonun sadece bir yüzüydü: “Batılılar fazla yazıp çizmeyince bizim memlekette de fazla bilinmiyor. 2013 Kasım’ndan başlayarak 2014 boyunca Kiev’de Meydan kurulduğunda, Donetsk ve Lugansk’ta Anti-Meydan gösterileri yaşanmıştı. O günleri yaşamışlar çoluk çocuk ahalinin orak-çekiçli bayrakları kapıp caddelere dökülmesini, Halk Konseyi’nin bağımsızlık deklarasyonu ilan etmesini ‘İkinci Ekim Devrimi gibiydi’ diyerek anmakta.”

Darbeden bir hafta sonra, ülkenin güneydoğusundaki Kırım’ın her yerinde, amblemsiz askerler dolaşmaya başladı. Birkaç gün içinde yarımadanın kontrolünü ele geçirdiler ve 16 Mart’ta yapılan bir referandumla Kırım, Rusya Federasyonu’na bağlandı. Batı, o dönem Rusya’ya ilk yaptırımları uyguladı.

Donbas’ta Maidan karşıtı isyan patlak verdi. Kiev doğuda bir Terörle Mücadele Operasyonu ilan etti. Mayıs ayının ikinci günü, Ukrayna’nın güneyindeki liman kenti Odessa’da Maidan yanlısı Neonaziler, Maidan karşıtı eylemcilere saldırdı; Maidan karşıtları, bir yangının ortalığı kasıp kavurduğu ve 40’tan fazla kişinin ölümüne neden olan yerel sendika binasına çekildi. Katliam Donbas ve Kırım’daki isyanın büyümesinin temel nedenlerinden biri oldu.

Sert süren savaşın ardından yapılan ateşkes anlaşmalarından sonra Donetsk ve Lugansk (Donetskaya i Luganskaya Narodnyie Respubliki – bundan böyle DNR ve LNR olarak anılacaktır) Halk Cumhuriyetleri kuruldu. İsyan bölgesinde ve halk cumhuriyetlerinin kuruluşu ve savunmasında pek çok önemli figür var.

Mozgovoy’un yanı sıra, uzun süre DNR’nin başkanlığını yapan ancak Ağustos 2018’de öldürülen Aleksandr Zakharchenko, Vostok taburunun lideri Aleksandr Khodakovskiy, Mikhail Tolstykh (takma adı Givi) gibi öne çıkan başka isimler de vardı. Somali taburunun başında, Sparta taburunun başında Arseniy Pavlov (Motorola takma adı), Igor Bezler (isim adı Bes) ve DNR’nin 2014’te istifa eden ilk başkanı Aleksandr Boroday. Denis Pushilin, Igor Plotinskiy ve diğerleri…

İdeolojik motivasyonları birbirinden çok farklı olan ulusal yönü olan bir halk hareketiydi patlak veren. Bütün bu heterojen hareketin içerisinde Donbas’ın nasıl bir coğrafya olduğunu ise Ceyda Karan’ın izlenimlerinden aktaralım:

“Sadece Sovyet Ukraynası değil, bizatihi Sovyetler Birliği sanayisinin ana damarı olmuş, her yerinden kaliteli kömür fışkıran, metalürji ve sanayi merkezinde artık sosyalizm yok. Oysa örneğin Sovyetler’in şehircilik ve mühendislik dehasının ürünü olarak adeta orman içinde yarattığı 1960’lara kadar anılan ismiyle ‘Stalino’, yani Donetsk’i dolaşırken, sosyalizm nostaljisine kapılmamak elde değil. Dört yanda Sovyet liderlerinin anıtları, onların isimlerini taşıyan semtler, sokak ve cadde isimleri var. Lenin’in yahut KGB’nin öncülü Çeka’nın kurucusu Leh asıllı Bolşevik lider Felix Djerzinski’den kömür ve metalurji proleterlerine uzanan anıtlarla… Merkezdeki Krupskaya Kütüphanesi gurur kaynağı. İnsanlar Leninski, Varoşilovski, Kalininski, Budyanovski, Proletarski, Kievski, Kirovski, Petrovski diye sıralanan ilçelerde yaşıyorlar. Tarihi miraslarıyla gururlu görünüyorlar.

“Ortada tarihi miras ve semboller çok, ancak sosyalist sistem yok. Ukrayna’nın bağımsızlığı ve küresel kapitalizmle flörtü döneminde oligarkların eline düşmüş bir coğrafya burası. Hissiyatı ‘sosyal adalet’ fikri eşliğinde küçük girişimcilik belirliyor.

“Onlara göre bu direniş Meydan’daki emperyalist işbirlikçiler ve neo-faşistlere karşı. Sosyalizmin eksikliği anımsatılınca ‘Venezüela’da da yok. Suriye’de de yok. Ama onlar direniyorlar’ diyorlar. Sağcısı solcusu Donbass’ta nasyonalistlere karşı birleşmiş. Bunu 1990-1991’de Moskova’da komünistler ile monarşistlerin ülkeyi çökerten Boris Yeltsin’e karşı birlik olmasıyla kıyaslıyorlar. Bu gelenek Halk Milisleri’nin komünist Prizrak (Hayalet) Taburu ile emperyal üniformalı Motorola Sparta taburunu buluşturuyor. Ünlü Vostov (Doğu) Taburu ile suikassta öldürülen Gigi’nin (Mikail Tolstıh) Somali taburları da var.”

Ceyda Karan Donbas’ta Ukrayna Komünist Partisi’nden ayrılan Donetsk KP’sinin genel sekreteri Litvinov’la röportaj yaptı. Litvinov’un sözlerinden aktarırsak: “Ukrayna’daki olayların hedefi Donbass’tı. Burası tarihi açıdan üretim ve ağır sanayi merkezi, emekçi kollektivizmi karakteri. Tabii ki Sovyetler sonrası çok sayıda işletme kapatıldı. Ama vasıflı işçi ve teknisyenler kaldılar. Onlarda ağır basan sosyal adalet duygusuydu. Sosyalizmi kastetmiyorum. Ama Kiev’deki nasyonalist, faşizan ideoloji, Donbass’takinin tam zıttıydı. Kaçınılmaz olarak karşı karşıya geldiler. İki sene önce Paraşenko savaşın temel hedefinin Donbass’taki sosyalist bilinci yok etmek olduğunu açıkça söylemişti. Savaşın başka amacı yoktu.

“Yanukoviç 1990’larda her yerde ortaya çıkan mafyatik adamların temsilcisiydi. Tabii ki politik kapasitesi vardı. Ama oligarkları zenginleştirmek için kullandı. 2010 sonrası yine başkan seçildiğinde Rusya-Avrupa ilişkilerini dengeli idare etmek, halkın refahı için imkânları vardı. Halk onu destekledi. Çünkü halk 2004’te Batı destekli kalkışmaya karşı durmuştu. 2014’te Meydan’daki kaosu sonlandırmak için elinde tüm yetkiler vardı. Kullanamadı, yapamadı. Çünkü malını mülkünü ve kendi çıkarını düşünüyordu.

“Kime sorsanız, hele de eski kuşaklara sosyalizm taraftarıdır. Ama her sıradan vatandaş kendi işini kurma güdüsüyle hareket eder. Bu ikilemden ötürü sosyalizmin doğru ve kollektif iktidar yönlendirmesini sağlayamıyoruz. Bunun için partiler gerekiyor. Şu anda bu yok. Parti olmayınca küçük burjuva eğilimler baskın çıkıyor.”

Mozgovoy: Zafer sadece askerî bir şey değildir

DNR ve LNR’nin örgütlenmesi ve savunulmasında birçok önemli milis gücünden biri Hayalet Tugayları (Prizrak Brigade) idi.

Tugayların komutanı Aleksey Mozgovoy, yaptığı sosyal adalet vurgusuyla diğer figürlerden farklıdır. Lugansk eyaletine bağlı Satovo’da doğdu ve savaş öncesi aktörlük ve şarkıcılık dâhil birçok işte çalıştı.

YouTube’da yaptığı bir dizi konuşmayla öne çıktı. Donetsk’te bir halk mahkemesi kurdu, Ukraynalılara ortak bir mücadeleye katılmaları için çağrıda bulundu. Bu yönüyle genel atmosferden farklı davranıyordu.

Medyaya verdiği röportajda Maidan’ı “senaryo” olarak tanımladı. Darbenin sömürü ve tekelci paylaşım ilişkileriyle ilgili olduğunu belirtti.

Bunun üzerine DNR ve LNR’nin proje olup olmadığıyla ilgili gelen soruya ise “Bu senaryo Maidan ile başladıysa, dün bittiğini size kim söyledi? Bu senaryo daha uzun süre devam edecek. Ve ancak halk iktidarı inşa edildiğinde tüm bu senaryolu, sahnelenmiş gösterilerin sonundan bahsedebilirsiniz. O zamana kadar, güç… tam olarak insanların değil…. [DNR ve LNR’de] seçimlere karşıydım. Çünkü savaşlar sürerken kitlesel bir seçim düzenlemek mümkün değildir. Aynı şekilde Ukrayna’da da seçimler yapılmamalıydı. Nasıl bakmayı seçerseniz seçin, mükemmel ayarlanmış bir senaryoda yaşıyoruz.” sözleriyle cevap verdi.

Hayalet Tugaylarının bu projede yer alıp almadığına dair soruya ise Mozgovoy kısa bir cevap verdi. “‘Hayalet’ tüm senaryolara karşı çıktı. Biz var olmamalıydık. Herkesi şaşırtarak ortaya çıktık. O yüzden adımızı Hayalet koyduk.”

Röportajın devamında zaferin sadece savaşın sona ermesiyle kazanılamayacağını, insanların düşünme biçimlerinin gelişmesi ve değişmesi gerektiğini, yoksa bütün savaşın ve bedellerin boşa verileceğini belirtiyor. Yozlaşmış güçlerin halkı ittiği kölece koşullardan kurtulunması ve özgür düşünceye ihtiyacı belirten Mozgovoy çözümün makinalı tüfeklerle gelişmeyeceğini ifade ediyor.

“Makinalı tüfekler zaten her iki taraftan da çalışıyor. Aynadaki yansımanda kendinle savaştığını anlamak yeterli değil mi? Bir yanda işçi, diğer yanda işçi, bir yanda taksici, diğer yanda taksici. Ne için veya neye karşı savaşıyorlar? Oligarklara karşı, özgürlük için, daha iyi bir yaşam için. Tek fark, bazılarına ‘toprağınız için savaşıyorsunuz’, bazılarına da ‘faşizme karşı savaşıyorsunuz’ denmesidir. Örnek bulundu, anlatılıyor. Bu haliyle hiçbir taraf farklı düşünmeye başlamaz. Aksi takdirde sonsuza kadar savaşacağız.”

Mozgovoy kendi mücadelesini, iktidarı halka vermek olarak çerçeveliyor ve halk ile mafya arasındaki farkta ısrar ediyor. Onun için oligark yapılardan kurtulmanın yolu hem silahlı bir mücadele hem de bir fikir mücadelesiydi.

Hayalet Tugayları komutanı Aleksey Mozgovoy, Givi ve Zaharchenko gibi suikastle öldürüldü.

Sonuç yerine

Maidan darbesinden sonra yaşanan çok yönlü süreç bize kolay bir mücadele ve kolaycılıkla bulunamayacak doğrular olduğunu anlatıyor. Kapitalist-emperyalizmin en büyük güçlerinden biri karanlık yaratma ve sanal gerçeklikler yaratma kapasitesi.

Bu karanlığın içinde gerçeğin her yönünü görmek bu kadar zorken, karanlığın yayılmasına paydaş olmamak, onu engellemek can alıcı önemde. Ve mutlaka var olan direnişçileri arayıp -karanlığın içindeki kızıl- sesini duymak, ses vermek ve omuz vermekse vazgeçilemeyecek bir görevdir.